Γ-Γλουταμύλ - Τρανσπεπτιδάση (γ.G.T.)

Η γGT εμφανίζει 3 ισοένζυμα τα οποία μπορεί να ξεχωρίσουν ηλεκτροφορητικά αλλά ο διαχωρισμός της προέλευσής τους δεν έχει πρακτική σημασία. Οι φυσιολογικές λειτουργίες της γGT είναι πολλές:

1.Συμμετέχει στην μεταφορά των αμινοξέων συνδεόμενη με τον κύκλο του γ-γλουταμινικού οξέος

2.Συμμετέχει στο μεταβολισμό της γλουταθειόνης και άλλων πεπτιδίων

3.Συμβάλει στη διατήρηση της δεξαμενής των αμινοξέων

4.Δρα αντιοξειδωτικά

Η σύνθεση της γGT από το κύτταρο και τα άλλα όργανα επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, κυρίως φάρμακα, όπως:

1.Οιστρογόνα

2.Αλοθάνη

3.Ηρεμιστικά

4.Καρκινογόνες ουσίες

5.Αιθανόλη

Με τις παραπάνω απόψεις – γνώσεις μπορεί να θεωρηθεί ότι το ένζυμο γGT συμμετέχει στην ανάπτυξη και διατήρηση των «κυτταρικών» μηχανισμών και αναπλαστικής ισορροπίας των κυττάρων του ανθρώπινου οργανισμού. Φυσιολογικές τιμές Οι φυσιολογικές τιμές που θεωρούνται ότι υπάρχουν (-28 U/l στους άνδρες και 5-21 U/l στις γυναίκες), φαίνεται να μην επηρεάζονται από διαιτητικές προτιμήσεις ή το γήρας. Η δραστηριότητα του ενζύμου στο αίμα του ομφάλιου λώρου και στον ορό των νεογέννητων είναι πέντε φορές μεγαλύτερη από εκείνη των ενηλίκων και εννέα φορές μεγαλύτερη είναι η τιμή της γGT των προώρων, συγκριτικά με εκείνη των ενηλίκων. Η μείωση και εξίσωση με εκείνη της τιμής του ενήλικα, γίνεται κατά το πρώτο έτος της ζωής του ανθρώπου και παραμένει δια βίου. Σημειωτέον ότι η κύηση δεν μεταβάλλει την τιμή της γGT του ορού, παρόλο που ο πλακούντας έχει μεγάλη περιεκτικότητα γGT. Ο χρόνος ημίσειας ζωής της γGT και του ορού είναι περίπου 3 ημέρες. Μπορεί να διατηρηθεί in vitro ο ορός περίπου 7 ημέρες σε θερμοκρασίες -200C έως +200C. Η λήψη αντιβιοτικών δεν επηρεάζει τις τιμές του ενζύμου. Η εργαστηριακή μέτρηση θεωρείται ακριβώς και αναπαραγώγιμη όταν εμφανίζει 1,4-4,2% διακυμάνσεις.

ΓGT και διάφορα νοσήματα

Παρά την μεγάλη περιεκτικότητα γGT στο νεφρικό ιστό, η γGT θεωρείται σήμερα σαν το «βαρόμετρο του ήπατος».

Η αύξηση της γGT συνοδεύει:

1. Χολόσταση ενδοηπατική και ο συνδυασμός με την εκτίμηση

• της 5-νουκλεοτιδάσης
• της LAP (λευκινο-αμινοπεπτιδάσης) και
• της αλκαλικής φωσφατάσης

αποτελούν σπουδαίο διαφοροδιαγνωστικό βοήθημα για τον κλινικό γιατρό. Επίσης η γGT είναι πολύ ευαίσθητος «δείκτης» που αυξάνει σε ηπατίτιδες – ηπατοκυτταρικό ίκτερο - λιπώδεις εκφυλίσεις (στεατονεκρώσεις) του ηπατικού παρεγχύματος. Η αύξηση της γGT στα παραπάνω νοσήματα αποδίδεται

• στην αυξημένη κυτταρική καταστροφή του ηπατικού παρεγχύματος
• στην αύξηση της διαπερατότητας της κυτταρικής μεμβράνης αλλά και
• στην αυξημένη σύνθεσή της που προκαλείται από το αίτιο της χολόστασης.

Χαρακτηριστικά αναφέρεται η πρώιμη αύξηση της γGT σε καταστροφή ήπατος, ενώ η επάνοδος του ενζύμου στα φυσιολογικά όρια γίνεται κατά τελευταία σειρά από τα υπόλοιπα ένζυμα (SAP - LAP - 5 - νουκλεοτιδάση). Στην οξεία ιογενή ηπατίτιδα η αναλογία γGT/τρανσαμινάσης είναι περίπου 0,1 έως 0,9 στην έξαρση της ενζυμικής πορείας της νόσου.

 

2.Χαρακτηριστική θεωρείται η αύξηση της γGT που συνοδεύει την οξεία αλκοολική ηπατίτιδα (συνήθως γGT > 3.000/L). Ενώ στην παρουσία του delirium tremens η γGT αυξάνει >10.000/L.

3.Μεγάλη αύξηση της γGT εμφανίζεται στην δηλητηρίαση με τετραχλωράνθρακα (250-1000 U/l). Οι μεταβολές των τιμών του ενζύμου που συνοδεύουν τοξικές βλάβες του ήπατος αντανακλούν τις σχετικές αναλογίες σχέσεων μεταξύ

• της διαταραγμένης κυτταρικής διαπερατότητας
• αναστολής της σύνθεσης των πρωτεϊνών και
• έντασης και χρόνου χολόστασης

Τα παραπάνω είναι παράγοντες που αλληλοεπηρεάζονται, πράγμα φυσικό σε κάθε λοίμωξη και φλεγμονή.

