ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ (Α.Ο.)

Σαν ακράτεια ούρων ορίζεται η ακούσια (χωρίς τη θέλησή μας) απώλεια ούρων.

Η ακράτεια ορίζεται λοιπόν σαν χάσιμο του ελέγχου της ούρησης δηλαδή δεν ελέγχεται ο ρυθμός, ο χρόνος και η ποσότητα των ούρων σε κάθε ούρηση.

Η Α.Ο. είναι πολύ συχνή.

Αμερικανική Στατιστική ανεβάζει το ποσοστό της στο γενικό πληθυσμό των ΗΠΑ περί τα 13.000.000 άτομα.

Η Α.Ο. εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες αλλά πιο συχνή είναι στα ηλικιωμένα άτομα (30% γυναίκες – 15% άνδρες).

Η Α.Ο. αποτελεί πρόβλημα στους χρόνια κατακεκλιμένους ασθενείς αλλά και στα περιπατητικά αυτοεξυπηρετούμενα άτομα μεγάλης ηλικίας.

Στην πρώτη ομάδα η απώλεια ούρων προκαλεί μόνιμους ερεθισμούς στους μηρούς, γλουτούς, στην περιοχή του πρωκτού, οι οποίοι αποτελούν προστάδιο κατακλίσεων (ανοίγει το δέρμα του αρρώστου) ενώ στη δεύτερη ομάδα η επιτακτική ανάγκη προς άμεση ούρηση, προκαλεί πολλές φορές πτώσεις επί του εδάφους και πρόκληση καταγμάτων τα οποία τις περισσότερες φορές αποτελούν «προστάδια θανάτου».

Η λαϊκή παροιμία αναφέρει ότι ο γέρος θα καταλήξει είτε από «πέσιμο» η από «έντονο διαρροϊκό σύνδρομο» και έχει επιστημονική βάση.

Το πέσιμο και η παραμονή στο κρεβάτι προκαλεί πνευμονικές εμβολές ενώ το διαρροϊκό σύνδρομο οδηγεί σε νεφρική ανεπάρκεια.
Η Α.Ο. δεν έχει παθολοανατομικά αίτια.

Οι πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η Α.Ο. προκαλείται όταν το άτομο «σκεφτεί κάποιο πρόβλημα».

Η εκούσια (με τη θέλησή μας) ούρηση όπως και η συχνότητα της κάθε ούρησης, εξαρτάται από την συνεργική ισορροπία ομάδων μυών της ουροδόχου κύστης, της ουρήθρας όπως και από φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος (κεντρικού και περιφερικού) του κάθε φυσιολογικού ανθρώπου.

Η ουροδόχος κύστη συνδέεται ανατομικά με την ουρήθρα (ουρήθρα γυναίκας 4cm - ουρήθρα άνδρα 20-22cm) και από αυτήν τα ούρα αποβάλλονται στον περιβάλλοντα χώρο.

Η ουροδόχος κύστη δέχεται τα ούρα τα οποία παράγονται στα νεφρά.

Η κύρια λειτουργία των νεφρών είναι να φιλτράρουν όλες τις άχρηστες ουσίες (προϊόντα μεταβολισμού) από το αίμα και να παράγουν τα ούρα, τα οποία μέσω των 2 ουρητήρων (δεξιού – αριστερού) δηλ. σύστημα σωλήνων παροχετεύονται στην ουροδόχο κύστη.

Η ουροδόχος κύστη βρίσκεται στην πύελο, κάτω από το ηβικό οστούν και στηρίζεται από ομάδες μυών.

Η πίεση που υπάρχει φυσιολογικά στην ουρήθρα είναι μεγαλύτερη από την πίεση των ούρων μέσα στην ουροδόχο κύστη.

Με τον μηχανισμό αυτό και την τονογενή ισορροπία των μυών που εκτελούν τις φυσιολογικές λειτουργίες της ούρησης τα ούρα παραμένουν μέσα στην ουροδόχο κύστη.

Κατά την φυσιολογική (εκούσια) ούρηση οι μύες της ουροδόχου κύστης συσπώνται και τα ούρα μέσω της ουρήθρας αποβάλλονται. Στον ίδιο χρόνο οι σφιγκτήρες μύς οι οποίοι περιβάλλουν την ουρήθρα χαλαρώνουν.

Ακράτεια των ούρων προκύπτει όταν οι μύς των κύστης ξαφνικά συσπώνται ή οι ομάδες μυών του σφιγκτήρα της ουρήθρας δεν είναι ικανά δυνατοί να κρατήσουν τα ούρα.

Η ακράτεια των ούρων εμφανίζεται κατά ποσοστό 13% στις γυναίκες και κατά ποσοστό 5% στους άνδρες.

Είναι σίγουρο ότι τα στατιστικά αυτά στοιχεία είναι μεγαλύτερα στην πραγματικότητα.

