ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΚΑΡΚΙΝΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ

Ο ρόλος του κάθε γιατρού είναι και παραμένει από χρόνια η πρόωρη διάγνωση κάθε νοσήματος.

Στο πλαίσιο αυτό η αναζήτηση και αξιολόγηση των «Καρκινικών δεικτών» των ειδικών εξετάσεων που κατευθύνουν τον γιατρό στη διάγνωση κάθε νεοπλασίας αποτελεί θεμελιώδη διαδικασία.

 

 

Όμως η διαρκείς αναζήτηση νέων εξετάσεων, νέων δεικτών νεοπλασίας, ώστε αν αυξηθούν οι πιθανότητες διάγνωσης της νεοπλασίας αυτής αλλά και η εξέλιξή της μετά την κατάλληλη θεραπεία αποτελεί ένα καθημερινό στόχο ερευνών.

Η μελέτη του υποστρώματος του DNA του κυττάρου και οι μεταλλάξεις (mutations) που γίνονται σε αυτό και οι οποίες θεωρούνται σήμερα, ότι συνοδεύουν ή προκαλούν τις νεοπλασίες μπορεί να οδηγήσουν στην καλύτερη διαγνωστική προσέγγιση.

Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσεται σήμερα η μελέτη των μεταλλάξεων του DNA των κυττάρων (genomics) αλλά και των μεταλλάξεων των πρωτεϊνών (proteomics).

Η δυνατότητα του σύγχρονου εργαστηρίου να εξετάζει συγχρόνως χιλιάδες πρωτεΐνες και κύτταρα όπως και δείγματα από ιστούς του ανθρώπινου οργανισμού μπορεί να οδηγήσει σύντομα στην ανακάλυψη και εντοπισμό ειδικών εξετάσεων για την έγκαιρη διάγνωση των διαφόρων νεοπλασιών.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ (Κ.Π.)

Ο καρκίνος πνευμόνων καλύπτει ποσοστό 23% των θανάτων από καρκίνο στους άνδρες και 25% των ιδίων θανάτων στις γυναίκες. Παρατηρείται στατιστικά αύξηση κατά 600% Κ.Π. των γυναικών σε σύγκριση με τα έτη 1920-21.

Σε 1.4 εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο, γίνεται η διάγνωση του καρκίνου πνευμόνων παγκοσμίως. Το έτος 2010 διαγνώστικαν 22.520 νέα περιστατικά (στατιστικά ΗΠΑ), Κ.Π.

Ηλικία εμφάνισης Κ.Π. > 40 έτη.

Μεγαλύτερα ποσοστά εμφάνισης στα 70 χρόνια.

Οι άνδρες εμφανίζουν πιο συχνά Κ.Π. από τις γυναίκες.

Άνδρες (1:13) - Γυναίκες (1:16).

O K.P. διακρίνεται σε 2 μεγάλες κατηγορίες.

1. ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ (Μ.Μ.Κ.Π.)

Καλύπτει > 85% του συνόλου Κ.Π. και περιλαμβάνει :

Α) Αδενοκαρκίνωμα [αδενο Ca] (≈ 50% ποσοστό ΜΜΚΠ)

Αντιπροσωπεύει το πιο συχνά εμφανιζόμενο στους μη καπνιστές ΚΠ κάνει μεταστάσεις πιο γρήγορα από το πλακώδες καρκίνωμα.

Έχει πτωχή πρόγνωση (βρογχοκυψελιδικό Κ.Π. που αποτελεί υποκατηγορία του αδενοκαρκινώματος, έχει καλύτερη πρόγνωση).

Β) Πλακώδες Κ.Π. (≈ 30% ποσοστό ΜΜΚΠ)

Εξαρτάται σε ευθεία σχέση με την κατανάλωση των ημερησίων τσιγάρων, μεγαλύτερη χρονική εξέλιξη από το αδενο Ca.

Γ) Μεγαλοκυττταρικό Κ.Π. (≈ 15% ποσοστό ΜΜΚΠ)

Έχει την ίδια πρόγνωση με το αδενο Ca.

2. ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ (Μ.Κ.Π.)

Καλύπτει ποσοστό 16% του Κ.Π.

Συνήθως εδράζεται στα κεντρικά τμήματα πνευμόνων κάνει εύκολα μεταστάσεις και γενικά είναι «επιθετικού χαρακτήρα» στην πρόγνωση και εξέλιξή του.

3. ΑΛΛΑ Κ.Π. - ΜΕΣΟΘΗΛΙΩΜΑ (ΜΣΘ)

Καρκίνος του αναπνευστικού δένδρου.

Συχνότητα 1/1.000.000 άτομα έχει άμεση σχέση με περιβαλλοντική έκθεση σε ασβέστη και προϊόντα του.

Αναπτύσσεται το ΜΣΘ στον υπεζωκότα (την μεμβράνη που φυσιολογικά περιβάλλει τους πνεύμονες).

Ο υπεζωκότας εμφανίζει 2 πέταλα, 2 επιφάνειες του πνευμονικού υπεζωκότα ( περιβάλλει και τους δύο πνεύμονες) και του τοιχωματικού υπεζωκότα (περιβάλει το έσω τμήμα του θωρακικού κλωβού).

Επίσης το ΜΣΘ προσβάλει και το περιτόναιο (την αντίστοιχη προς τον υπεζωκότα μεμβράνη ή οποία περιβάλει το σύνολο των σπλάγχνων του ανθρώπινου σώματος).

4. ΚΑΡΚΙΝΟΕΙΔΕΣ ΟΓΚΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ

5. ΣΑΡΚΩΜΑ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ

Εντοπίσεις Κ.Π. συνήθως :

α) στα άνω τμήματα πνευμόνων (60%).

β) στα κατώτερα τμήματα πνευμόνων (30%).

γ) μέσα τμήματα πνευμόνων (5%).

δ) μικτές εντοπίσεις (5%).

Ο Κ.Π. κάνει μεταστάσεις κατά συνέχεια ιστού στο διάφραγμα, πνευμονικά αγγεία, φρονικό νεύρο, οισοφάγο, περικάρδιο.

ΟΙ ΠΙΟ ΣΥΧΝΕΣ ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Κ.Π. ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΕΠΙΧΩΡΙΑ ΛΕΜΦΟΓΑΓΓΛΙΑ (πνευμόνων - μεσοθωρακίου) - ΗΠΑΡ - ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ - ΟΣΤΑ (οστεολυτικές αλλοιώσεις) - ΝΕΦΡΑ - ΕΓΚΕΦΑΛΟ.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Κ.Π.

Κάπνισμα. Πνευμονική ίωνση. Παθητικό κάπνισμα. Επαγγελματικά και περιβαλλοντικά αίτια. Έκθεση σε ασβέστη και προϊόντα του (εμφανίζει συνεργός με κάπνισμα). Μόλυνση ατμόσφαιρας. Ραδιενέργεια. Έκθεση σε αέρια καρκινογόνα (προϊόντα αλογόνων - προϊόντα μουστάρδας - αρωματικοί υδρογονάνθρακες). Μέταλλα (αρσενικό - χρώμιο - νικέλιο). Λοίμωξη με HIV. Θεραπευτικές ακτινοβολίες (θώρακος-μαστών)

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Κ.Π.

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ

• Βήχας (πρώτη εμφάνιση - αλλαγή και αλλοίωση χρόνιου βήχα (π.χ. «τσιγαρόβηχα»).

• Δύσπνοια.

• Αιμόπτυση.

• Πνευμονίτιδα (πυρετός, παραγωγικός βήχας).

ΣΥΝΟΔΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

• Πόνοι στα κόκκαλα (π.χ. μεταστάσεις!!!).

• Εύκολη κόπωση.

• Ανορεξία, απώλεια βάρους.

• Πόνοι στην ωμική ζώνη και στον αντίστοιχο άνω άκρο.

• Δυσφαγία.

