ΣΤΡΕΣΣ – ΔΙΑΓΝΩΣΗ - ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

 

Το Stressαποτελεί μία πολυσύνθετη έννοια και γενικά είναι πολύ δύσκολο να καθοριστεί και να βρεθεί ένας σαφής και ξεκάθαρος ορισμός.

Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να πούμε ότι το stress, άγχος είναι ένας μηχανισμός προετοιμασίας του κάθε οργανισμού για την αντιμετώπιση κατάστασεις «κινδύνου» πραγματικού ή φανταστικού.

Με το άγχος/stressκινητοποιούνται όλα τα συστήματα και ιστοί του ανθρώπινου οργανισμού για να αντικρούσουν την επερχόμενη απώλεια ή ερέθισμα (εσωτερικό ή εξωτερικό).

Τα ερεθίσματα τα οποία προκαλούν το stressμπορεί να είναι :

• Φυσικά
• Ψυχικά, συναισθηματικά
• Πραγματικά, φανταστικά
• Αδρεναλίνη
• Nor αδρεναλίνη (επινεφρίνη)
• Κορτιζόλη
• Οιστρογόνα
• Τεστοστερόνη
• Ντοπαμίνη
• Σεροτονίνη.

Η ετυμολογία της λέξης stress* προέρχεται από της γαλλική λέξη estresse = καταπόνηση, τάση. Οι φυσιολογικές μεταπτώσεις περιλαμβάνουν παράγοντες που διαταράσσουν την ομοιοστασίατου οργανισμού (λοιμώξεις, τραυματισμού, ψυχική καταπόνηση. Η απάντηση του κάθε οργανισμού στην καταπόνηση είναι ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ενώ η ετυμολογία της λέξης άγχος προέρχεται εκ του ρήματος άγχω που σημαίνει σφίγγω, πνίγω.

Οι φυσικοί παράγοντες που προκαλούν το stress(στρεσσογόνοι παράγοντες) αποτελούν αλλαγές ξαφνικές ή όχι του εξωτερικού ή εσωτερικού περιβάλλοντος.

Ενώ οι Τεχνικοί, νοητικοί, γνωστικοί στρεσσογόνοι παράγοντες αντιπροσωπεύουν διάφορες απειλές και κινδύνους που προέρχονται από διεργασίες νοητικές και εκφράσεις του «εγώ» του κάθε ατόμου.

Το ψυχογενές stressεξαρτάται από τις γνωστικές συναισθηματικές διεργασίες, τρόπο ζωής ατόμου, αντίληψη ζωής.

Γενικά για κάθε stressκάθε άτομο αντιδρά με διαφορετική υποκειμενικότητα η οποία εξαρτάται από την διάρθρωση της προσωπικότητας και τα φυσικά προσόντα του ατόμου.

Κάθε φυσιολογικό άτομο έχει ένα βαθμό «φυσιολογικού» άγχους που θεωρείται γενικά φυσιολογική αντίδραση σε συνηθισμένες περιστάσεις.

Πιστεύεται ότι η επίπτωση των αγχώδων καταστάσεων (stress) οι εμφανίζεται συχνότερα στις Βιομηχανοποιημένες περιοχές. Νεότερα δεδομένα αναφέρουν ότι το άγχος επηρεάζει μέσω των ορμονών που εκκρίνονται το σύνολο του ανοσοποιητικού συστήματος του φυσιολογικού οργανισμού (μικρότερη αντοχή σε οργανικά νοσήματα). Εξ ου και το γνωμικό «ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΒΛΑΠΤΕΙ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ!!!».

Πίσω από την εμφάνιση κάθε stress (καθημερινού ή εμβόλιμο) υφίσταται έκκριση ορμονών – «αλυσίδα ορμονών» οι οποίες καθορίζουν την αγχωτική λειτουργία και αντίδραση του κάθε οργανισμού στο stress.

Οι ορμόνες αυτές είναι :

Και οι Νευροδιαβιβαστές :

ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗ : Εκκρίνεται από μυελό των επινεφριδίων. Δρα ενεργοποιώντας την διάσπαση του γλυκογόνου του ύπατος, με αποτέλεσμα αύξηση σακχάρου στο αίμα, ενεργοποιεί τα ελεύθερα λιπαρά οξέα προκαλώντας αντιδράσεις :

Στο μυϊκό σύστημα :

-        Τάση μυών αυξάνεται

-        Ταχύπνοια

-        Εφίδρωση

-        Αύξηση καρδιακής συχνότητας.

