Η ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΓΗΡΑΤΟΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχαν 31x106 (εκατομμύρια) άτομα πάνω από 65 ετών, δηλαδή 4,1% του συνολικού πληθυσμού των ΗΠΑ. Το έτος 2000, 34,9x106 άτομα μεγάλης ηλικίας, αποτελούσαν το 12,6% του συνολικού πληθυσμού.
Το έτος 2030 οι προβλέψεις αναφέρουν ότι 1 στους 5 αμερικανούς θα έχει ηλικία άνω των 65 ετών.
Γενικά ο μέσος όρος για άτομα 75 ετών είναι 11.3 χρόνια και για άτομα 85 ετών 6,5 χρόνια.
Όλα αυτά δείχνουν φανερά ότι τα άτομα μεγάλης ηλικίας εξασφαλίζουν περισσότερα χρόνια ζωής και αυτό σημαίνει εμφάνιση μεγαλύτερου αριθμού χρόνιων ασθενειών.
Επίσης με την αυξημένη φροντίδα των ατόμων μεγάλης ηλικίας του εφαρμόζεται σε όλο τον πλανήτη ορισμένες γνώσεις και πραγματικότητες για το γήρας είναι απαραίτητες.
Η επιδημιολογία του γήρατος, αφορά κυρίως νοσήματα τα οποία προκαλούν νοσηρότητα και θνητότητα, όπως επίσης και αίτια μη ικανότητας (ανικανότητας) τα οποία έχουν επίπτωση στην λειτουργικότητα των ασχολιών της καθημερινής ζωής.
1. Είναι τα νοσήματα, οι ασθένειες, που συνοδεύουν τα γηρατειά και καθιστούν τα γηρατειά «θλιβερή» κατάσταση και όχι οι φυσιολογικές μεταβολές που προκαλεί η μεγάλη ηλικία.
2. Οι «φυσιολογικές» αλλαγές, μεταβολές των γηρατειών μειώνουν την ενεργητικότητα και αντίσταση του συνόλου οργανισμού.
Σαν παράδειγμα αναφέροντας οι λοιμώξεις του αναπνευστικού οι οποίες στη νεαρή ηλικία δεν έχουν καμία επίπτωση στο σύνολο του οργανισμού, αλλά στις μεγάλες ηλικίες αποβαίνουν θανατηφόρες.
3. Η ηλικία προκαλεί μείωση της ικανότητας διατήρησης της ομοιόστασης και θερμορρυθμιστικού μηχανισμού του ανθρώπινου σώματος.
Γνωστή είναι η ευαισθησία των μεγάλων ηλικιών στις πτώσεις της θερμοκρασίας (υποθερμία) όπως και στην αύξηση αυτής (θερμοπληξία).
4. Η αντίδραση των ιστών και συστημάτων στις μεγάλες ηλικίες είναι ετερογενής, παράδειγμα :
π.χ. Η παρουσία καταρράκτη και στα δύο μάτια με σοβαρή μείωση της όρασης, δεν προκαλεί αλλοιώσεις της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας του γεροντικού οργανισμού.
5. Τα άτομα μεγάλης ηλικίας δεν γερνάνε «γηράσκουν» πιο γρήγορα από τις νεώτερες ηλικίες. Η βιολογική ηλικία είναι διαφορετική πολλές φορές με τη χρονολογική ηλικία και πολλές φορές δεν συμβαδίζουν αυτές. Ένα «καλοδιατηρημένο» άτομο 50 ετών μπορεί να διαθέτει ενέργεια και λειτουργική επάρκεια καλύτερη από άτομο ηλικίας 30 ετών που είναι παχύσαρκο και που διάγει καθιστική και χωρίς άσκηση ζωή και συγχρόνως καπνίζει.
Οι αλλοιώσεις της λειτουργίας των συστημάτων, των ιστών, οργάνων του οργανισμού επέρχονται σταδιακά και με βραδύ ρυθμό και αποτελεί συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Ο σκοπός του άρθρου αυτού είναι να εκτεθούν και να τονιστούν οι αλλοιώσεις των οργάνων και συστημάτων που ακολουθούν με «φυσιολογικό ρυθμό» τις μεγάλες ηλικίες.
