ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΧΡΟΝΙΑΣ ΚΟΠΩΣΗΣ (ΣΧΚ)

ή ΜΕΤΑ-ΙΟΓΕΝΕΣ

ή ΜΕΤΑ-ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΟΠΩΣΗΣ

ή ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΚΟΠΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ

Το σύνδρομο εκτιμάται ότι επηρεάζει 15-30 εκατομμύρια ανθρώπους σε παγκόσμιο επίπεδο.

Εμφανίζεται σε μεγαλύτερο ποσοστό σε γυναίκες, λιγότερο συχνά σε παιδιά και εφήβους αναλογία 3-111/100.000 πληθυσμού ηλικίας 12-17 ετών (κυρίως κορίτσια σε αναλογία 4:1).

Συμπτωματολογία ΣΧΚ εμφανίζουν 7 άτομα/3.000 για πληθυσμό 100.000 ενηλίκων.

Στατιστικά χωρών : Στην Αμερική 1.000.000 ανέρχονται τα άτομα με ΣΧΚ.

Στην Αγγλία ¼ εκατομμυρίου ατόμων εμφανίζουν ΣΧΚ.

Το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης υπάγεται σε μία μεγάλη ομάδα κλινικών νόσων που χαρακτηρίζεται από έκδηλη κόπωση συνεχή ή διαλείπουσα για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών η οποία δεν προκαλείται από σωματική άσκηση, δεν βελτιώνεται με την ανάπαυση του ατόμου ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΡΡΟΙΑ ΑΛΛΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ.

Ονοματολογία του ΣΧΚ εμφανίζει μεγάλη γκάμα στις διάφορες χώρες, όπως:

• Καλοήθης μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα.
• Χρόνια κόπωση εκ δυσλειτουργίας ανοσολογικού συστήματος.
• Χρόνια λοιμώδης μονοπυρήνωση.
• Μυαλγική εγκεφαλοπάθεια.
• Σύνδρομο κόπωσης μετά από ιογενές προσβολές.

Οι πολλαπλές αυτές ονομασίες του ΣΧΚ αντανακλούν την αδυναμία ανεύρεσης ακριβής αιτιολογίας αυτού.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΚ

Το έτος 1934 επιδημία έπληξε το Los Angeles Country Hospital (Νοσοκομείο Πολιτείας) σε ένα μεγάλο αριθμό γιατρών – νοσηλευτών.

Η διάγνωση τότε αναφέρεται σαν ΑΤΥΠΗ ΠΟΛΥΟΜΥΕΛΙΤΙΔΑ.

Το έτος 1955 η ίδια επιδημία εμφανίστηκε στο Roal Free Hospital του Λονδίνου και η διάγνωση ήταν καλοήθης μυαλγική εγκεφαλομυελίτις (ΚΜΕ).

Το 1969 η ΚΜΕ κατετάγη στις ασθένειες του νευρικού συστήματος, από τον Διεθνές Κέντρο κατηγοριοποίησης των διαφόρων ασθενειών.

Το έτος 1987 η Διεθνής Ιατρική Βιβλιογραφία, περιγράφει νόσημα που μοιάζει με χρόνια ενεργό λοίμωξη σαν από τον ιό Ebstein-Barr «χρόνιο ιογενές σύνδρομο Ebstein-Barr».

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διαφορική διάγνωση έχει μεγάλη σημασία για το Σ.Χ.Κ. και τούτο διότι η διάγνωση του συνδρόμου θα γίνει μετά από τον αποκλεισμό αρκετών νοσημάτων τα οποία εμφανίζουν παρόμοια κλινική εικόνα, όπως:

• Υποθυρεοειδισμός
• Αναιμία
• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Ψυχιατρικά νοσήματα.

Επίσης, η ινομυαλγία ή το σύνδρομο ινομυαλγίας εμφανίζει επίσης χαρακτηριστικά μυϊκά άλγη, διαταραχές ύπνου όπως και το σύνδρομο μετά προσβολή από νόσο Lyme.

