ΠΙΕΣΗ ΑΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑ

Μεμονωμένη εμφάνιση συστολικής πίεσης (χωρίς να συνοδεύεται από αύξηση της διαστολικής, εμφανίζεται συνήθως πάνω από την ηλικία των 50 ετών, είτε σαν αρχικό σύμπτωμα (de novo), είτε σαν εξέλιξη μακράς διάρκειας αρτηριακής υπέρτασης (αύξηση συστολικής και διαστολικής πίεσης). Η εμφανιζόμενη αύξηση της πίεσης παράλληλα με την ηλικία, συνοδεύεται με δομικές αλλοιώσεις αρτηριοσκλήρυνσης μεγάλων αγγείων (κυρίως καρδιάς, νεφρών, εγκεφάλου). Η αύξηση και η κακή ρύθμιση της Α/Π αυξάνει ευθέως τον κίνδυνο καρδιαγγειακού-εγκεφαλικού επεισοδίου. Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει για τα μεγάλης ηλικίας άτομα με χρόνια αρτηριακή υπέρταση, διότι η ομάδα των ασθενών αυτών εμφανίζεται πολύ ευαίσθητοι στην χορήγηση θεραπείας για την ρύθμιση Αρτηριακής Υπέρτασης (Α.Υ.).

Η επιστημονική αντίληψη και οι γνώσεις για τον καθορισμό και διάγνωση της Α.Υ. έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια.

Σύγχρονες μελέτες απέδειξαν ότι η Συστολική Πίεση Αίματος (Σ.Π.Α.) αυξάνεται σε ηλικίες μεταξύ 30-84 ετών ενώ η Διαστολική Πίεση Αίματος (Δ.Π.Α.) αυξάνει μέχρι τα 50 έτη και εμφανίζει καθοδική πορεία μεταξύ 60-84 ετών.

ΣΗΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΕΝΟΣ ΑΤΟΜΟΥ ΣΑΝ ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΤΙΜΕΣ.

ΣΥΣΤΟΛΙΚΗ ΠΙΕΣΗ ΑΙΜΑΤΟΣ (Σ.Π.Α.) ≥ 140mmHg έως 160mmHg

ή ΔΙΑΣΤΟΛΙΚΗ ΠΙΕΣΗ (Δ.Π.) ≥ 90mmHg

Όπως αναφέρθηκε η Σ.Π.Α. είτε εμφανίζεται μόνη της είτε προκύπτει μακροχρόνια από αύξηση συστολικής και διαστολικής υπέρτασης.

Η έγκαιρος διάγνωση και αντιμετώπιση συστολικής ή διαστολικής πίεσης ή συνδυασμού Σ.Α.Π. – Δ.Α.Π., μειώνει αισθητά και στατιστικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων (εμφράγματος μυοκαρδίου – εγκεφαλικού επεισοδίου).

Γενικά καρδιαγγειακά επεισόδια και θνητότητα παρατηρούνται στις ηλικίες 40-89 ετών για αύξηση 115mmHg της συστολικής πίεσης και 75mmHg για αύξηση της διαστολικής πίεσης.

Η Σ.Α.Π. στις μεγάλες ηλικίες εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες παρά στους άνδρες.

Εξήγηση σε αυτό παρέχει η μετά την εμμηνόπαυση των γυναικών στέρηση ορμονών (τα οιστρογόνα προστατεύουν τα τοιχώματα των αγγείων).

Παρά το γεγονός αυτό οι γυναίκες εμφανίζουν μικρότερο δείκτη θνητότητας στις μεγάλες ηλικίες από τους άνδρες αντίστοιχης ηλικίας.

Η Αρτ. Υπέρταση (Α.Υ.) αποτελεί ένα σύνδρομο που προκύπτει και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες (συνύπαρξη άλλων νόσων Σακχ. Διαβήτου, Υπερθυρεοειδισμός, stress, διατροφικές, επαγγελματικές συνήθειες).

Η συνύπαρξη ειδικά Σακχαρώδους Διαβήτη (Σ.Δ.) και Α.Υ. χειροτερεύει προγνωστικά την πορεία του ατόμου.

