ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΑΚΡΟ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΣΤΟΙΧΕΙΑ

Τα ανόργανα συστατικά αποτελούν ποσοστό 4% του συνολικού βάρους του ανθρώπινου οργανισμού και παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατροφή και μεταβολισμό του οργανισμού.

Τα χημικά αυτά στοιχεία (ανόργανα συστατικά) είναι απαραίτητα [σίδηρος (Fe) – ιώδιο (I) – χαλκός (n) – μαγνήσιο (Mg) – Ψευδάργυρος (Zn) – κοβάλτιο (Co) – μόλυβδος (Pb) – σενήλιο – φθόριο] για την ανάπτυξη και συντήρηση του οργανισμού εκτός βέβαια από τον άνθρακα, οξυγόνο, άζωτο, υδρογόνο είναι αριθμού 14.

Ανάλογα με την ποσότητα των στοιχείων η οποία απαιτείται να λαμβάνεται με την τροφή διακρίνονται σε ΜΑΚΡΟΣΤΟΙΧΕΙΑ (macrominerals) και ΜΙΚΡΟΣΤΟΙΧΕΙΑ (microminerals) όπως Zn, Fe, cL, Mg, Mn, Cu.

Τα μακροστοιχεία Ca – P – Mg – Na – K – Cl – S (βλέπε Πίνακα 1) σημμετέχουν σε πολλές λειτουργίες του οργανισμού, ενώ τα μικροστοιχεία έχουν εξειδικευμένους ρόλους και λειτουργίες. Κυριότερες διαταραχές λειτουργίας του οργανισμού αφορούν το Na, K, Ca, Mg.

Γενικά οι ανάγκες του οργανισμού σε ανόργανα συστατικά εξαρτώνται από την ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ και ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ των διαφόρων στοιχείων από τον οργανισμό.

Έτσι μερικά στοιχεία σχηματίζουν ευδιάλυτα άλατα με εύκολη από τον οργανισμό απορρόφηση, ενώ άλλα στοιχεία [ασβέστιο (Ca) – μαγνήσιο (Mg) – φώσφορος (Ρ)] συνήθως σχηματίζουν δυσδιάλυτες ενώσεις με δύσκολη απορρόφηση.

Επίσης συστατικά τα οποία προσλαμβάνονται καθημερινά με τις τροφές δεσμεύουν τα ανόργανα συστατικά όπως :

• ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ ΤΡΟΦΗΣ
• ΒΡΟΓΧΟΚΗΛΟΓΟΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
• ΧΥΛΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ
• ΟΞΑΛΙΚΑ ΑΛΑΤΑ
• ΦΥΤΙΚΑ ΟΞΕΑ.

Οι φυτικές ίνες αφ’ ενός εγκλείουν ποσά ανόργανων συστατικών τα οποία περιβάλλονται από τα κυτταρούχα τοιχώματα και αποβάλλονται με τα άπεπτα συστατικά τροφής, αφ’ ετέρου η παρουσία τους διευκολύνει την γρήγορη διέλευση της προσλαμβανόμενης τροφής από τον πεπτικό σωλήνα.

Έτσι προκαλείται μειωμένη απορρόφηση των εν λόγω ανόργανων συστατικών.

Οι βρογχοκηλογόνες ουσίες αποτελούν συστατικά φυτικών προϊόντων (λάχανα – λαχανάκια βρυξελλών).

Οι ουσίες αυτές λαμβάνουν μέρος στον μεταβολισμό του ιωδίου.

Επίσης το γάλα των ζώων τα οποία διατρέφονται με τα παραπάνω φυτικά προϊόντα περιέχει τέτοιες ουσίες. Οι ουσίες αυτές με την θερμότητα του μαγειρέματος γίνονται λιγότερο τοξικές (σόγια).