Η εμπέδωση και αφομοίωση των αλλοιώσεων αυτών θα βοηθήσει τα άτομα των μεγάλων ηλικιών να προσαρμόσουν τον τρόπο διαβίωσης και καθημερινότητάς τους, ανάλογα με τις δυνατότητες της ηλικίας τους.
ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Η καρδιά η οποία δρα σαν αντλία και κυκλοφορεί το αίμα μέσα στα αγγεία του σώματος είναι ισχυρός μυς.
Έχει μέγεθος μεγάλης ανθρώπινης γροθιάς, ζυγίζει 300-400 γραμμάρια. Ανατομικά βρίσκεται στην κοιλότητα του θώρακα ανάμεσα στο δεξιό και αριστερό πνεύμονα πίσω και αριστερά από το στέρνο.
Ο μυς της καρδιάς λέγεται μυοκάρδιο και προστατεύεται από μεμβράνη το περικάρδιο.
Εσωτερικά η καρδιά χωρίζεται σε 4 κοιλότητες – δεξιό κόλπο – δεξιά κοιλία – αριστερό κόλπο – αριστερή κοιλία.
Η αριστερή κοιλία της καρδιάς με τις συστολές που κάνει στέλνει το αρτηριακό αίμα (εμπλουτισμένο με οξυγόνο), στην αορτή (μεγάλη αρτηρία), και με τις διακλαδώσεις σε όλο τον ανθρώπινο οργανισμό και το αίμα επανέρχεται με το φλεβικό σκέλος των αγγείων στις δεξιές κοιλότητες.
Το τοίχωμα της αριστερής κοιλίας είναι 2 – 3 φορές μεγαλύτερο από το πάχος των άλλων κοιλοτήτων της καρδιάς.
Στο άτομο που ζει 75 χρόνια η καρδιά στο διάστημα
αυτό διακινεί 250.000 τόνους αίματος.
Κατά την διάρκεια του μέσου όρου ζωής, η καρδιά
«χτυπάει» 2.5 δισεκατομμύρια φορές.
Η υγιής καρδιά διακινεί μία σταγόνα αίματος στο σύνολο του οργανισμού σε χρονικό διάστημα 24˝ (δευτερόλεπτα).
Με την πάροδο της ηλικίας ο καρδιακός μυς εμφανίζει μικρά δυσκαμψία και αύξηση του μεγέθους του.
Όμως ο όγκος παλμού (όγκος που διοχετεύει η καρδιά στη μονάδα του χρόνου) παραμένει σταθερός (φυσιολογικές τιμές 70 – 80 κ.εκ.)
Σε καταστάσεις έντονης συγκίνησης, άσκησης, τα ηλικιωμένα άτομα αυξάνουν τον όγκο του αίματος με κάθε συστολή της καρδιάς, ώστε να διατηρηθεί ακέραιος ο όγκος παλμού.
Στα άτομα μεγάλης ηλικίας η πίεση του αίματος και ο καρδιακός ρυθμός επανέρχονται σταδιακά και μετά από απαραίτητη πολλές φορές ανάπαυση, στις φυσιολογικές τιμές.
Τα αγγεία του σώματος (αρτηρίες και φλέβες), εμφανίζουν σκλήρυνση και λιγότερη ευαισθησία στο διάφορα ορμονικά ερεθίσματα.
Η δυσκαμψία και σκλήρυνση των αγγείων συντελεί άμεσα στην αύξηση της συστολικής πίεσης (παράλληλα με την ηλικία).
Έτσι ποσοστό 50% των ατόμων μεγάλης ηλικίας εμφανίζει χρόνια Υπέρταση.
Ο τρόπος ζωής, κληρονομικότητα, περιβαλλοντικοί παράγοντες, διατροφικοί λόγοι συντείνουν στην εμφάνιση της αυξημένης συστολικής πίεσης. Τα παραπάνω αποδεικνύονται σε στατιστικές παρατηρήσεις σε αγροτικούς πληθυσμούς όπου οι πληθυσμοί αυτοί δεν υποφέρουν από διαταραχές πίεσης, η διατροφή, η άσκηση, το καθαρό περιβάλλον αποτελούν συνήθειες ζωής.