Αυτό οφείλεται ότι πολλά άτομα θεωρούν ντροπή και «κοινωνικό στίγμα» ακόμα και να αναφέρουν την Α.Ο. στο γιατρό αλλά ακόμα και στο περιβάλλον τους.

Η ακράτεια των ούρων δεν έχει σχέση με την ηλικία.

Βέβαια μείωση στην χωρητικότητα της ουροδόχου κύστης εμφανίζεται στις μεγάλες ηλικίες. Επίσης, η ακτίνα των ούρων μειώνεται. Ο συνδυασμός των παραπάνω προκαλεί συχνουρία (πολλακισουρία : πολλές φορές ούρηση) στα ηλικιωμένα άτομα, αλλά δεν είναι ακράτεια ούρων.

Η ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ ΔΙΑΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ 5 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ, ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ.

1. ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ ΑΠΟ ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΙΕΣΗ, η οποία ασκείται στις ομάδες μυών της πυελικής ζώνης (πυέλου) με συνδυασμό αδυναμία των μυών αυτών (συχνό αίτιο ακράτειας στις μικρές ηλικίες – μετά από εγχειρήσεις κοιλίας – στις γυναίκες μετά τοκετό). Η διαφυγή των ούρων προκαλείται μετά από – βήχα – γέλια – σωματική άσκηση, καταστάσεις οι οποίες προκαλούν αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης.

2. ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ – ΑΝΕΞΕΛΕΚΤΗ ΑΠΩΛΕΙΑ – ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ
Ακούσια αποβολή ούρων ξαφνική χωρίς αίτια ενώ η έπειξη προς ούρηση εμφανίζεται λίγα λεπτά πριν την ακούσια ούρηση.
Συνηθισμένη κατάσταση στα άτομα μεγάλης ηλικίας (αποτελεί σύμπτωμα λοίμωξης των ουροφόρων οδών : κυστίτιδα, πυελονεφρίτιδα ή υπερδραστήριας ουροδόχου κύστης).

3. ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΥΠΕΡΧΕΙΛΙΣΗ
Μικρές ποσότητες ούρων αποβάλλονται σε κάθε ούρηση χωρίς ποτέ να αδειάζει η ουροδόχος κύστη η οποία εμφανίζει υπερπλήρωση.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης προκαλεί τέτοιου είδους ακράτεια. Όπως και η υπερτροφία του προστάτη αδένα και οι διάφοροι όγκοι.

4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ
Όταν το άτομο, καταλαβαίνει την ανάγκη της ούρησης αλλά δεν την πραγματοποιεί. Αίτια είναι : - διανοητική σύγχυση – dementia – τύφλωση – κινητικά προβλήματα – μέθη – κατάθλιψη.

5. ΜΙΚΤΑ ΑΙΤΙΑ
Η ακράτεια ούρων που προκαλείται σε αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης και η επείγουσα, επιτακτική ακράτεια είναι οι πιο συχνές.

Η μετά κανονική ούρηση εμφάνιση σταγόνων ούρησης εμφανίζεται πολύ συχνά στους άνδρες.

Η ακράτεια των ούρων αυξάνεται παράλληλα με την ηλικία.

Στους άνδρες ηλικίας 40-50 ετών η υπερτροφία του προστάτη αδένα εμφανίζεται προκαλώντας αποφρακτικά φαινόμενα πιέζοντας την ουρήθρα.

Στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση η μειωμένη έκκριση οιστρογόνων ορμονών προκαλεί ατροφία του κόλπου και δίνει γένεση σε φλεγμονές της ουρήθρας (ουριθρίτιδα).

Όλα τα παραπάνω προκαλούν κατακράτηση ούρων στην ουροδόχο κύστη, αύξηση υπολειπόμενου ποσού ούρων σε κάθε ούρηση (φυσιολογικό ποσό ούρων > 50ml).

Το πιο κοινό αίτιο Ο.Α. είναι η επιτακτική ανάγκη προς ούρηση η οποία συνοδεύει το stress και ο συνδυασμός stess και λειτουργικής ανεπάρκειας.

Τα άτομα που εμφανίζουν Α.Ο. εμφανίζουν «αμυντική περηφάνεια» όπως προαναφέραμε μη αναφέροντας τα πραγματικά συμπτώματά τους στο γιατρό.

Έτσι, η κλασσική ερώτηση σε κάθε εξεταζόμενο άτομο πρέπει να είναι :

Σας φεύγουν κάποιες φορές ούρα χωρίς την θέλησή σας;

Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθούν ορισμένες καταστάσεις και φάρμακα, που προκαλούν Α.Ο., όπως :

1. ΑΛΚΟΟΛΗ : εμφανίζει ελαφρά διουρητική ενέργεια και σε συνδυασμό με την καταστολή των ανωτέρων εγκεφαλικών κέντρων που προξενεί, έχει σαν αποτέλεσμα Α.Ο.