Επίσης πολλά φυσικά συστατικά των τροφών (οργανικά μόρια) σχηματίζουν χυλικά σύμπλοκα με διάφορα μέταλλα που έχει σαν αποτέλεσμα την επιβράδυνση ή επιτάχυνση της απορρόφησής τους από τον οργανισμό.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα επίπεδα των διαφόρων ανόργανων ουσιών στα τρόφιμα, νερό, ατμοσφαιρικό αέρα (υπάρχουν πίνακες για αυτό βλέπε Πίνακα 1) όπως και τις ημερήσιες ανάγκες αυτών.

Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι πιο εύκολο να πάρουν τα απαραίτητα ανόργανα συστατικά με τη μορφή κάποιου χαπιού που περιέχει όλα αυτά, παρά να φροντίζουν συνειδητά τη διατροφή τους, ώστε με αυτή να τροφοδοτείται ο οργανισμός τους με τα απαραίτητα ανόργανα συστατικά.

Βέβαια εκτός από τις περιπτώσεις που με τη συμβουλή γιατρού γίνεται η συνταγογράφηση των χαπιών αυτών ή αυθαίρετη λήψη τέτοιων χαπιών έχει μειονεκτήματα (λαθεμένη δοσολογία – παράλειψη δόσεων) που από την εμπειρία που υπάρχει, γίνονται πολύ συχνά.

Έτσι :
1. Η κανονική λήψη των χαπιών θα έχει σαν αποτέλεσμα να μη απαιτούνται για τον οργανισμό.
2. Η υπερβολική λήψη ανόργανων στοιχείων με τα χάπια αυτά από λάθος, παρερμηνεία, κακή εκτίμηση μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα τοξικότητας (βλέπε Πίνακα 1).

ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΑ ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΔΟΣΟΛΟΓΙΕΣ

Ιχνοστοιχεία	Διαιτητική πηγή	Κύριες δράσεις	Συμπτώματα ανεπάρκειας	Συμπτώματα τοξικά
Ca Ασβέστιο 1000mg	Γάλα Γαλακτοκομικά Παρμεζάνα Κραμβοειδή Όσπρια Σαρδέλλες Μύδια Ψάρια (με τα κόκκαλα)	Δομικό συστατικό οστών Σημαντικός ρόλος στις κυτταρικές διεργασίες, συστολή των μυών Στην πήξη αίματος Ενεργοποίηση ενζύμων	Ραχίτιδα Οστεομαλακία Οστεοπόρωση Τετανία	Υπερσβεστιαιμία Εναπόθεση Ca στους μαλακούς ιστούς Αλκάλωση
cL Χλώριο	Επιτραπέζιο αλάτι Θαλασσινά Γάλα Κρέας Αυγά	Κύριο ανιόν για την διατήρηση του pH Ενεργοποίηση ενζύμων Συστατικό γαστρικού οξέος	Μεταβολική οξέωση Υποκαλιαιμία
S Θείο	Παραπροϊόν αποθείωσης φυσικού αερίου – πετρελαίου	Οξειδωτικό μέσο Αναγωγικό μέσο Δότης και δέκτης ηλεκτρονίων Συμμετοχή σε ένζυμα Σύνθεση αμινοξέων, βιταμινών, ορμονών Σύνθεση κυστεΐνης, μεθειονίνης, Βιτ. Β7 – Β1 Οξυγόνωση εγκεφαλικών κυττάρων
Mg Μαγνήσιο ♂ 410mg ♀ 310mg	Ξηροί καρποί Λαχανικά Πράσινα φυλλώδη λαχανικά	Συστατικό οστών Διαβίβαση νευρικών ώσεων στα κύτταρα Σύνθεση πρωτεϊνών Ενεργοποίηση ενζύμων	Νευρομυϊκή ελάττωση διέγερσης Μυϊκή αδυναμία Τετανία	Διάρροιες Ναυτία Διαταραχές ομιλίας
Ρ Φώσφορος 700mg	Κρέας, ψάρι Αυγά, γάλα Ξηροί καρποί Όσπρια Δημητριακά	Αποτελεί δομικό στοιχείο οστών, δοντιών, κυτταρικών μεμβρανών, φωσφολιποειδών, νουκλεϊνικών οξέων – συνενζύμων Μεταφορικό σύστημα ενέργειας Ρύθμιση pH.	Νευρομυϊκές Σκελετικές Διαταραχές αιματολογικές και καρδιακές διαταραχές Ραχίτιδα οστεομαλακία	Έλλειψη : Ραχίτιδα Οστεομαλάκυνση Υπερβολική αύξηση-λήψη P μειώνει Ca στο αίμα
Κ Κάλιο 5.000mg	- Αυγά - Ντομάτες - Μπανάνα - Φρούτα - Πορτοκάλια - Ροδάκινα - Πατάτες - Φασόλια - Πίτουρα	- Υδατική και ηλεκτρολυτική ισορροπία - Συμμετοχή στη διαβίβαση νευρικών ώσεων - Μυϊκή σύσπαση	- Ανορεξία - Ναυτία - Μυϊκή ατροφία	Αύξηση Κ Δυσλειτουργία Νευρικού συστήματος Καρδιακές αρρυθμίες
Νa Νάτριο 1500mg	Γάλα Σέλινο	Επικοινωνία κυττάρων (μυϊκή δραστηριότητα – λειτουργία Ν.Σ.) Οξεοβασική λειοτουργία		Υπερνατριαιμία ↑Na Διάρροιες Αύξηση αρτ. (Α/Π) πίεσης Οιδηματα ↓Na Κράμπες Μυϊκή αδυναμία Πτώση Α/Π Λήθαργος (Ανόργανα συστατικά)