Η αυξημένη πίεση αυξάνει τους κινδύνους για εγκεφαλικό, καρδιακό επεισόδιο όπως και εμφάνιση νεφρικής ανεπάρκειας.
Η απώλεια, εκφύλιση κυττάρων, η εναπόθεση λίπους και ινώδους ιστού, στα ερεθισματαγωγά συστήματα της καρδιάς, προκαλούν διαταραχές ρυθμού και αρρυθμίες.
Με την πάροδο της ηλικίας ελαττώνεται και η Παροχή αίματος σε διάφορα όργανα.
Έτσι υπάρχει ελάττωση της Παροχής αίματος στους νεφρούς (ακόμα και 50% μείωση), στο εγκέφαλο (15% - 20%).
Επίσης, τα καρδιακά φυσήματα που παράγονται από την κυκλοφορία τους αίματος και τη λειτουργία των βαλβίδων της καρδίας (αριστερός κόλπος συνδέεται με την αριστερή κοιλία με βαλβίδα με 2 γλωχίνες (μιτροειδής βαλβίδα). Ο δεξιος κόλπος συνδέεται λειτουργικά με την δεξιά κοιλία με βαλβίδα που αποτελείται από 3 γλωχίνες – τριγλώχινα) εμφανίζουν αύξηση.
Αυτό προκαλείται από εναπόθεση ασβεστίου στις βαλβίδες αυτές.
Επίσης οι τασεοϋποδοχείς που ρυθμίζουν την φυσιολογική πίεση του αίματος μέσα στα αγγεία επηρεάζονται από την ηλικία (γίνονται λιγότερο ευαίσθητοι) με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ζάλη και διαταραχές ισορροπίας με την αλλαγή θέσης του σώματος (κυρίως από την κατακεκλιμένη στην όρθια θέση) και να προκαλείται έτσι ορθοστατική υπόταση).
Για τον λόγο αυτό και για να αποφευχθούν οι πτώσεις επί του εδάφους η πρωϊνή ειδικά έγερση του ηλικιωμένου ατόμου από το κρεββάτι πρέπει να γίνεται τμηματικά με μετάβαση από την κατακεκλιμένη στην καθεσστηκνία θέση, παραμονή για μερικά λεπτά στη θέση αυτή και μετά έγερση στην όρθια θέση.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Περισσότερος χρόνος για τον καρδιακό ρυθμό και την πίεση αίματος για την επαναφορά τους στα φυσιολογικά επίπεδα απαιτείται στα άτομα μεγάλης ηλικίας, σε σύγκριση με τα νεώτερα άτομα.
2. Η αορτή και οι άλλες αρτηρίες του ανθρώπινου σώματος γίνονται λιγότερο εύκαμπτες και εμφανίζουν πάχυνση του τοιχώματός τους.
Οι αλλοιώσεις αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα αύξηση της συστολικής πίεσης του αίματος η οποία σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες όπως διατροφή, κληρονομικότητα, άσκηση, οδηγούν σε ανάπτυξη υπέρτασης.
3. Οι βαλβίδες οι οποίες ξεχωρίζουν του κόλπους από τις κοιλίες της καρδιάς όπως και η βαλβίδα της πνευμονικής αρτηρίας, εμφανίζουν πάχυνση και δυσκαμψία.
Οι αλλοιώσεις αυτές βαίνουν παράλληλα με την ηλικία και προκαλούν γένεση «φυσημάτων».
4. Το ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς ο «βηματοδότης» της καρδιάς εμφανίζει απώλεια κυττάρων με αποτέλεσμα εμφάνιση ινώδους ιστού και εναπόθεση λίπους.
Οι αλλοιώσεις αυτές οδηγούν σε μείωση του καρδιακού ρυθμού και καρδιακό αποκλεισμό.
ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ
Το κύτταρο αποτελεί την μικρότερη δομική μονάδα κάθε ζωής οργανισμού από μορφολογικής και λειτουργικής δομής.
Ο αριθμός των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος ενήλικα ανθρώπου υπολογίζεται σε εκατό τρισεκατομμύρια (1014).
Ο συνολικός αριθμός των κυττάρων σε διάστημα 70 ετών (από την γονιμοποίηση του ωαρίου μέχρι τον θάνατο του κυττάρου) ανέρχεται σε 12 τετράκις εκατομμύρια με τον υπολογισμό της αναγέννησης των περισσοτέρων κυττάρων σε αντικατάσταση αυτών που καταστρέφονται.