Lyme νόσος : Lyme ονομάζεται από το όνομα της πόλης που εμφανίστηκε η νόσος. Η νόσος προκαλείται από την σπειροχαίτη Borrelia burgdorferi και μεταδίδεται μέσω των κροτώνων. Εμφανίζεται συχνότερα άνοιξη και καλοκαίρι, όταν οι κρότωνες των ελαφιών (γένους Ixodes), που αποτελούν τους φορείς της νόσου είναι περισσότερο δραστήριοι. Η αφαίρεση των κροτώνων από το δέρμα έγκαιρα (πρώτες 24-48 ώρες) μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης.

ΠΑΘΟΛΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΧΚ

Οι παθογενετικοί μηχανισμοί του ΣΧΚ παραμένουν άγνωστοι.

Έχουν ενοχοποιηθεί κατά καιρούς : α) το οξειδωτικό stress, β) η γενετική προδιάθεση, γ) οι λοιμώξεις από ιούς, δ) οι ανωμαλίες του άξονα Υποθαλάμου – υπόφυσης – επινεφριδίων, ε) η δυσλειτουργία ανοσοποιητικού συστήματος, ζ) όπως και ψυχολογικά και ψυχοκοινωνικά αίτια.

Οι οπαδοί αυτής της ψυχολογικής θεωρίας αναφέρουν τις θεωρίες του Freund και των συνεργατών του, οι οποίοι υποστήριζαν ότι πολλά αναφερόμενα συμπτώματα από τον άρρωστο, της κάθε νόσου μπορεί να παραχθούν από διεργασίες διαχωρισμού, ξεχωρίσματος (την εξώθηση από την συνείδησή μας επώδυνης μνήμης ή απώθηση) και να γίνει η αντικατάσταση τους από φυσικά συμπτώματα (π.χ. πόνος).

Η ωφέλεια του ασθενούς από την μετατροπή αυτή θα είναι η προστασία που παρέχεται από τον φυσικό πόνο! (ο πόνος έχει συνδεθεί ή συμβολίζει φυσικά συμπτώματα).

Η προστασία που παρέχεται από τον φυσιολογικό πόνο και το stress αναφέρεται σαν πρωτοπαθές «κέρδος» της σωματομόρφου ασθένειας.

Είναι πιθανόν να υφίσταται αθροιστική συμβολή όλων των αιτιών που έχουν προαναφερθεί (Λοιμώξεις – Ψυχολογικό υπόστρωμα – Ανοσολογικές διαταραχές).

Επίσης έκθεση παρατεταμένη σε τοξικούς παράγοντες του περιβάλλοντος) που συντελούν στην εκδήλωση του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης.

Η ασάφεια αυτή διάγνωσης του συνδρόμου και προγραμματισμού του αρρώστου με ΣΧΚ, πρέπει να κάνει τον γιατρό πολύ προσεκτικό.

Η διάγνωση του ΣΧΚ δυσκολεύει ακόμα περισσότερο γιατί το σύνδρομο (ΣΧΚ), διότι ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα που πολλές φορές δεν συνδέονται με Ιατρική αλλά ούτε και με την κοινή λογική.

Έτσι, η λήψη οικογενειακού ή ατομικού αναμνηστικού αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο διάγνωσης στον θεράποντα γιατρό σε συνδυασμό με την κλινική εικόνα του αρρώστου.

 

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟ Σ.Χ.Κ.

Τα συμπτώματα του ΣΧΚ αρχίζουν ξαφνικά σε συμπτωματολογία «γρίππης». Μπορεί να διαρκέσουν αυτά μήνες, όπως.

