ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑ

Ο Brewer D.D., προσέφερε πολλά στην ανακάλυψη του αιμοπεταλίου.

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια έγιναν γνωστά από τον Van Leenwenhoek (1632-1724) αλλά ο Γερμανός Παθολοανατομολόγος Max Schultze (1825-1874) έδωσε την πρώτη περιγραφή του αιμοπεταλίου (τα περιέγραψε σαν «σφαιροειδή» κύτταρα με μέγεθος πολύ μικρότερο εκείνων των ερυθρών αιμοσφαιρίων, που είχαν την ικανότητα να αθροίζονται και να προκαλούν συγκέντρωση ινώδους υλικού.

 

 

Ο Guilio Bizzozero (1840-1901) στηριζόμενος στα ευρήματα του Schultze σε in vivo, πειράματά του ανακάλυψε την συμβολή των αιμοπεταλίων στις βλάβες των αγγείων και στο σχηματισμό του θρόμβου.

Όλα τα παραπάνω τεκμηρίωσαν απόλυτα το ρόλο των αιμοπεταλίων στην πήξη του αίματος.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ

• Περίπου 10¹¹ αιμοπετάλια, παράγονται σε καθημερινή βάση από τον υγιή οργανισμό.

• Τα μεγακαρυοκύτταρα και η παραγωγή αιμοπεταλίων καθορίζεται από την ΘΡΟΜΒΟΠΟΙΙΗΤΙΝΗ (ορμόνη που παράγεται από ήπαρ και νεφρούς (βλ. σχήμα 1).

• 1 μεγακαρυοκύτταρο παράγει 5.000-10.000 αιμοπετάλια. Τα «γέρικα» αιμοπετάλια καταστρέφονται με φαγοκύττωση από το μονοπυρηνικό φαγοκυτταρικό σύστημα [παλιά ονομασία Δικτυοενδοθηλιακό Σύστημα (Δ.Ε.Σ.)].

• Στη σπλήνα αποθηκεύονται υγιή αιμοπετάλια τα οποία διοχετεύονται όταν χρειασθεί στην κυκλοφορία του αίματος με την ενέργεια του συμπαθητικού συστήματος.

Αιμοπετάλια - θρομβοκύτταρα από το θρόμβος και κύτταρο. Ενώ η ξένη λέξη platelet προέρχεται από τη λέξη plate = πιάτο.

• Είναι μικρά με ανώμαλη περιφέρεια κύτταρα (ουσιαστικά τμήματα κυττάρων τα οποία στερούνται DNA), 2-3 μm διαμέτρου, τα οποία προέρχονται από κατάτμηση των μεγακαρυοκυττάρων του μυελού των οστών.

1 μεγακαρυοκύτταρο παράγει 5.000-10.000 αιμοπετάλια.

• Χρόνος ζωής αιμοπεταλίων 5-9 ημέρες.

Ο φυσιολογικός αριθμός των αιμοπεταλίων στο περιφερικό αίμα 150.000-350.000 για κάθε μικρολίτρο αίματος.

Κυριότερη λειτουργία τους αιμόσταση.

Αν ο αριθμός των αιμοπεταλίων είναι μειωμένος (κάτω των 50.000) προκαλούνται αιμορραγίες.

Αν ο αριθμός των αιμοπεταλίων είναι πολύ υψηλός 500.000-600.000 τότε σχηματίζονται θρόμβοι αίματος εντός των αγγείων με αποτέλεσμα θρόμβωση (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, εμφρακτό μυοκαρδίου).

Λειτουργίες αιμοπεταλίων

Τα αιμοπετάλια παράγουν πλήθος ουσιών όπως :

• Platelet-derived growth factor (P.D.G.F.) : χημειοτακτικός παράγοντας.

• T GF beta δρα στον εξωκυττάριο χώρο.

Και οι δύο ουσίες επιδρούν στη λειτουργική διατήρηση του συνδετικού κολλαγόνου ιστού.

• Επίσης, παραγωγή fibroblast growth factor (παράγοντα αυξητικό ινοβλαστών) όπως και vascular endothelial growth factor (αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικό παράγοντας**) χαρακτηρίζει τα αιμοπετάλια. Πρακτική γνώση από αυτά : πλούσιο σε αιμοπετάλια αίμα επουλώνει πληγές.

** Αιμοπετάλια περιέχουν στο κυττόπλασμά τους - Άλφα - Δέλτα (πυκνά κοκκία).

Τα αιμοπετάλια όταν ενεργοποιούνται εκκρίνουν το περιεχόμενο των κοκκίων αυτών στο παρακείμενο αίμα.