Ειδική μνεία γίνεται παρακάτω για τα πιο «γνωστά» στοιχεία.

ΦΩΣΦΟΡΟΣ (Ρ)

Εμφανίζει σημαντικές δράσεις – αποτελεί το 10% του σώματος δηλαδή ¼ των συνολικών ανόργανων συστατικών.

Ποσοστό 80% του Ρ του σώματος μας βρίσκεται στα οστά, δόντια, σαν ανόργανες ενώσεις με ασβέστιο (Ca) [Ca/P 2:1]. Το υπόλοιπο 20% βρίσκεται στους μαλακούς ιστούς, σαν οργανικός Ρ και σε μεγαλύτερη αναλογία από το Ca.

Όπως αναφέρθηκε (Πίνακας 1) Ρ περιέχεται στο – κρέας – πουλερικά – ψάρια – αυγά – γάλα – τυρί – δημητριακά.

Στα δημητριακά υπάρχει φώσφορος στο φυτικό οξύ τους που συνδέεται με το Ca με αποτέλεσμα σχηματισμό αδιάλυτων αλάτων που δεν απορροφώνται.

ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΗ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΕΡΙΕΧΕΙ 1gP. Η απορρόφηση Ρ ευννοείται από Βιτ. D και μειώνεται σε έλλειψή της.

ΙΩΔΙΟ (Ι)

Ο ανθρώπινος οργανισμός περιέχει ≈ 25mg I. Από αυτά 10mg είναι στον θυρεοειδή αδένα.

Ο θυρεοειδής αδένας εκκρίνει τις ορμόνες θυροξίνη (Τ4) που περιέχει 4 άτομα ιωδίου (Ι) και την Τ3 με 3 άτομα (Ι) στο μόριό της.

Η έκκριση των ορμονών ρυθμίζεται από την ύπαρξη ιωδίου (Ι) στον οργανισμό.

Η περιεκτικότητα των τροφίμων σε ιώδιο εξαρτάται από :
1. Περιεκτικότητα Ι στο έδαφος.
2. Περιεκτικότητα Ι τροφής των ζώων.
3. Χρήση ιωδιωμένου μαγειρικού άλατος στην Παρασκευή της τροφής.

Πηγές Ι : τροφές θαλάσσιες, γάλα, αυγά ζώων με τροφή εμπλουτισμένη με Ι.

ΤΟ ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΙΩΔΙΟ (Ι) ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ.

ΣΙΔΗΡΟΣ (Fe)

Το ανθρώπινο σώμα περιέχει 0,004% Fe δηλαδή στον ενήλικα 3-4gr.