• Αίσθημα κόπωσης πολύ μεγάλο
• Απώλεια διανοητικής συγκέντρωσης
• Ξηρότητα λαιμού
• Διόγκωση λεμφαδένων – λαιμού, μασχάλης
• Έντονοι μυϊκοί πόνοι – αρθραλγίες
• Πονοκέφαλοι
• Ανήσυχος ύπνος
• Μεγάλη μυϊκή εξάντληση που διαρκεί 24 ώρες μετά φυσική η πνευματική προσπάθεια.

Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν :

1. Ευερέθιστο έντερο
2. Νυκτερινοί ιδρώτες – ρίγη
3. «Θολούρα» σκέψης
4. Πόνοι στο στήθος
5. Δυσκολία αναπνοής
6. Χρόνιος βήχας
7. Διαταραχές όρασης (φωτοευαισθησία – ξηρότητα οφθαλμών – πόνοι στα μάτια).
8. Αλλεργίες σε τροφές – αλκοόλη – μυρωδιές – χημικές ουσίες – φάρμακα.
9. Αδυναμία διατήρησης της όρθιας θέσης σώματος (ορθοστατική ανισορροπία – ταχυκαρδία – λιποθυμία).
10. Ψυχολογικά προβλήματα (ευερεθιστικότητα, αγωνία, κατάθλιψη, πανικός).

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΣΧΚ

1. ΗΛΙΚΙΑ : Το σύνδρομο χρόνιας εμφανίζεται σε κάθε ηλικία, αλλά είναι συχνότερο στα 40-50 χρόνια.
2. ΦΥΛΟ : Οι γυναίκες εμφανίζουν ΣΧΚ συχνότερα των ανδρών (έχει υποτεθεί ότι αυτή η συχνότητα είναι πλαστή και τούτο διότι η γυναίκες είναι περισσότερο πρόθυμες να αναφέρουν τα συμπτώματα του στο γιατρό).
3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ : Άτομα συνήθως υπέρβαρα χωρίς άσκηση
4. ΟΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΦΟΡΤΙΣΕΙΣ : Stress εντείνουν ΣΧΚ.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΣΧΚ

• Κατάθλιψη
• Κοινωνικός αποκλεισμός
• Αλλαγή περιορισμός τρόπου υφιστάμενης ζωής
• Απουσία επαγγελματική.

ΣΥΝ- ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ

Τα άτομα που εμφανίζουν ΣΧΚ συνήθως έχουν και άλλες ασθένειες όπως → ινομυαλγία : εμφανίζεται συνήθως στην έναρξη του ΣΧΚ και στο δεύτερο έτος αυτού.

Πολλοί ερευνητές δεν διαφοροποιούν τα δύο νοσήματα.

Επίσης τα άτομα με ΣΧΚ αναφέρουν συμπτώματα ευερέθιστου εντέρου, άλγη κροταφογναθικής αρθρίτιδας, πονοκεφάλους, ημικρανίες, μυαλγίες, αρθραλγίες.

Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι τα άτομα με ΣΧΚ εμφανίζουν μεγάλες σε ένταση και διάρκεια μεταβολές ψυχικής διάθεσης συγκριτικά με τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Επίσης το ΣΧΚ συνυπάρχει πολύ συχνά στις γυναίκες με ενδομητρίωση.

ΑΙΤΙΑ

Αν και οι ακριβείς διαγνωστικές κατευθύνσεις δεν υπάρχουν και τούτο διότι το ΣΧΚ πιστεύεται ότι εκδηλώνεται σε άτομα με γενετική προδιάθεση και με την επίδραση εξωγενών και ενδογενών παραγόντων, αναφέρονται ορισμένες τέτοιες αιτίες που προάγουν την εκδήλωση του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης, όπως:

• ΙΟΓΕΝΕΙΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

Μετά από λοίμωξη με ιούς όπως Ebstein-Barr, Ανθρώπινος Ερπητοϊός 6, Ιοί λευχαιμίας, ποντικών Lyme νόσος, Q Πυρετός, Parvovirus, HIV, ερυθρά, εμφανίζεται το ΣΧΚ.

• ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Δεν έχει αποδειχτεί αν αυτή η δυσλειτουργικότητα του ανοσοποιητικού του συστήματος αποτελεί αίτιο εκδήλωσης του ΣΧΚ ή είναι «επιφαινόμενο».

• ΜΗ ΚΑΛΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΕΚΚΡΙΣΗΣ ΟΡΜΟΝΩΝ

Έχει παρατηρηθεί ότι άτομα με ΣΧΚ εμφανίζουν ανωμαλίες των ορμονών υποθαλάμου – υπόφυσης – επινεφριδίων, χωρίς να έχουν αποδειχθεί αίτιο-παθολογικά αίτια για το ΣΧΚ.

Αξιοσημείωτο είναι οι γενικευμένες αλλεργικές αντιδράσεις (ποσοστό που αναφέρουν τα άτομα με ΣΧΚ φτάνουν στο 65%) όπως και οι δερματικές δοκιμασίες (εισπνεόμενα – τροφές) με ποσοστό 25% - 50% που εμφανίζουν τα άτομα με ΣΧΚ, συγκριτικά με τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Οι συγγενείς των ατόμων με ΣΧΚ εμφανίζουν «Προδιάθεση» εμφάνισης του συνδρόμου. Το ΣΧΚ δεν είναι «κολλητικό» και η εμφάνισή του σε μέλη οικογενειών και συγγενών αποδίδεται πιθανώς στο ίδιο γενετικό υπόστρωμα.

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΧΚ

• Χαμηλές τιμές IgG
• Μείωση πολλαπλασιασμού λεμφοκυττάρων
• Χαμηλές τιμές γ-ιντερφερόνης σε απάντηση μιτογόνων
• Χαμηλή ικανότητα κυτταροτοξικότητας των φυσικών φονικών κυττάρων
• Μερικά άτομα με ΣΧΚ έχουν ανώμαλες IgG με παρουσία αυτοαντισωμάτων και άνοσων συμπλεγμάτων στο πλάσμα.

Επίσης έχουν αναφερθεί άλλοι μηχανισμοί που περιλαμβάνουν :

• Νεύροενδοκρινολογικές ανωμαλίες
• Ανώμαλες τιμές νευροδιαβιβαστών
• Μειωμένη κυκλοφορία εγκεφάλου
• Κακή θρέψη του ατόμου με ΣΧΚ.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση του ΣΧΚ αποτελεί πρόβλημα και τούτο διότι η νόσος «μιμείται» πολλές άλλες με ίδια συμπτώματα που εφιπεύουν και αλληλοκαλύπτονται μεταξύ τους.

Διαφορική διάγνωση πρέπει να γίνεται από :

α) ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΥΠΝΟΥ : Οι διαταραχές ύπνου συνοδεύονται από «σύνδρομο ανήσυχων ποδιών», υπνική άπνοια, αϋπνία.

β) ΚΟΠΩΣΗ : Εμφανίζεται κα σε περίπτωση αναιμίας, Σακχαρώδη Διαβήτη, υπολειτουργία θυρεοειδή αδένα (υποθυρεοειδισμός).

γ) ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ : Η κατάθλιψη, αγωνία, διπολική διαταραχή – σχιζοφρένεια συνδέονται από αίσθημα κόπωσης.

