Διορθική Βιοψία

Γράφει ο : ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΗΣ Δ/ντής Τμήματος Διαγνωστικής – Επεμβατικής Υπερηχοτομογραφίας Ιατρικό Κέντρο Αθηνών – Κλινική Π.Φαλήρου

 

Ο προστατικός αδένας μεγαλώνει με την πάροδο της ηλικίας και το συχνότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι άνδρες, μετά τα 50 έτη, είναι εκείνο της καλοήθους υπερτροφίας. Τα συμπτώματα της καλοήθους υπερτροφίας είναι: συχνή και επιτακτική ανάγκη για ούρηση, δυσκολία στην ούρηση και κακή ποιότητα ύπνου λόγω των συχνών αφυπνίσεων για ούρηση. Η καλοήθης προστατική υπερτροφία είναι περισσότερο ενοχλητική παρά απειλητική κατάσταση για τη ζωή μας. Ο πραγματικός κίνδυνος μετά τα 50 έτη είναι ο καρκίνος του προστάτη. Η νόσος αυτή, δεν συνδέεται με την καλοήθη υπερτροφία. Ωστόσο οι δύο καταστάσεις είναι δυνατόν να συνυπάρχουν. Ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να έχει παρόμοια συμπτώματα με εκείνα της προστατικής υπερτροφίας ή και καθόλου συμπτώματα. Οι βασικές εξετάσεις για τον έλεγχο του προστάτη είναι:

1η δακτυλική εξέταση, η ψηλάφηση δηλαδή του αδένα από το γιατρό, όπου γίνεται μια πρώτη (υποκειμενική) εκτίμηση του μεγέθους του οργάνου καθώς και προσπάθεια ανίχνευσης κάποιου πιθανού όγκου.

2το διορθικό υπερηχογράφημα όπου πλέον οι διαστάσεις του προστάτη μετρώνται αντικειμενικά και γίνεται προσπάθεια αναγνώρισης ύποπτων περιοχών.

3η μέτρηση του PSA.

Το PSA είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται από τα προστατικά κύτταρα και συνήθως βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα στο αίμα ατόμων που πάσχουν από καρκίνο του προστάτη. Ωστόσο ο καρκίνος δεν είναι η μοναδική αιτία που αυξάνει το PSA. Mε την πάροδο των ετών ο προστάτης υπερτρέφεται και αυξάνει το παραγόμενο PSA. Αυξημένη ποσότητα αυτής της ουσίας παράγεται:

• σε φλεγμονές του προστάτη
• σε ουρολοιμώξεις
• μετά από τραύμα ή χειρουργική επέμβαση του προστάτη
• σε καπνιστές και ποδηλάτες
• μετά από σεξουαλική επαφή

Παρατηρεί λοιπόν κανείς πως το PSA δεν είναι ειδικός δείκτης κακοήθειας. Η ανίχνευση υψηλής τιμής PSA στο αίμα δεν σημαίνει απαραιτήτως πως υπάρχει καρκίνος στον προστάτη. Τι συμβαίνει λοιπόν όταν ο γιατρός κατά τη δακτυλική εξέταση ψηλαφήσει κάποιαν ανωμαλία ή σε κάποια εξέταση αίματος το PSA είναι αυξημένο; Υπάρχει ή δεν υπάρχει κακοήθεια στον προστάτη; Την απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα έχουμε πολλές πιθανότητες να την πάρουμε εκτελώντας μια βιοψία προστάτου. Η βιοψία του προστάτη είναι μια εξέταση κατά την οποία λαμβάνουμε μικρά κομμάτια προστατικού ιστού που εξετάζονται με το μικροσκόπιο σε ειδικό εργαστήριο. Η συνηθέστερα εφαρμοζόμενη μέθοδος είναι εκείνη της διορθικής προσπέλασης, όπου το υλικό που θα εξετάσουμε λαμβάνεται με λεπτή βελόνα η οποία εισάγεται από το ορθό. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Ο εξεταζόμενος αναφέρει στο γιατρό του προβλήματα υγείας που αφορούν την πήξη του αίματος, αλλεργία σε φάρμακα (ιδίως αναισθητικά) καθώς και κάθε φάρμακο που λαμβάνει. Στην περίπτωση που λαμβάνει αντιπηκτικά φάρμακα όπως Sintrom, Salospir, Aspirin, Iscover, Plavix κτλ. που προκαλούν αυξημένη τάση για αιμορραγίες, είναι απαραίτητη η διακοπή τους για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα. Το διάστημα διακοπής καθορίζεται από τον θεράποντα ιατρό. Εάν συντρέχει λόγος, χορηγείται για λίγες ημέρες κάποιο άλλο αντιπηκτικό φάρμακο, το οποίο προκαλεί μικρότερη διαταραχή της πηκτικότητας του αίματος όπως η ηπαρίνη μικρού μοριακού βάρους. Μεγάλη σημασία έχει η ελαχιστοποίηση της πιθανότητας μόλυνσης (προστατίτιδα). Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται με την χορήγηση αντιβίωσης από του στόματος για 3 ημέρες πριν από την βιοψία και για 7 ημέρες μετά τη βιοψία. Η συμπληρωματική ενδομυϊκή ή ενδοφλέβια χορήγηση αντιβίωσης μισή ώρα πριν από τη βιοψία μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο προστατίτιδας. Σημαντικός τέλος θεωρείται ο καθαρισμός του εντέρου πριν από τη βιοψία με υποκλυσμό.