Ερεθίσματα έκκρισης αδρεναλίνης :

-        Φόβος

-        Συγκινήσεις

-        Ψύχος

-        Υπογλυκαιμία

NOR-ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗ, ΕΠΙΝΕΦΡΙΝΗ : Προέρχεται από τον μυελό των επινεφριδίων. Προκαλεί σύσπαση αγγείων, ελάχιστα επηρεάζει καρδιακή παροχή. Επίσης προκαλεί ανακατανομή αίματος από περιοχές του σώματος χωρίς ζωτική σημασία (π.χ. δέρμα, μύες). Με τον τρόπο αυτό μπορεί καλύτερα ο οργανισμός να αντιμετωπίσει το αγχωτικό – στρεσογόνο ερεθισμό.

ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ : Κύρια ορμόνη του stress. Όταν η διάρκεια του stressείναι μεγάλη, όπως στην περίπτωση που υπάρχει κατάθλιψη, τα επίπεδα της κορτιζόλης είναι υψηλά.

Η κορτιζόλη παράγεται από τα επινεφρίδια. Αποτελεί το κύριο γλυκοκορτικοειδές του οργανισμού. Η έκκρισή της ρυθμίζεται από τον ACTH (Φλοιο επινεφριδιοτρόπος ορμόνη) και εμφανίζει κικάρδιο ρυθμό (πρωϊνές ώρες 8π.μ. αύξηση αυτής, μείωση από μεσάνυχτα 4 πρωϊ).

Η κορτιζόλη μπορεί να μετρηθεί στον ορό (Φ.Τ. ενηλίκων 8-10π.μ. 8-24mg/dL, 4-6μ.μ. 2-17mg/dL). Οι μετρήσεις της κορτιζόλης γίνονται τις πρώτες ώρες σε περιπτώσεις ύπαρξης ανεπάρκειας της υπόφυσης και τις απογευματινές, βραδινές ώρες με υποψία συνδρόμου Cushing.

Σύνδρομο Cushing: Έκκριση γλυκοκορτικοειδών ορμονών από αδενώματα των επινεφριδίωνΣε συστηματικά νοσήματα και σε κάθε μορφή stressυπάρχουν υψηλές τιμές κορτιζόλης στον ορό. Στην περίπτωση του stress ενεργοποιείται το τμήμα του εγκεφάλου Η ΑΜΥΓΔΑΛΗ.

ΑΜΥΓΔΑΛΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ : Σημαντικό όργανο για τις συγκινήσεις και μνήμη. Επιδρά στην επιθετικότητα – άγχος – ΦΟΒΟ, ερεθίζει τον υποθάλαμο που ελευθερώνει την Κορτικοτροπίνη που στη συνέχεια ερεθίζει την υπόφυση για την έκκριση ACTH (Φλοιο επινεφριδιοτρόπος ορμόνη). Σε καταστάσεις ακραίες (επιβίωση ατόμου) η κορτιζόλη διατηρεί : α) την ομοιοστασία ενδοκυττάριου, εξωκυττάριου χώρου, β) ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση.

Βέβαια σε καταστάσεις μόνιμου, συνεχούς καθημερινού stressμε την συνεχή απελευθέρωση κορτιζόλης προκαλούνται παρενέργειες :

• Καταστολή ανοσοποιητικού συστήματος.
• Αύξηση Α/Π.
• Αύξηση γλυκόζης.
• Μείωση
• Προδιάθεση προς παχυσαρκία.

Γενικά τα αίτια του stressστην καθημερινότητα της ζωής των νεαρών ατόμων αφορούν την αρχή και τη δημιουργία ζωής και καριέρας. Ενώ τα αίτια που προκαλούν το stressστις μεγάλες ηλικίες αφορούν το τέλος και την ομαλή κατάληξη της ζωής των ηλικιωμένων, μίας ζωής που βρίσκεται στο συναισθηματικό, εργασιακό τέλος δημιουργικότητας!!!

Τα νοσήματα προσαρμοστικότητας εμφανίζουν συμπτώματα που επικαλύπτουν και άλλες νόσους όπως σύνδρομο αγωνίας, κατάθλιψη.