Το μεγαλύτερο μέρος του Fe (70%) βρίσκεται στην αιμοσφαιρίνη που μεταφέρει Οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς του σώματος.

Το υπόλοιπο (30%) βρίσκεται στη μυοσφαιρίνη. Σίδηρος επίσης υπάρχει στο ήπαρ, σπλήνα, μυελό των οστών, στα κυττοχρώματα των κυττάρων, στα μιτοχόνδρια, ένζυμα (μεταλλοένζυμα).

Απορρόφηση του Fe από τον ανθρώπινο οργανισμό :
Ευννοείται από τις τροφές που είναι πλούσιες σε Fe αιμο-μυοσφαιρίνη.
Σε περιόδους ανάπτυξης σώματος-εγκυμοσύνης-έμμηνου ρύσεως ανάγκες του οργανισμού σε Fe αυξάνουν.
Απορρόφηση Fe ευννοείται επίσης από σύγχρονη λήψη Βιτ.-C, χαμηλό pH στομάχου – λευκώματα ορού (σύνδεση Fe με τρανσφερρίνη πλάσματος).

ΑΣΒΕΣΤΙΟ (Ca)

Αποτελεί το 1,5% του συνολικού βάρους του σώματος (1.160γραμ) ποσοστό 90% Ca βρίσκεται σετα οστά – 1% στα δόντια – δέρμα, πλάσμα αίματος.

Ποσοστό 60% Ca βρίσκεται στην ιοντική μορφή του (Ca++) όπου είναι βιολογικά ενεργό και 40% είναι συνδεμένο με λευκώματα ορού.

ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Ca :
ΒΡΕΦΗ : 360 – 540mg
ΠΑΙΔΙΑ : 1200mg
ΕΝΗΛΙΚΕΣ : 1100 – 1200mg
ΕΓΚΥΕΣ, ΘΗΛΑΖΟΥΣΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ : 1400-1600mg
ΑΘΛΗΤΕΣ : 1600-2000mg.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Ca στον ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ

Δομικό στοιχείο οστεοποίησης
Συμβάλλει στην πήξη του αίματος (προθομβίνη → θρομβίνη)
Συσπαστικότητα, νευρομυϊκή διεγερσιμότητα
Συσταλτικότητα καρδιακού μυός
Παραγωγή ορμονών
Δράση, έκκριση ενζύμων
Λειτουργικότητα μεμβράνης των κυττάρων

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Ca
Σουσάμι : 1160mg στα 100g.
Παρμεζάνα : 1142mg στα 100g.

Απορρόφηση Ca επηρεάζεται από :

Η εισαγωγή της συνθετικής δίαιτας για αντιμετώπιση συγγενών νοσημάτων του μεταβολισμού, η εμφάνιση της ενδοφλέβιας διατροφής όπως επίσης η εμφάνιση της περιτοναϊκής διάλυσης και τεχνητού νεφρού για την αντιμετώπιση της Νεφρικής Ανεπάρκειας ανέδειξαν την μεγάλη σημασία των παραπάνω στοιχείων.

Η «υποχρεωτική» παθολοφυσιολογική μελέτη των συγγενών αυτών διαταραχών όπως και η βελτίωση των εργαστηριακών και μοριακών μεθόδων βελτιώνει συνεχώς την διάγνωση και θεραπεία των νοσημάτων αυτών. Από την άλλη μεριά οι αυξημένοι ρύποι της ατμόσφαιρας που ζούμε, η εμφάνιση και σχεδόν απόλυτη «επικράτηση» των συνθετικών τροφών είναι γεγονός ότι προκαλούν βλάβες στον συνολικό μεταβολισμό του ανθρώπινου οργανισμού και τοξικότητα η οποία εμφανίζεται μετά από χρόνια π.χ. διαφημίζουν το εξής «ο δολομίτης» σαν ικανοποιητική πηγή πρόσληψης Ca και Mg.

Αλλά έχει ήδη αποδειχτεί ότι ο δολομίτης περιέχει ιδιαίτερα τοξικά μέταλλα – Gr – P4 – Ni – Zn – Cad.

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