Υπάρχουν 3 τύποι κοκκίων :

• ΔΕΛΤΑ (ΠΥΚΝΑ) κοκκία που περιέχουν ADP ή ATP-Ca-Serotonin.

• ΛΑΜΔΑ ΚΟΚΚΙΑ : παρόμοια με λυσοσώμια και περιέχοντα υδρολυτικά ένζυμα.

• ΑΛΦΑ ΚΟΚΚΙΑ : περιέχουν παράγοντα 4 αιμοπεταλίων, αυξητικό παράγοντα - Β1 - fibronectin - B thromboglobulin - Vwf - fibrinogen - V και XIII παράγοντας πήξεως.

Επίσης, η ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων ενεργοποιεί το μονοπάτι παραγωγής αραχινοδικού οξέος προς παραγωγή ΤΧΑz.

Η TXAz συμμετέχει στην ενεργοποίηση άλλων αιμοπεταλίων και σύνθεση της εμποδίζεται από COX ανασταλτές όπως η ασπιρίνη.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η κυριότερη λειτουργία των αιμοπεταλίων όπως αναφέρθηκε είναι η πρόληψη των αιμορραγιών.

Τα αιμοπετάλια, όντας «ελαφρά, μικρά κύτταρα» με τη ροή του κυκλοφορούντος αίματος απωθούνται προς το τοίχωμα των αιμοφόρων αγγείων και κυκλοφορούν κατά μήκος των τοιχωμάτων των αγγείων (η εσωτερική επιφάνεια των αγγείων που έρχεται σε επαφή με το αιμοπετάλιο καλείται ΕΝΔΟΘΗΛΙΟ).

Το ενδοθήλιο, διαθέτει ειδική λεία επιφάνεια η οποία προσομοιάζεται με Teflon και εμποδίζει κάθε ουσία ή κύτταρο να προσκολληθεί πάνω της. Τα κύτταρα του ενδοθηλίου παράγουν ουσίες [nitric oxide - AD Pase - PGI₂ (προσταγλαδίνη)]. Η AD Pase του ενδοθηλίου απομακρύνει τον ενεργοποιητή ADD των αιμοπεταλίων.

Επίσης, τα κύτταρα του ενδοθηλίου παράγουν ένα ειδικό παράγοντα (Von Willebrand - V.W.) που μετέχει στην φυσιολογική πήξη του αίματος.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες ο παράγοντας V.W., εκκρίνεται συνέχεια στο πλάσμα και αποθηκεύεται στα κοκκία των ενδοθηλιακών κυττάρων και των αιμοπεταλίων.

Στην περίπτωση που συμβαίνει βλάβη στο ενδοθήλιο, ενεργοποιείται ο VW η θρομβίνη, φωσφολιπίδια της επιφάνειας του αιμοπεταλίου, όπως και ιόντα ασβεστίου (τα οποία είναι απαραίτητα για όλες τις διεργασίες πήξεως του αίματος).

Τα ενεργοποιηθέντα αιμοπετάλια αλλάζουν σχήμα, γίνονται περισσότερο σφαιρικά και σχηματίζονται ψευδοπόδια στην επιφάνειά τους.

Όταν συμβεί βλάβη, τραύμα, λύση της συνέχεια του τοιχώματος του αγγείου, η ακεραιότητα του ενδοθηλίου καταργείται.

Τα αιμοπετάλια είναι τα πρώτα κύτταρα, τα οποία περιορίζουν τη βλάβη και προστρέχουν σε αυτή, παρέχοντας το πρώτο «σφράγισμα» το πρώτο «ταμπονάρισμα» για να αποφευχθεί η διαφυγή πλάσματος και ερυθρών αιμοσφαιρίων προς το διάμεσο χώρο.

Η λειτουργία των αιμοπεταλίων η οποία διαταράσσεται από την χορήγηση ασπιρίνης, η οποία ανταγωνίζεται την κυκλοοξυγογέναση 1, επανέρχεται στο φυσιολογικό μετά παρέλευση 7 ημερών (ζωή αιμοπεταλίου) και τούτο διότι το ώριμο (αιμοπετάλιο) στερείται DNA.

Τα NSAIDS δεν βλάπτουν σε τόσο χρόνο (7 ημερών) την λειτουργία, δεν προκαλούν δυσλειτουργία παρά μόνον 24 ωρών.

Αν ληφθεί Ibuprofen πριν ασπιρίνη, αυτό θα αναστείλει την μη αντιστρεπτή ενέργεια της ασπιρίνης.