Τα νοσήματα αυτά ορίζονται σαν οξέα αν η διάρκειά τους είναι λιγότερη των 6 μηνών και σαν χρόνια αν διαρκούν πάνω από 6 μήνες και πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκονται από το stress.

Διάγνωση του stress

Απαραίτητα στοιχεία θεωρούνται :

1. 1.Αγωνία, κατάθλιψη με σαφή δευτεροπαθή εμφάνιση αυτών σε μη αναγνωιρισμένο stress.
2. 2.Επακόλουθα συμπτώματα αγωνίας, κατάθλιψης προκαλούνται απο stress.
3. 3.Συχνή χρήση (εξάρτηση) αλκοόλης και φαρμακευτικών ουσιών (νόμιμων και μη) από το άτομο.
4. 1.ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟ : έχει σημειωθεί μείωση του άγχους και της κορτιζόνης που κυκλοφορεί κατά ποσοστό 20%.
5. 2.ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ : μείωση κορτιζόλης κατά του 65%.
6. 3.ΜΕ ΥΠΝΟ ΣΕ ΚΑΤΑΛΛΗΛΕΣ ΩΡΕΣ : παραμένοντας άϋπνοι μετά τα μεσάνυχτα διαταράσσεται ο φυσιολογικός ρυθμός έκκρισης κορτιζόλης, προκαλώντας αύξηση αυτής. Διάρκεια συνιστώμενο ύπνου : 6-8 ώρες (όταν δεν συμπληρωθούν οι ώρες αυτές το βράδυ, μπορεί να προστεθεί και ο ύπνος του μεσημεριού).
7. 4.ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΤΣΑΓΙΟΥ (πράσινο, μαύρο), ασκεί ηρεμιστική, αντιστρεσσογόνο ενέργεια (μείωση κορτιζόλης κάτω των 45%) με τις πολυφαινόλες και φλαβονοειδή που περιέχει.
8. 5.ΑΛΛΑΓΗ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ : έξοδος από το σπίτι (συναναστροφές με ευχάριστες παρέες).
9. 6.ΜΑΣΑΖ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ : κατεβάζει κορτιζόλη 30%.
10. 7.ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ : Ελεγχόμενη, επαναλαμβανόμενη.

Αντιμετώπιση του άγχους/stress

Η αντιμετώπιση όπως και η διαχείρισή του άγχους μπορεί να γίνει από το κάθε άτομο (απόκτηση μίας δεξιότητας στην οποία όλοι μπορούμε να εκπαιδευτούμε όπως εκπαιδευόμαστε στο να οδηγούμε αυτοκίνητο).

Η ψυχολογική ένταση που προκαλείται από το ψυχολογικό άγχος (άγχος που πηγάζει από γνωστικούς/φανταστικούς στρεσσογόνους παράγοντες και μη έχοντας τρόπο εκτόνωσης δημιουργεί καταπόνηση, μείωση των σωματικών λειτουργιών. Η σωματική αυτή καταπόνηση συνήθως δεν αναγνωρίζεται άμεσα, εμφανίζεται και επιδεινώνεται σιγά-σιγά με την πάροδο του χρόνου, επιβαρύνοντας έτσι ζωτικά όργανα και λειτουργίες του οργανισμού του ανθρώπου.

Η παρατεταμένη λόγω χρόνιου άγχους, διέγερση του ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΚΑΙ ΤΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΣΥΝΕΧΗ ΙΔΑΝΙΚΗ ΤΟΝΟΓΕΝΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ.

Έτσι, λειτουργίες του παρασυμπαθητικού συστήματος όπως αναπαραγωνικού, πεπτικού, ανοσοποιητικού, καρδιακής λειτουργίας, επηρεάζονται έμμεσα. Με το άγχος «αφοπλήζομε» όλα τα συστήματα με αποτέλεσμα εμφάνιση σωματοψυχικών, ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και ασθενειών ακόμα.

Η αρχή αυτής της συνεχούς στρεσσογόνου κατάστασης εκδηλώνεται σαν απλά ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλοι, αϋπνίες, στομαχικά ενοχλήματα, δερματολογικές εκδηλώσεις).

Από όλα τα παραπάνω κρίνεται απαραίτητη η αντιμετώπιση του άγχους οι οποία επιτυγχάνεται με :

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