 

4.Χαρακτηριστικά αυξημένη και μάλιστα παράλληλα με την ποσότητα της αλκοόλης που καταναλώνει ο άνθρωπος είναι και η αύξηση της γGT στον ορό. Η παραπάνω γνώση μας βοηθάει να ξεχωρίσουμε την τοξική βλάβη που προκαλούν άλλες ουσίες από το αλκοόλ. Για παράδειγμα στην λιπώδη εκφύλιση του ήπατος επί διαβητικού εδάφους παρατηρείται μέτρια αύξηση της γGT – στην λιπώδη εκφύλιση από αλκοόλη γGT>2-3 φορές

ΓGT και χρόνιες παθήσεις ήπατος

Εδώ πρέπει να σημειωθεί η διαγνωστικής αξίας αύξηση της γGT:

• Στην πρωτοπαθή χολική κίρρωση (χρόνια καταστρεπτική μη διαπυητική χολαγγειίτιδα) που προηγείται από την εμφάνιση του ίκτερου και γενικά της κλινικής εικόνας της νόσου
• Στο καρκίνωμα του ήπατος που αναπτύσσεται επί κιρρώσεως ήπατος
• Στις μεταστάσεις στο ήπαρ. Χαρακτηριστικά αυξάνει η γGT στις ηπατικές μεταστάσεις και μάλιστα η αύξηση αυτής φαίνεται να είναι παράλληλη προς την βαθμιαία ανάπτυξη της μετάστασης, επηρεαζόμενη από τη θέση και το μέγεθος της μετάστασης. Ο περινεοπλασματικός ιστός των μεταστάσεων όπως και οι πρωτοπαθείς όγκοι του ήπατος (ηπατώματα) θεωρούνται ότι αποτελούν την πηγή της αυξημένης γGT του ορού
• Η οξεία θρόμβωση της σπλήνας όπως και
• Το συμφορητικό ήπαρ συνοδεύονται από μέτρια αύξηση της γGT που μπορεί να φτάσει στο πενταπλάσιο της φυσιολογική τιμής της
• Στον τραυματισμό του ήπατος, στην μεταμόσχευση του ήπατος μια αρχική μέτρια αύξηση της γGT ακολουθείται από πτώση κάτω του φυσιολογικού. Άνοδος του ενζύμου συνοδεύει την αποκατάσταση της βλάβης του ηπατικού παρεγχύματος.

Επίσης πτώση της γGT παρατηρείται κατά την διάρκεια αντινεοπλασματικής - ανοσοκατασταλτικής θεραπείας. Αύξηση μέτρια της γGT παρατηρείται επίσης σε οξείες και χρόνιες φλεγμονές που αφορούν κυρίως το έντερο και το νεφρό.

ΓGT και παθήσεις παγκρέατος

Αν και η δραστικότητα και παραγωγή γGT από τα κύτταρα της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη των ηπατικών κυττάρων, η διαγνωστική χρήση και ικανότητα του ενζύμου είναι κατώτερη από τα άλλα «γνωστά» ένζυμα (αμυλάση – λιπάση). Πάντως η γGT του ορού εμφανίζεται 2-10 φορές αυξημένη πάνω από το φυσιολογικό στην πρώτη εβδομάδα της οξείας παγκρεατίτιδας. Σημειώνεται επίσης η 10πλάσια έως και 50πλάσια αύξηση της γGT στον καρκίνο της κεφαλής του παγκρέατος, που προκαλεί κατά τα γνωστά αποφρακτικό έντερο. Σαν κλινική γνώση πρέπει να σημειωθεί ότι κάθε αξιόλογη αύξηση της γGT, που δεν οφείλεται σε ηπατικά νοσήματα ή τοξικά αίτια (π.χ. χρήση αλκοόλης), εγείρει την υπόνοια καρκινώματος του παγκρέατος, ακόμα και αν απουσιάζουν κλινικά και ακτινολογικά ευρήματα. ΓGT και καρδιοαγγειακά νοσήματα Παρόλο που το μυοκάρδιο όπως και οι σκελετικοί μύες δεν περιέχουν πρακτικά γGT, υπάρχει το εύρημα της αύξησης της γGT κατά την 3η μετεμφραγματική ημέρα με διατήρηση αυξημένης τιμής μεταξύ 8-15 ημερών μετά το έμφραγμα (μέση τιμή 100 U/L). Επίσης έχει παρατηρηθεί μια μικρή αύξηση της γGT που διατηρείται πολλές εβδομάδες μετά το έμφραγμα του μυοκαρδίου, εύρημα όχι αξιολογήσιμο.

Η αύξηση αυτή του ενζύμου θεωρείται ότι προέρχεται:

• Από τα λευκοκύτταρα, ενδοθηλιακά κύτταρα τριχοειδών, ιστικά μακροφάγα στην περιοχή προς επούλωση του καρδιακού μυός.
• Η άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι η αύξηση της γGT οφείλεται στο αιμοδυναμικά διαταραγμένο λόγω της καρδιακής βλάβης ήπαρ.

Η δεύτερη θεωρία υποστηρίζεται σημαντικά από τα εξής δεδομένα:

• Παρατηρείται μεγάλη αύξηση της γGT στη δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια
• Ίδιες υψηλές τιμές εμφανίζονται και στην καταπληξία μετά από 48 ώρες.
• Η καρδιακή ανεπάρκεια ανεξαρτήτως αιτίας, συχνές προσβολές στηθάγχης, περικαρδίτιδας αυξάνουν την γGT.

Γενικά πάντως η εμφάνιση και αύξηση της γGT δεν παρέχει προγνωστική σημασία για το έμφραγμα του μυοκαρδίου.