• Βραχγός φωνής.

• Νευρολογικές εκδηλώσεις (πονοκέφαλοι, συγκοπτικά επεισόδια, γνωστικές ανωμαλίες).

• Περικαρδίτιδα - Επιπωματισμός καρδίας.

Χαρακτηριστικές είναι οι εμφανίσεις παρανεοπλασματικών πλαστικών συνδρόμων, όπως :

α) Lambert-Eaton Syndrome : Μυοπάθεια των εγγύς μυϊκών μαζών, ανταποκρίνεται στη χορήγηση guamidine (το σύνδρομο αυτό συνοδεύει το μικροκυτταρικό Κ.Π.)

β) Ενδοκρινολογικές εκδηλώσεις : Έκτοπη παραγωγή αδρενοκορτι-κοτροπίνης (ACTH) ορμόνης - σύνδρομο απρόσφορου έκκρισης αντι-διουρητικής ορμόνης (στα μικροκυτταρικά Κ.Π.)

- Αύξηση του ασβεστίου (Ca) του αίματος που αποδίδεται από ουσίες που έχουν τη δράση της παραθορμόνης και εκκρίνονται από κύτταρα του Πλακώδους Επιθηλίου του Κ.Π.

γ) Νευρολογικές εκδηλώσεις : Παρεγκεφαλιδική αταξία - περιφερική νευροπάθεια.

δ) Μυοσκελετικές εκδηλώσεις : Πολυμυοσίτιδα - Πληκτροδακτυλία.

ε) Αιματολογικές εκδηλώσεις - Αγγειακές εκδηλώσεις

Μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα, αναιμία, μείωση ή αύξηση των αιμοπεταλίων.

στ) Πλευρίτιδες που θεραπεύονται με χρήση τετρακυκλίνης, dosycycline, minocycline ή ενστάλαξη ενδοπεζωκοτικά χημικής ουσίας.

η) Σύνδρομο Άνω Κοίλης

ΔΙΑΓΝΩΣΗ : ­ Ra θώρακος ­ CT scan ­ PET scan (για ανίχνευση μεταστάσεων) ­ Scanning οστών ­ καρκινικοί δείκτες (CEA - NSE - CYFRA 21-1).

ΘΕΡΑΠΕΙΑ : - Χημειοθεραπεία - Χειρουργική επέμβαση.

ΠΡΟΓΝΩΣΗ : 5ετης επιβίωση (16% στα μη μικροκυτταρικά Κ.Π.) (17% στα μικροκυτταρικά Κ.Π.). Εξαρτάται από το στάδιο διάγνωσης του Κ.Π.

Προσθήκη στην NSE (Neuronal Specific Enolase)

Η ειδική νευρωνική ενολάση είναι ένζυμο (μεταλλόένζυμο) που λαμβάνει μέρος στην αερόβια γλυκόλυση.

Η NSE αποτελεί χρήσιμο καρκινικό δείκτη για την διάγνωση και την παρακολούθηση του μικροκυτταρικού καρκίνου των πνευμόνων.

Η NSE εμφανίζει ευαισθησία 80% και ειδικότερα 80%-90%, θεωρείται ότι η κάθε αύξηση 5μg/L της NSE, προκαλεί μείωση της επιβίωσης κατά ποσοστό 10%.

ΟΙ ΤΙΜΕΣ ΤΗΣ NSE ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΧΟΥΝ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΔΟΚΙΜΟ ΕΠΙΒΙΩΣΗ

Πρέπει να σημειωθεί ότι υψηλές τιμές NSE παρατηρούνται (ποσοστό 90%) σε παιδιά που πάσχουν από νευροβλάστωμα (Η NSE βρίσκεται στα κύτταρα του νευροενδοκρινικού συστήματος) με δυσμενή Προγνωστική σημασία.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ NSE < 16,3 ng/ml.

Εργαστηριακός Μέθοδος Προσδιορισμού : Χημειοφωταύγεια.

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ Η ΑΙΜΟΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

 

 

 

 

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