ΕΡΠΗΣ ΖΩΣΤΗΡ (ΕΖ)

Ο Ε.Ζ. είναι ιογενής νόσος που προκαλείται από τον Varicella Zoster Virus (VZV) (ιός ευλογιάς – ζωστήρα) ή ιός του έρπητα ζωστήρα. Από Ε.Ζ. 1.000.000 άτομα υποφέρουν ετησίως.

Η αρχική λοίμωξη από τον ιό VΖV προκαλεί την βραχυχρόνιο οξεία νόσο της ΑΝΕΜΟΒΛΟΓΙΑΣ (ασθένεια συνήθως παιδιών και εφήβων).

Η ανεμοβλογιά χαρακτηρίζεται από αίσθημα βαρειάς κακουχίας, χαμηλή πυρετική κίνηση, μυϊκά άλγη, πονοκέφαλο, όπως και εξελκώσεις στην κοιλότητα του στόματος.

Εμφανίζει χαρακτηριστικό κνησμώδες φυσαλιδώδες εξάνθημα το οποίο εμφανίζεται στον κορμό του σώματος και το κεφάλι.

Ήπια πρόδρομα συμπτώματα μπορεί να προηγούνται της έκθεσης του εξανθήματος.

Οι ενήλικές μπορεί να εμφανίσουν πυρετό και αδιαθεσία 1-2 ημέρες πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος σε αντίθεση με το παιδιά που το εξάνθημα αποτελεί συχνά την αρχική εκδήλωση της νόσου.

Το εξάνθημα είναι κνησμώδες, με ταχεία εξάπλωση. Η αρχική εμφάνισή του είναι κηλιδοβλατιδώδες με σταδιακή μετατροπή σε φυσαλιδώδες με εμφάνιση βλαβών διαμέτρου 1-4 mm και τελική εφελκιδοποίηση.

Η αρχική εντόπιση του εξανθήματος αφορά το κεφάλι (τριχωτό) και μετά εξαπλώνεται στον κορμό και υπόλοιπο σώμα.

Χαρακτηριστικό στοιχείο του εξανθήματος αποτελούν οι διαδοχικές εκθύσεις για αρκετές μέρες με αποτέλεσμα την ταυτόχρονη συνύπαρξη των δερματικών βλαβών σε διάφορα στάδια.

Οι βλάβες από VZV εμφανίζονται και στην βλεννογόνο του ρινοφάρυγγα του κόλπου, τον επιπεφυκότα και κερατοειδή του οφθαλμού.

Το εξάνθημα του Ε.Ζ. αποδράμει μετά 2-4 εβδομάδες.

Μετά το πέρας της ανάρρωσης της λοίμωξης από την ανεμοβλογιά ο ιός VZV παραμένει στο οργανισμό σε ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑ ΜΟΡΦΗ και μελλοντικά μπορεί να ενεργοποιηθεί (ακόμα και μετά από χρόνια) και να προκαλέσει τον ΕΡΠΗΤΑ ΖΩΣΤΗΡΑ.

Η λανθάνουσα μορφή του ιού βρίσκεται στο περίβλημα των νευρικών κυττάρων, στα δορυφόρα νευρικά νευρικά κύτταρα της σπονδυλικής στήλης (παρασπονδυλικά γάγγλια) του αυτόνομου νευρικού συστήματος.

Η μετά από χρόνια ενεργοποίηση του VZV τελείται μέσω του άξονα των νευρικών κυττάρων και εμφανίζεται η εγκατάσταση του ιού στα κύτταρα του δέρματος που δέχονται την αντίστοιχη νεύρωση.

Η επαναενεργοποίηση του VZV προκαλεί την εμφάνιση του ΕΡΠΗΤΑ ΖΩΣΤΗΡΑ [εμφάνιση χαρακτηριστικών αλλοιώσεων του δέρματος (φυσαλίδες) που πορεύονται κατά μήκος των νεύρων]. Το εξάνθημα του Ε.Ζ. είναι φυσαλιδώδες σε ερυθηματώδη βάση, εμφανίζει ταινιοειδή κατανομή κατά μήκος 1-3 δερμοτομιών. Οι βλάβες του δέρματος συχνά συνοδεύονται από έντονο άλγος και τοπικές παραισθήσεις.

«Παράγοντες ενεργοποίησης» του VZV, αποτελούν :

• Μεγάλη ηλικία
• Κόπωση σωματική
• Stress
• Λοιμώξεις
• Ανοσοκαταστολή
• Ακτινοθεραπεία
• Το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Σ.Ε.Α.Α.)
• Λεμφώματα.

Στατιστικά στοιχεία αναφέρουν ότι 1 στα 4 άτομα εμφανίζουν Ε.Ζ. στη διάρκεια της ζωής τους.

Οι πιθανότητες εμφάνισης του Ε.Ζ., όπως και η διάρκειά του και, σοβαρότητα εξέλιξης της λοίμωξης αυξάνεται παράλληλα με την ηλικία του ατόμου (ειδικά μετά την ηλικία των 50 ετών) όπου σημειώνεται εμφάνιση Ε.Ζ. σε ποσοστό 25% το οποίο ανέρχεται στο 50% στις ηλικίες άνω των 70 ετών). Επίσης, 1 από τους ασθενείς με Ε.Ζ. θα εμφανίσει οφθαλμικό έρπητα (προσβολή οφθαλμικού κλάδου του τριδύμου νεύρου που οδηγεί σε τύφλωση).

Άτομα που έχουν εμφανίσει Ε.Ζ. στο παρελθόν έχουν κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου (x3 πιθανότητες) το επόμενο εξάμηνο, μετά την αρχική προσβολή του Ε.Ζ.