Η εμφάνιση συστολικής πίεσης σε συνδυασμό με Σ.Δ. τύπου ΙΙ, παρατηρείται στατιστικά περισσότερο στις γυναίκες.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η ρύθμιση του σακχάρου αίματος μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιοαγγειακών επιπλοκών.

Επίσης το stress της σύγχρονης ζωής, η έλλειψη σωματικής άσκησης, οι συνήθειες διατροφής, η κατανάλωση αλατιού (επιφέρει βλάβη στο μυϊκό χιτώνα των αγγείων και προκαλεί δυσκαμψία τοιχωμάτων αρτηριών κυρίως καρδιάς, εγκεφάλου, νεφρών).

Έχει τεκμηριωθεί στατιστικά το εξής : Άτομα που διαβιούν σε απομονωμένες, ήσυχες κοινότητες σε αγροτικές ή εκτός πόλεως περιοχές στις οποίες δεν υφίστανται οι παραπάνω συνθήκες διαβίωσης, δηλαδή δεν ακολουθούν τις παραπάνω συνήθειες, είναι υγιείς.

Χαρακτηριστικά συμβαίνει το εξής. Αν τα παραπάνω άτομα μετοικήσουν σε περιοχές μεγάλων πόλεων ανεπτυγμένες κοινωνικά και πληθυσμιακά εμφανίζουν αρτηριακή υπέρταση.

Εξηγήσεις γι’αυτό είναι :

1. 1. Αυξημένο stress στου κατοίκους μεγάλων πόλεων.
2. 2. Αλλαγή διατροφικών συνηθειών.
3. 3. Αλλαγή τρόπου διαβίωσης.
4. 4. Κατάργηση σωματικής άσκησης.

(Χαρακτηριστικές συνήθειες, ευρήματα που χαρακτηρίζουν τη «σύγχρονη» ζωή των μεγαλουπόλεων).

ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

1. 1. ΟΡΘΟΣΤΑΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΣΗ (Ο.Υ.)

Κατά την αλλαγή θέσεως του σώματος από την ύπτια στην όρθια θέση, παρατηρείται φυσιολογικά μικρή πτώση Α.Π. (υπόταση) που οφείλεται στη λόγω βαρύτητας λίμναση του αίματος στις φλέβες κάτω άρκων.

Η επάνοδος της πιέσεως στο φυσιολογικό επίπεδο επιτελείται με συνδυασμό νευροενδοκρινικών μηχανισμών.

Η Ο.Υ. εμφανίζεται περισσότερο στα ηλικιωμένα άτομα και συχνά οδηγεί σε πτώσεις επί του εδάφους και κατάγματα οστών όπως και συγκοπτικά επεισόδια.

ΟΡΙΣΜΟΣ Ο.Υ. : Πτώση της Σ.Α.Π. κατά 20mmHg το ελάχιστο ή μείωση της διαστολικής πίεσης κατά 10mmHg εκτός 3’ παραμονής στην όρθια θέση.

Στατιστικά η ορθοστατική υπόταση εμφανίζεται σε ποσοστό 17% σε άτομα ηλικίας 65-74 ετών  και σε ποσοστό 26% σε ηλικίες 80-85 χρόνια.

2. 2. ΥΠΟΤΑΣΗ ΠΟΥ ΣΗΜΕΙΩΝΕΤΑΙ ΜΕΤΑ ΛΗΨΗΣ ΓΕΥΜΑΤΟΣ (Μ.Γ.Υ.)

Η υπόταση (πτώση πιέσεως αίματος) που σημειώνεται 1-2 ώρες μετά λήψη τροφής, οφείλεται σε μεταβολικές διεργασίες του οργανισμού που προάγουν την λειτουργία της πέψης (έκκριση αγγειοκινητικών πεπτιδίων Γαστρεντερικού Συστήματος, αγγειοδιαστολή από έκκριση ινσουλίνης).

Η υπόταση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλης ηλικίας άτομα (75-80 ετών) με αρτηρ. Υπέρταση, σε συγκοπτικά επεισόδια.

Συχνότερα η Μ.Γ.Υ. εμφανίζεται σε άτομα με ανεπαρκή έλεγχο Α.Π. (μεγάλες διακυμάνσεις Α.Π. κατά την διάρκεια της ημέρας).