ΦΑΡΜΑΚΑ per os που παρουσιάζουν λειτουργία αιμοπεταλίων : - aspirin - cilostarol - prasugrel - clopodogrel - ticlopidine.

ΦΑΡΜΑΚΑ IV : - Abciximab - eptifibatide - tirofiban - καταστέλλουν τις λειτουργίες των αιμοπεταλίων.

Αύξηση platelet Αιμοπεταλίων προκαλούν

• Oprelvekin
• Romiplostim
• Ethrymbopag

Ο λόγος που προκαλούν θρομβώσεις τα αιμοπετάλια όταν χορηγούνται αναβολικά ανδρογόνα είναι ότι τα φάρμακα αυτά προκαλούν συνάθροιση αιμοπεταλίων.

Τα αιμοπετάλια λαμβάνουν μέρος εκτός από την αιμόσταση στην διαβάθμιση της φλεγμονής συνεργαζόμενα με λευκά και εκκρίνοντας κυττοκίνες, χημειοκίνες, διαβιβαστές φλεγμονής.

Η αύξηση (θρομβοκύττωση) όπως και ελάττωση (θρομβοπενία) εμφανίζουν προβλήματα πηκτικότητας.

Χαμηλά αιμοπετάλια = κίνδυνος αιμορραγίας.

ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΑ ΟΤΙ ΤΑ ΧΑΜΗΛΑ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΕΣ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ

• Άνοση θρομβοπενία ηπαρίνης
• P.N.H. - παροξυσμική νυκτερινή αιμοσφαιρινουρία.

Πότε γίνεται μετάγγιση αιμοπεταλίων;

Η μετάγγιση αιμοπεταλίων γίνεται στις περιπτώσεις όπου η συνολικη ελάττωση των αιμοπεταλίων αποτελεί κίνδυνο αιμορραγίας.

Μετάγγιση δεν γίνεται στην TTP - σύνδρομο Mosckowitis, διότι η μετάγγιση επιτείνει την θρόμβωση.

Η χορήγηση ασπιρίνης «διαταράσσει» την λειτουργία αιμοπεταλίων, ανταγωνιζόμενη την COX-1.

X cyclooxygenase COX-1

Τα αιμοπετάλια εφόσον εξουδετερώνονται η κυκλοοξυγενάση δεν μπορεί να παράγουν νέα διότι δεν έχουν DNA.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Εξέλιξη κυττάρων αίματος

 

Αρχέγονο αιμοποιητικό κύτταρο Προγεννήτορας Προγεννήτορας Προμεγακαρυοκύτταρο Μεγακαρυοκύτταρο Αιμοπετάλια Λεμφοβλάστη Λεμφοκύτταρο Μονοβλάστη Μονοκύτταρο Προμυελοκύτταρο

Μυελοκύτταρο Μεταμυελοκύτταρο Ουδετερόφιλο Μυελοβλάστη Ηωσινόφυλο Βασεόφιλα Προερυθροκύτταρο Βασεόφιλο κύτταρο Πολύ-βασεόφιλο κύτταρο Ορθο-βασεόφιλο κύτταρο Ερυθροκύτταρο

ΕΙΚΟΝΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ

ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟΥ ΤΩΝ

ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ.

Α→Δ Ερυθροκύτταρο,

ενεργοποιημένο αιμοπετάλιο

λευκοκύτταρο

• ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΜΦΑΝΙΖΟΥΝ ΕΛΑΤΤΩΣΗ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ

Θρομβοπενία

• Ιδιοπαθής θρομβοπενική πορφύρα ή αυτοάνοσος θρομβοπενική πορφύρα.

• Θρομβωτική θρομβοπενική πορφύρα.

• Από φάρμακα θρομβοπενική πορφύρα (π.χ. από ηπαρίνη προϋπάρχουσα θρομβοπενία) [heparin-induced thembocytopenia - HIT].

• Ν. Gaucher's : εναπόθεση γλυκοσερεμπροσίδης (ανεπάρκεια ενζύμου) και εμφανίζει 3 τύπους.

ΤΥΠΟΣ 1 : 90% ποσοστό, κοινή στη φυλή askenazi των εβραίων. Εκδηλώσεις : σπηνομεγαλία, κατάγματα οστών, επιστάξεις, εκχυμώσεις.

ΤΥΠΟΣ 2 : Κατά την εφηβεία εμφανίζεται, προκαλεί κυρίως συμπτώματα από Κ.Ν.Σ. - Θανατηφόρος έκβαση.

ΤΥΠΟΣ 3 : - Dementia, αταξία, προσβολή οστών-οφθαλμών.

• Απλαστική αναιμία.