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ

Ο VZV εισέρχεται στον οργανισμό του ανθρώπου μέσω του αναπνευστικού συστήματος και των επιπεφυκότων του οφθαλμού.

Ο ιός πολλαπλασιάζεται στα σημεία εισόδου (ρινοφάρυγγας – επιχώριοι λεμφαδένες).

Επακόλουθη ιαιμία (εμφάνιση του ιού στο αίμα) μετά πάροδο 4-6 ημερών από την αρχή της μόλυνσης.

Κατόπιν επιτελείται μεταφορά του ιού σε διάφορα όργανα (ήπαρ – σπλήνας – αισθητικά γάγγλια) όπου πολλαπλασιάζεται σε δεύτερη φάση προκαλώντας δευτερογενή ιαιμία με εμφανή λοίμωξη του δέρματος.

Ο ιός μπορεί να καλλιεργηθεί στα μονοπύρηνα κύτταρα του πάσχοντος ατόμου από 5 ημέρες πριν έως 1-2 ημέρες μετά την εμφάνιση του εξανθήματος της νόσου.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ : Στις εύκρατες χώρες η ανεμοβλογιά και ο έρπητας ζωστήρας προσβάλλει 90% του πληθυσμού που έχει μέχρι την ηλικία των 15 έχει νοσήσει από ανεμοβλογιά.

Η επιδημική εμφάνιση της νόσου την χειμερινή και αρχή της άνοιξης.

Η επιδημιολογία αυτή αλλάζει στις τροπικές χώρες με μεγαλύτερη αναλογία προσβολή ενήλικου πληθυσμού.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΕΡΠΗΤΑ ΖΩΣΤΗΡΑ

Η κλινική εικόνα του ΖNV, εντοπίζεται :

α) στο δέρμα με την εμφάνιση εξανθήματος, το οποίο είναι φυσαλιδώδες σε ερυθηματική βάση με ταινιοειδή επινέμηση κατά μήκος 1-3 δερμοτομιών (κατά μήκος της πορείας των νεύρων). Έντονο άλγος και παραισθησία τοπικά συνοδεύουν το εξάνθημα.

β) στο νευρικό σύστημα : περίπου 15% των ασθενών με Ε.Ζ. παρουσιάζουν έντονο άλγος και παραισθησία στα δερμοτόμια που προσβάλλονται για αρκετές εβδομάδες έως μήνες (ακόμα και σε μόνιμη βάση) προκαλώντας ΜΕΘΕΡΠΗΤΙΚΗ ΝΕΥΡΑΛΓΙΑ.

Ο πόνος του Ε.Ζ., περιλαμβάνει :

• Πρόδρομη φάση
• Οξεία Εξανθηματική φάση
• Μεθερπητική φάση (νευραλγία).

Ο έρπητας ζωστήρας μπορεί να προκαλέσει και μόνιμες νευρολογικές βλάβες (παράλυση κρανιακών νεύρων, ημιπληγία, οφθαλμικές διαταραχές).

ΜΕΘΕΡΠΗΤΙΚΗ ΝΕΥΡΑΛΓΙΑ (Μ.Ν.), αποτελεί σημαντικό πρόβλημα και είναι συνήθως επιπλοκή του έρπητα ζωστήρα (ποσοστό εμφάνισης 15%-20%). Επιβαρυντικοί παράγοντες για την εμφάνιση της, είναι :

• Ηλικία (άνω των 70 ετών ποσοστό 35%-47,5%)
• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Νεοπλασίες
• Ανοσοκαταστολή
• Έκταση περιοχής που εμφανίζει προσβολή από VZV.

Η Μ.Ν. επηρεάζει γενικά την συνολική ποιότητα της ζωής του ατόμου και τούτο διότι επηρεάζει τον ύπνο, την γενική ψυχολογία του, την καθημερινότητα του.

Ο πόνος της Μ.Ν. εντοπίζεται στα δερμοτόμια που προσβάλλονται, και πρόκειται για οξύ – διαπεραστικό – διαξιφιστικό πόνο – αίσθημα καύσου, το οποίο συνοδεύεται από αίσθηση ηλεκτρικών εκκενώσεων ενώ η εμφάνιση υπερ-ευαισθησίας (ακόμα και άγγιγμα επαφή ενδυμάτων είναι έντονη).

Η όλη αυτή κατάσταση του πόνου ονομάζεται ΑΛΛΟΔΥΝΙΑ*, όχι συχνά η μεθερπητική αυτή νευραλγία συνυπάρχει με κνησμό και σπάνια συνοδεύεται από αδυναμία μυών ή και παράλυση αυτών (αν τα νεύρα που προσβάλλονται εμπλέκονται στον έλεγχο κινητικότητας).

Η μεθερπητική νευραλγία χαρακτηρίζεται και σαν ΝΕΥΡΟΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ (Ν.Π.) : πόνος ο οποίος προκαλείται από βλάβη ή νόσημα του σωματοαισθητικού νευρικού συστήματος, σαν περιφερικά (περιφερικός νευροπαθητικός πόνος : Νευροπάθεια του Σακχαρώδη Διαβήτη – λοίμωξη από έρπητα ζωστήρα, τραυματισμός μετά χειρουργική επέμβαση.

Πολλές φορές το Ιστορικό (μεθερπητική νευραλγία) ή η κλινική εμφάνιση (νευραλγίας τριδύμου) καλύπτουν την διάγνωση του Ν.Π.

ΑΛΛΟΔΥΝΙΑ : Έκλυση πόνου από φυσιολογικά μη επώδυνα ερεθίσματα.

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