3. 3. ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ Α.Π. ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΗΛΙΚΙΕΣ

Η άποψη που επικρατεί ότι η ρύθμιση της Α.Π., μειώνει τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών επεισοδίων, επιπλοκών, δεν ισχύει απόλυτα για τα ηλικιωμένα άτομα (75ετών και πάνω).

Αντίθετα μεγάλη μερίδα γιατρών πιστεύει ότι : α) η αύξηση Α.Π. είναι φυσιολογικό επακόλουθο της μεγάλης ηλικίας, β) ποσοστό 25% των γιατρών ενστερνίζεται την άποψη ότι η φαρμακευτική θεραπεία αποσκοπεί στην ρύθμιση Α.Π. «Βλάπτει παρά ωφελεί» τα άτομα αυτά.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Φάρμακα πρώτης επιλογής για ρύθμιση υπέρτασης στα ηλικιωμένα άτομα είναι :

α) Διουρητικά.

β) Αναστολείς ιόντων Ca (ασβεστίου).

γ) Αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτασίνης.

Προσοχή : Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων που χορηγούνται για τη ρύθμιση Α.Π. στους ηλικιωμένους, εμφανίζονται αυξημένες στις μεγάλες αυτές ηλικίες. Έτσι, συχνή χρήση διουρητικών φαρμάκων οδηγεί σε ηλεκτρολυτικές διαταραχές (πτώση Καλίου-Νατρίου) κυρίως σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας.

Συχνά εμφανίζεται επίμονος ξηρός βήχας (ποσοστό 10%-20%) στη χορήγηση φαρμάκων της κατηγορίας αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτασίνης.

Ο βήχας αυτός είναι τόσο βασανιστικός και επίμονος που αναγκάζει πολλές φορές τον ασθενή να διακόψει το φάρμακο.

(Μερικές φορές η αλλαγή φαρμακευτικού σκευάσματος της ίδιας κατηγορίας, καταργεί τον βήχα).

Βέβαια, σαν γενικός κανόνας με όλη την σχετικότητα που υφίσταται στις μεγάλες ηλικίες για την ρύθμιση της αρτ. Υπέρτασης συνιστάται, πλην της φαρμακευτικής αγωγής : α) ελάττωση σωματικού βάρους, β) μείωση μυϊκής μάζας, γ) αλλαγή διατροφικών συνηθειών.

Συμβουλευτικά για την ρύθμιση Α.Π. στα άτομα μεγάλης ηλικίας πρέπει να εφαρμόζονται τα εξής :

1. 1. Να χορηγείται ένα φάρμακο μία φορά την ημέρα.
2. 2. Να αρχίζει η θεραπεία της Α.Π. από τις μικρότερες θεραπευτικές δόσεις φαρμάκων. Έτσι θεωρείται ότι επιτυγχάνεται προοδευτικά ελεγχόμενη πτώση Α.Π. και λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από την χορήγηση των φαρμάκων.
3. 3. Ο θεράπων γιατρός να εκτιμάει προσεκτικά τις προσδοκώμενες επιθυμητές ενέργειες του φαρμάκου που συνταγογραφεί ώστε να είναι τουλάχιστον λιγότερες από τις ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου που χορηγεί. Αντενδείξεις χορήγησης υπάρχουν στη χορήγηση Β’ αναστολέων επί ύπαρξης στηθάγχης-σακχαρώδους διαβήτου – περιφερικής αγγειακής νόσου). Επίσης στη σκέψη για την κατάλληλη συνταγογραφία του γιατρού να υπάρχει πάντα η σκέψη συνύπαρξης άλλων νοσημάτων με την Αρτ. Υπέρταση π.χ. →νεφρική ανεπάρκεια →ηπατική ανεπάρκεια →αναπνευστική ανεπάρκεια, που είναι συχνά στις μεγάλες ηλικίες.

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ

Επιλεγμένη Βιβλιογραφία

-        The Merck Manual 18^th ed.

-        Harrison’s : Internal Medicine 2015

-        Fagard RH, Staessen JA, et. Al

Cirmlation 2000; 102(10):1139-44