Η τελική διάγνωση στηρίζεται στη διάρκεια του ΣΧΚ (6 μήνες και πάνω) και σε συνδυασμό τουλάχιστον 4 από τα παρακάτω σημεία – συμπτώματα :

• Απώλεια ικανότητας μνήμης – πνευματικής συγκέντρωσης
• Ξηρότητα λαιμού
• Διόγκωση λεμφαδένων λαιμού – μασχάλης
• Ανεξήγητοι πόνοι μυών
• Μεταναστευτικά άλγη από άρθρωση σε άρθρωση χωρίς να εμφανίζονται στοιχεία φλεγμονής
• Έναρξη κεφαλαλγίας χωρίς προηγούμενο ιστορικό ή συμπτωματολογία
• Ύπνος χωρίς ησυχία
• Μεγάλου βαθμού κούραση διάρκειας 24 ωρών μετά από πνευματική ή φυσική άσκηση.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΧΚ

1. Αντικαταθλιπτικά φάρμακα

Πολύ συχνά το ΣΧΚ συνοδεύεται από κατάθλιψη. Η θεραπεία της κατάθλιψης αυτής βελτιώνει τα υποκειμενικά ευρήματα του ΣΧΚ. (Βελτίωση μυϊκών πόνων – καλύτερος ύπνος)

2. Χάπια ύπνου – ανοσορυθμιστικά φάρμακα

Αποφυγή καφεΐνης, χρήση ειδικών χαπιών (ηρεμιστικά).

Πάντως η πιο αποτελεσματική θεραπεία του ΣΧΚ είναι ένας συνδυασμός ψυχολογικής ανάλυσης – υποστήριξης σε συνδυασμό με ελεγχόμενου βαθμού προγραμματισμένης σωματικής άσκησης.

Επίσης, η συνεργασία ασθενή και γιατρού που πρέπει να υπάρχει περιέχει συμβουλές, όπως :

α) ΑΠΟΦΥΓΗ – ΜΕΙΩΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΦΟΡΤΙΣΕΩΝ.

β) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΠΝΟΥ : ύπνος την ίδια ώρα κάθε μέρα όπως και αποφυγή μεσημεριανού ύπνου (να μην «λαγοκοιμάται» το άτομο) αποφυγή χρήσης καφεΐνης, αλκοόλ, νικοτίνης.

γ) ΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ : Αποφυγή των «καλών» και «κακών» ημέρων της καθημερινής ζωής.

Σημαντικό μέρος της θεραπείας αποτελεί επίσης η θεραπεία γνωστικής συμπεριφοράς που γίνεται σε όλα τα νοσήματα με ψυχολογική υποδομή και που βοηθάει τον ασθενή να ερμηνεύσει τα συμπτώματα και να τα αντιμετωπίσει.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΣΧΚ

Οι θεραπείες αυτές αναφέρονται χωρίς να υπάρχει αξιολόγηση και τούτο διότι εξαρτώνται απόλυτα από τις διακυμάνσεις του αρρώστου με ΣΧΚ

Έχει εφαρμοστεί : α) Βελονισμός, β) Μασάζ, γ) Yoga, δ) Tai chi (συνδυασμός Yoga και γυμναστικής).

ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΧΚ

Πλήρης αποθεραπεία ΣΧΚ 5% και ο μέσος αριθμός των αρρώστων με παρακολούθηση μετά θεραπεία είναι 39,5%. Οι νεότερες ηλικίες αναρρώνουν πιο εύκολα (ποσοστό 54-94%).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΧΡΟΝΙΑΣ ΚΟΠΩΣΗΣ έχει μεγάλη προϊστορία και ιστορία διαφωνιών των επιστημόνων, όσον αφορά την αιτιολογία του, την παθολοφυσιολογία του, την ονομασία του, τα κριτήρια διάγνωσης.

Διαφωνίες υπάρχουν ακόμη για την συμμετοχή και θεραπεία επόμενης των παθολογικών ευρημάτων της νόσου, των ψυχολογικών και ψυχοκοινωνικών υποστρωμάτων επί των οποίων αναπτύσεται η νόσος (παρόλο που το έτος 1993 η WHO κατέληξε το ΣΧΚ σαν ψυχιατρική νόσο).

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ

Ref.: - Βικιπαιδεια

• Mayo clin. Rev.
• Taber’s Λεξ.
• Merck Man 19^ed