• Ν. Onyalai : Περίεργη νόσος, απαντάται στην Κεντρική Νότια Αφρική (Αγκόλα - Ναμίμπια). Σημαίνει αιματηρά φλύκταινα, φουσκάλα, άγνωστο το αίτιό της. Πιθανό τροφικό αίτιο το οποίο περιέχεται στο ζαχαρόχορτο-αραβόσιτο κα δρα σαν απτίνη για πρόκληση, πορφύρας με εκδηλώσεις : αιματουρίας - επιστάξεων - εκχυμώσεων - μηνορραγιών - μελαίνων κενώσεων. Διάρκεια νόσου 8 ημέρες. Παιδιά που γεννιούνται από πάσχουσες μητέρες είναι φυσιολογικά.

• Αντιδράσεις από μεταγγίσεις.

• ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ ή ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΤΟΥΣ

• HELLP σύνδρομο, που εμφανίζεται στην κύηση (Hemolysis : αιμόλυση, Elevated liver enzymes : αύξηση ηπατικών ενζύμων, Low L Platelets Counts : χαμηλή τιμή αιμοπεταλίων).

• Αιμολυτικό, ουραιμικό σύνδρομο.

• Χημειοθεραπεία.

• Δάγγειος πυρετός.

• ΝΟΣΟΙ ΠΟΥ ΕΜΦΑΝΙΖΟΥΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΤΩΝ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ

• Θρομβοκύττωση (κυρίως στα μυελοπαραγωγικά νοσήματα).

• ΜΕΙΩΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΩΝ

• Bernard Sonlier σύνδρομο συγγενές, μεταβιβαζόμενο με τον αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα. Προκαλείται από ελάττωμα, στο σύμπλεγμα γλυκοπρωτεΐνης Ib-IX, αιμορραγίες προκύπτουν.

• Θρομβασθένεια Glanzmann's.

Σπάνια συγγενής νόσος μεταβιβάζεται με τον αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα.

Ελάττωμα στην σύνδεση IIb-IIIa γλυκοπρωτεΐνης. Τα αιμοπετάλια δεν συσσωρεύονται (δεν αθροίζονται!!).

• Von Willebrand σύνδρομο.

Τύπος 1 - τύπος ΙΙ, συγγενής ανεπάρκεια του αντίστοιχου παράγοντα πήξεως αίματος.

• Σύνδρομο Gray αιμοπεταλίων (ανεπάρκεια α κοκκίων).

• Αιμοφιλία.

• Wiskott-Atdrich syndrome : Ελαττωματική λειτουργία Β και Τ κυττάρων, με συμπτωματολογία επανειλημμένων λοιμώξεων ατοπικής δερματίτιδας και θρομβοπενίας.

Σε πολλά όμως κοινά και επίκαιρα νοσήματα τα αιμοπετάλια εμφανίζουν ρόλο «κλειδί», συμμετέχοντας στην πηκτικότητα του αίματος, όπως :

• ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ.

• ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ.

• ΕΜΦΡΑΚΤΟ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ.

• ΑΓΓΕΙΑΚΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ.

• ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ.

• ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ.

• AIDS.

• ΕΛΟΝΟΣΙΑ.

Υπάρχουν και άλλα αίτια - ασθένειες πλην της λειτουργικότητας και αριθμούς των αιμοπεταλίων, τα οποία προκαλούν διαταραχές πήξεως.

• ΑΣΘΕΝΕΙΣ - ΑΙΤΙΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΥΠΕΡΠΗΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

και επομένως προδιαθέτουν θρομβώσεις αγγείων.

ΠΡΩΤΟΠΑΘΗ Κληρονομικού υποστρώματος	ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗ Επίκτητα
Ανεπάρκεια Πρωτεΐνης C Ανεπάρκεια Πρωτεΐνης S Ανεπάρκεια Αντιθρομβίνης ΙΙΙ Αντίδραση προς ενεργοποιημένη πρωτεΐνη C Ινωδολυτικές ανωμαλίες ( ανωμαλίες ινωδολυτικού μηχανισμού) Ομοκυστινουρία Οικογενές σύνδρομο αντιφωσφολιπιδικών Abs (αντισωμάτων)	Χρήση αντισυλληπτικών δισκίων Κύηση - Μετά τη κύηση Μετεγχειρητικές περίοδοι Παρατεταμένος κλινοστατισμός Τραυματισμοί - κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις Σακχαρώδης διαβήτης Υπερλιπιδαιμία Νεοπλασίες (σύνδρομο Troussean) Σύνδρομο αντισωμάτων κατά της καρδιολιπίνης

 

 

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