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ

Η διορθική βιοψία του προστάτη εκτελείται συνήθως από εξειδικευμένο ακτινολόγο. Η όλη διαδικασία διαρκεί το πολύ μισή ώρα και δεν απαιτείται νοσηλεία αφού πραγματοποιείται στο ιατρείο των υπερήχων. Η εξέταση γίνεται με χορήγηση μέθης (ήπια νάρκωση με διατήρηση των αισθήσεων) ώστε να αποφευχθεί κάθε αίσθημα πόνου. Ο γιατρός αρχικά εισάγει στο ορθό αντισηπτικό και τοπικό αναισθητικό και στη συνέχεια εντοπίζει τον προστάτη με τη βοήθεια μιας ειδικής κεφαλής υπερήχων. Η κεφαλή αυτή είναι κυλινδρική και έχει πάχος 2 με 3 εκατοστά (περίπου όσο το πάχος ενός αντίχειρα). Για την ευκολότερη εισαγωγή στο ορθό και την αποφυγή πρόκλησης τοπικού πόνου η κεφαλή των υπερήχων καλύπτεται με ειδικό gel το οποίο περιέχει τοπικό αναισθητικό. Yπό τη συνεχή υπερηχογραφική καθοδήγηση μπορούν να εντοπιστούν οι ύποπτες περιοχές στον προστάτη και εν συνεχεία με τη χρήση μιας λεπτής βελόνας προσαρμοσμένης σε ειδικό όργανο λαμβάνονται μικρά κομμάτια ιστού από τον προστάτη. Η λήψη των τεμαχιδίων δεν γινεται τυχαία αλλά με συγκεκριμένη σειρά (χαρτογράφηση ) ώστε όταν εξετάζουμε τους ιστούς με το μικροσκόπιο να γνωρίζουμε το τμήμα του αδένα από το οποίο προέρχονται. Η χρήση ενός υπερηχογραφικού μηχανήματος υψηλής ευκρίνειας επιτρέπει την ακριβή απεικόνιση σε μεγάλη οθόνη των ορίων του οργάνου καθώς και την εντόπιση των ύποπτων και ενδεχομένως παθολογικών περιοχών του προστάτη. Στο τέλος της εξέτασης εισάγεται στο ορθό μια γάζα εμποτισμένη σε τοπικό αναισθητικό και αντισηπτικό , την οποία αφαιρεί ο ασθενής μετά την πάροδο 2 ωρών ή και νωρίτερα με την πρώτη κένωση.

ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων δεν παρουσιάζεται καμιά σοβαρή επιπλοκή. Ωστόσο παρά τη προσοχή κατά την εκτέλεση της εξέτασης είναι πιθανόν να προκύψουν κάποιες επιπλοκές. Η σημαντικότερη όλων είναι η προστατίτιδα, η εμπύρετη δηλαδή φλεγμονή του αδένα η οποία σπάνια οδηγεί σε σχηματισμό αποστήματος. Στις περισσότερες των περιπτώσεων ο καλός καθαρισμός του εντέρου με υποκλυσμό και η λήψη αντιβιοτικών πριν και μετά τη βιοψία αποκλείουν κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. Η λήψη βιοψιών μπορεί επίσης να οδηγήσει σε παροδική εμφάνιση αίματος στα ούρα (αιματουρία), η οποία συνήθως υποχωρεί μετά την πάροδο ορισμένων ωρών ή μετά από μερικές κενώσεις της κύστης. Σπανιότατες είναι οι περιπτώσεις που χρειάζεται να τοποθετηθεί ουροκαθετήρας στην ουροδόχο κύστη για την εκτέλεση πλύσεων. Πολύ σπάνια εμφανίζεται αίμα από το ορθό, κυρίως σε περιπτώσεις που συνυπάρχουν παθήσεις του ορθού όπως κολίτιδα ή σοβαρή αιμορροϊδοπάθεια. Οι αιμορραγίες αυτές υποχωρούν συνήθως μόνες τους μετά από πάροδο 2 ή 3 ημερών. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να παρουσιαστεί προσωρινά αίμα κατά τη διάρκεια της εκσπερμάτισης (αιμοσπερμία), φαινόμενο το οποίο μπορεί να επιμείνει έως και ένα μήνα μετά τη βιοψία. Η ικανότητα στύσης καθώς και η γονιμότητα δεν επηρεάζονται. Τέλος επί παρουσίας αλλεργίας σε κάποιο από τα χρησιμοποιούμενα φάρμακα ή υλικά είναι δυνατόν να παρουσιαστούν οίδημα, κνησμός, εξάνθημα, ζάλη ή εμετός.

ΜΕΤΑ ΤΗ ΒΙΟΨΙΑ

Η λήψη αναισθητικών και παυσίπονων περιορίζει τις δυνατότητες αντίδρασης του εξεταζόμενου, γεγονός που καθιστά την παρουσία συνοδού ιδιαίτερα χρήσιμη. Η επίδραση αυτών των φαρμάκων είναι προσωρινή (30 έως 90 min) αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσει έως και μία ημέρα. Στο διάστημα αυτό δεν επιτρέπεται η οδήγηση, ο χειρισμός μηχανημάτων, η λήψη σημαντικών αποφάσεων και η κατανάλωση αλκοόλ. Τις πρώτες ημέρες μετά την εξέταση πρέπει κανείς να λαμβάνει τα ορισμένα από το γιατρό αντιβιοτικά και να καταναλώνει πολλά υγρά ώστε να αποβληθούν τα υπολείμματα αίματος από την κύστη και την ουρήθρα. Επιβάλλεται επίσης η αποφυγή της σεξουαλικής επαφής και κάθε σωματικής καταπόνησης (ιδιαίτερα η οδήγηση δικύκλου). Στην περίπτωση που εμφανισθούν επιπλοκές όπως αιμορραγία από το ορθό, αιματουρία, πόνος και κυρίως πυρετός πάνω από 37,5 C, θα πρέπει κανείς να πληροφορήσει ή να επισκεφτεί αμέσως τον γιατρό του.

ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

Η βιοψία του προστάτη είναι μια γρήγορη, ασφαλής και σχεδόν ανώδυνη μέθοδος εξέτασης του οργάνου για την διευκρίνιση ενδεχόμενου παθολογικού ευρήματος κατά τη μέτρηση της τιμής του PSA ή τη δακτυλική εξέταση. Στατιστικά στο 1/3 των περιπτώσεων με τη βιοψία ανιχνεύεται καρκίνος του προστάτη, ενημερώνεται ο θεράπων ιατρός και ακολουθεί διεξοδική συζήτηση των δυνατοτήτων θεραπείας και παρακολούθησης. Σε μερικές περιπτώσεις είναι δυνατόν κατά την εξέταση να μην ληφθεί υλικό από μια παθολογική περιοχή και να παρουσιαστεί ένα ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα. Η πιθανότητα αυτή καθιστά αναγκαία την εγρήγορση και την στενή ιατρική παρακολούθηση ακόμη και σε περιπτώσεις αρνητικών βιοψιών προστάτου.