2. ΑΤΡΟΦΙΚΗ ΚΟΛΠΙΤΙΔΑ : Συχνή στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Συνοδεύεται η Α.Ο. από επείγουσα ανάγκη ούρησης και επώδυνη δυσκολία ούρησης. Χαρακτηρίζεται από λέπτυνση και ξηρότητα του κόλπου ή ουρήθρας ειδικά μετά την εμμηνόπαυση. Η μετά τον τοκετό προκαλείται από ελάττωση μυϊκής ισχύος κοιλίας και πυέλου.

3. ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΟΥΡΟΦΟΡΩΝ ΟΔΩΝ.

4. ΦΑΡΜΑΚΑ ΜΕ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ :
Αντιϊσταμινικά.
Αντιψυχωσικά.
Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά.
Ανταγωνιστές ιόντων ασβεστίου (φάρμακα κατά της αρτηριακής υπέρτασης).

5. ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ.

6. ΟΠΙΟΕΙΔΗ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ.

Επίσης, άλλα αίτια της Α.Ο., αναφέρονται :

Στους άνδρες, η διόγκωση προστάτη αδένα και οι χειρουργικές επεμβάσεις στον προστάτη, προκαλούν συχνά Α.Ο.
Λοιμώξεις ουροφόρων οδών (νεφρών – κύστης).
Παχυσαρκία η οποία επιδρά στη λειτουργικότητα ουροδόχου κύστης και των μυών που ρυθμίζουν την ούρηση.
Σακχαρώδης Διαβήτης.
Αγγειακά νοσήματα (αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια).
Νόσος Alzheimer’s.
Σκλήρυνση κατά πλάκας
Νευρολογικές νόσοι.

Διάγνωση

Η φυσική εξέταση, διάγνωση με Α.Ο., περιλαμβάνει – νευρολογική – γυναικολογική – ουρολογική εξέταση.

Οι απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις που πρέπει να γίνονται σε κάθε άτομο που εμφανίζει Α.Ο., είναι :
Γενική ούρων.
Καλλιέργεια ούρων.
Ουρία, κρεατινίνη, ουρικό οξύ αίματος (παράμετροι που ελέγχουν τη λειτουργία των νεφρών).
Σάκχαρο αίματος.
Μέτρηση ασβεστίου (Ca) αίματος (αν υπάρχει υποψία πολυουρίας).
Ηλεκτρολύτες (K, Na, P, Mg) όταν το άτομο με Α.Ο. εμφανίζει διανοητική σύγχυση.
Επίπεδα Βιταμινών Β12 και φυλλικού οξέος στον ορό του αίματος (επί υποψίας νευροπάθειας).
Επίσης εκτέλεση υπερηχογραφήματος Ν.Ο.Κ., νεφρών – ουρητήρων – ουροδόχου κύστεως, με απεκκριτική διαγραφή ουροδόχου κύστεως προς και μετά ούρηση, είναι απαραίτητο.
Ο ουροδυναμικός έλεγχος και η κυστεοσκόπηση και κυστεομετρία γίνονται όταν όλες οι παραπάνω εξετάσεις είναι αρνητικές.

Θεραπεία

Συντηρητική (ασκήσεις kegel).
Χειρουργική θεραπεία.

Μνημονοτεχνικός ορισμός ακράτειας ούρων

D
I
A
P
P
E
R
S

Delirium = Παραλήρημα.
Infection = Λοίμωξη.
Atrophic urethritis = Ατροφική ουρηθρίτιδα.
Pharmacologic = Φαρμακευτική.
Psychiatric disorders = Ψυχιατρικές νόσοι.
Edema – Endocrine disorders = Οίδημα τοπικό, Ενδοκρινολογικά νοσήματα.
Restricted mobility = Μειωμένη κινητικότητα.
Stool impaction = Δυσκοιλιότητα.

Ορισμένες ερωτήσεις θα πρέπει να γίνουν από το άτομα που εμφανίζει Α.Ο. προς το γιατρό του. Αυτό θα εφησυχάσει το άτομα με Α.Ο. – θα τον ηρεμήσει – θα βοηθήσει για την κατανόηση και λύση του προβλήματος του, το οποίο πολλές φορές θεωρεί «σαν κοινωνικό στίγμα».

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

• ΠΟΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΟΥΡΩΝ ΕΧΩ;
• ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΙΤΙΑ ή ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΤΗΝ ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ ΠΟΥ ΕΧΩ;
• ΘΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΩ ΚΑΙ ΠΟΤΕ;
• ΘΑ ΕΦΑΡΜΟΣΩ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ (ειδικές ασκήσεις – αλλαγή τρόπου ζωής);
• ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΜΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ;

Μετά την εγχείρηση του προστάτη (ριζική αφαίρεση του αδένα) η ακράτεια ούρων η οποία συνοδεύει σχεδόν πάντα τις πρώτες μέρες μετά την επέμβαση, εμφανίζεται πολλές φορές. Η ακράτεια αυτή βελτιώνεται και παύει να υπάρχει μετά τις πρώτες εβδομάδες.

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