Οι διάφοροι οργανισμοί διακρίνονται σε μονοκύτταρους (αμοιβάδες) και σε πολυκύτταρους (άνθρωπος).
Τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού αθροίζονται σε ομάδες και δημιουργούν τους ιστούς του ανθρώπινου σώματος.
Σε κάθε ιστό τα κύτταρα που τον αποτελούν εκτελούν τις βασικές λειτουργίες τους (αναπνοή, πέψη, αναπαραγωγή), αλλά σύμφωνα με τον ιστό που ανήκουν τα κύτταρα εκτελούν και επιτελούν εξειδικευμένη λειτουργία (π.χ. νευρικός ιστός : παραγωγή και μετάδοση της νευρικής ώσης – διέγερσης, μυϊκός ιστός : σύσπαση, βράχυνση μυών).
Άθροισμα ιστών αποτελούν διάφορα όργανα του ανθρώπου
Τα όργανα επιτελούν ειδικές καθορισμένες λειτουργίες (στόμαχος : πέψη τροφών). Τα όργανα υποστηρίζονται από περιτονίες, τένοντες, οστά, χόνδρους, άλλους ιστούς).
Όλα τα όργανα του ανθρωπίνου σώματος χάνουν μέρος της λειτουργικότητας τους με την πάροδο του χρόνου.
Οι αλλοιώσεις αυτές αρχίζουν και τελειώνουν στο κύτταρο, το οποίο αποτελεί την δομική και λειτουργική μονάδα όλου του σώματος (ιστών και οργάνων).
Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει 4 βασικούς τύπους ιστών.
ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ : ο ιστός αυτός στηρίζει και «δένει» τους άλλους ιστούς μεταξύ τους.
ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΣ ΙΣΤΟΣ : επενδύει τα βαθύτερα (μη επιφανειακά) στρώματα του οργανισμού. Το εξωτερικό τοίχωμα του γαστρεντερικού σωλήνα είναι επιθηλιακός ιστός.
ΜΥΪΚΟΣ ΙΣΤΟΣ :
Γραμμωτοί μύες – κινήσεις εθελούσιες.
Λείοι μυϊκές ίνες : ακούσιες κινήσεις (στομάχι και άλλα όργανα πεπτικού).
Καρδιακός μυς : σύνολο γραμμωτών και μυϊκών ινών (ακούσια κίνηση).
ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ : αποτελείται από νευρώνες και λειτουργεί μεταβιβάζοντας ερεθίσματα από και προς διαφόρους ιστούς του σώματος (σπονδυλική στήλη – εγκέφαλος – περιφερικά νεύρα).
Με την πάροδο του χρόνου το κύτταρο χάνει μέρος της ικανότητάς του για διαίρεση και πολλαπλασιασμό ή ακόμα και όταν πολλαπλασιάζεται εμφανίζει ανώμαλο πολλαπλασιασμό.
Χρωστικές εναποτίθενται μέσα στο κύτταρο (π.χ. λιποφουσκίνη – λίπη).
Κύριες αλλαγές που εμφανίζει το κύτταρο και οι ιστοί που αποτελούνται από κύτταρα, είναι :
ΑΤΡΟΦΙΑ : Συρρίκνωση κυττάρων = ατροφία του αντίστοιχου οργάνου. Αποτελεί «φυσιολογική» εξέλιξη της συνολικής γήρανσης του οργανισμού εμφανίζεται σε όλους τους ιστούς του σώματος, πλέον εκδήλωση στου μυς στο σκελετού, την καρδιά, εγκέφαλο, μαστούς.
Τα αίτια της ατροφίας του κυττάρου είναι άγνωστα, αποδίδεται η ατροφία σε περιορισμένη χρήση, ελάττωση έργου, μείωση αιμάτωσης, τροφοδοσίας του κυττάρου όπως και μειωμένο ορμονικό ή νευρικό ερεθισμό του κυττάρου που εμφανίζει ατροφία.
ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ : Μεγέθυνση του κυττάρου η οποία προκαλείται από την αύξηση των πρωτεϊνών που βρίσκονται στο τοίχωμα και στα όργανα του κυττάρου (μιτοχόνδρια – ριβοσωματικά) και όχι από το υγρό περιεχόμενο του κυττάρου.
ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ : Αύξηση του αριθμού των κυττάρων, που προκαλείται από αύξηση της διαίρεσης τους. Η υπερπλασία συνήθως συμβαίνει σαν αντιστάθμισμα απώλειας κυττάρων και επιτυγχάνει την αναγέννηση οργάνων και ιστών (π.χ. δέρματος – ήπατος – μυελός ιστών).
Ειδικά η αναγεννητική ικανότητα του ύπατος είναι τεράστια. Μπορεί να αναπληρωθεί πάνω από το 70% μέσα σε 2 εβδομάδες μετά από προηγηθείσα κάκωση.
Υπάρχουν όμως και ιστοί οι οποίοι στερούνται της αναγεννητικής αυτής ικανότητες (π.χ. οστά – χόνδροι – μυς πέριξ των εντέρων).
Ιστοί οι οποίοι πολύ σπάνια και σχεδόν ουδέποτε αναγεννιούνται, είναι :
Νεύρα.
Μυς σκελετού.
Καρδιακός μυς.
Φακός του οφθαλμού.
Σε περίπτωση βλάβης των ιστών αυτών αναπτύσσεται ουλώδης ιστός στις θέσεις της βλάβης τους.
ΔΥΣΠΛΑΣΙΑ : Σχήμα, μέγεθος εμφανίζεται μη ομαλά (άτυπη υπερπλασία).
Η δυσπλασία παρατηρείται πολύ συχνά στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας και του αναπνευστικού δένδρου.
ΝΕΟΠΛΑΣΙΑ : Σχηματισμός όγκων κακοήθων ή καλοήθων.
Τα νεοπλασματικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται γρήγορα, άναρχα και χωρίς ρυθμό και εμφανίζουν ανώμαλα σχήματα και λειτουργίες.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ
Διάφορες θεωρίες έχουν ειπωθεί για να εξηγήσουν «φυσιολογικά» επερχόμενη με την Πάροδο των ετών, γήρανση του ανθρώπινου οργανισμού.
Έτσι : αναφέρεται σαν θεωρία η μακροχρόνια έκθεση σε υπεριώδεις ακτινοβολία και υποπροϊόντα του μεταβολισμού, ενώ άλλοι θεωρούν ότι η συνολική εξέλιξη του γήρατος κατευθύνεται από τα γονίδια.
Πάντως η γήρανση αποτελεί σύνθετη διεργασία η οποία διαφέρει στους διαφόρους λαούς αλλά και στα διάφορα όργανα του οργανισμού.
Πολλοί γεροντολόγοι πίστευαν ότι αυτές οι διεργασίες και οι αλληλοεπιδράσεις που υπάρχουν μεταξύ τους, οφείλονται στην κληρονομικότητα – συνθήκες περιβάλλοντος – άσκηση – διατροφή – προηγηθείσες ασθένειες.
Σαν παράδειγμα ορισμένα συστήματα του οργανισμού αρχίζουν να «γερνάνε» από την ηλικία των 30 ετών και άλλα πολύ αργότερα.
Επίσης, οι διεργασίες γήρανσης εκδηλώνονται με διαφορετικούς ρυθμούς και έκταση στους ανθρώπους ακόμα και της ίδιας ηλικίας.
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ «ΚΑΛΩΝ» ή «ΚΑΚΩΝ» ΓΗΡΑΤΕΙΩΝ.
Επίσης, διαταραχές γενικά του καρδιακού ρυθμού και εκτακτοσυστολική αρρυθμία συνοδεύουν τις παραπάνω αλλοιώσεις.
Οι τασεοϋποδοχείς που ελέγχουν την πίεση του αίματος με την πάροδο της ηλικίας γίνονται λιγότερο ευαίσθητοι, με αποτέλεσμα αλλαγές θέσεων του σώματος και ειδικά αυτοτελές να προκαλούν ζάλη, ιλίγγους από την επερχόμενη ορθοστατική υπόταση.
Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ
Στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχαν 31x106 (εκατομμύρια) άτομα πάνω από 65 ετών, δηλαδή 4,1% του συνολικού πληθυσμού των ΗΠΑ. Το έτος 2000, 34,9x106 άτομα μεγάλης ηλικίας, αποτελούσαν το 12,6% του συνολικού πληθυσμού.
Το έτος 2030 οι προβλέψεις αναφέρουν ότι 1 στους 5 αμερικανούς θα έχει ηλικία άνω των 65 ετών.
Γενικά ο μέσος όρος για άτομα 75 ετών είναι 11.3 χρόνια και για άτομα 85 ετών 6,5 χρόνια.
Όλα αυτά δείχνουν φανερά ότι τα άτομα μεγάλης ηλικίας εξασφαλίζουν περισσότερα χρόνια ζωής και αυτό σημαίνει εμφάνιση μεγαλύτερου αριθμού χρόνιων ασθενειών.
Επίσης με την αυξημένη φροντίδα των ατόμων μεγάλης ηλικίας του εφαρμόζεται σε όλο τον πλανήτη ορισμένες γνώσεις και πραγματικότητες για το γήρας είναι απαραίτητες.
Η επιδημιολογία του γήρατος, αφορά κυρίως νοσήματα τα οποία προκαλούν νοσηρότητα και θνητότητα, όπως επίσης και αίτια μη ικανότητας (ανικανότητας) τα οποία έχουν επίπτωση στην λειτουργικότητα των ασχολιών της καθημερινής ζωής.
ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΗΛΙΚΙΕΣ
ή ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ
ΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΗΡΑΝΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ
ή ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ
ΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΗΡΑΝΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ
1. Είναι τα νοσήματα, οι ασθένειες, που συνοδεύουν τα γηρατειά και καθιστούν τα γηρατειά «θλιβερή» κατάσταση και όχι οι φυσιολογικές μεταβολές που προκαλεί η μεγάλη ηλικία.
2. Οι «φυσιολογικές» αλλαγές, μεταβολές των γηρατειών μειώνουν την ενεργητικότητα και αντίσταση του συνόλου οργανισμού.
Σαν παράδειγμα αναφέροντας οι λοιμώξεις του αναπνευστικού οι οποίες στη νεαρή ηλικία δεν έχουν καμία επίπτωση στο σύνολο του οργανισμού, αλλά στις μεγάλες ηλικίες αποβαίνουν θανατηφόρες.
3. Η ηλικία προκαλεί μείωση της ικανότητας διατήρησης της ομοιόστασης και θερμορρυθμιστικού μηχανισμού του ανθρώπινου σώματος.
Γνωστή είναι η ευαισθησία των μεγάλων ηλικιών στις πτώσεις της θερμοκρασίας (υποθερμία) όπως και στην αύξηση αυτής (θερμοπληξία).
4. Η αντίδραση των ιστών και συστημάτων στις μεγάλες ηλικίες είναι ετερογενής, παράδειγμα :
π.χ. Η παρουσία καταρράκτη και στα δύο μάτια με σοβαρή μείωση της όρασης, δεν προκαλεί αλλοιώσεις της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας του γεροντικού οργανισμού.
5. Τα άτομα μεγάλης ηλικίας δεν γερνάνε «γηράσκουν» πιο γρήγορα από τις νεώτερες ηλικίες. Η βιολογική ηλικία είναι διαφορετική πολλές φορές με τη χρονολογική ηλικία και πολλές φορές δεν συμβαδίζουν αυτές. Ένα «καλοδιατηρημένο» άτομο 50 ετών μπορεί να διαθέτει ενέργεια και λειτουργική επάρκεια καλύτερη από άτομο ηλικίας 30 ετών που είναι παχύσαρκο και που διάγει καθιστική και χωρίς άσκηση ζωή και συγχρόνως καπνίζει.
Οι αλλοιώσεις της λειτουργίας των συστημάτων, των ιστών, οργάνων του οργανισμού επέρχονται σταδιακά και με βραδύ ρυθμό και αποτελεί συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Ο σκοπός του άρθρου αυτού είναι να εκτεθούν και να τονιστούν οι αλλοιώσεις των οργάνων και συστημάτων που ακολουθούν με «φυσιολογικό ρυθμό» τις μεγάλες ηλικίες.
Η εμπέδωση και αφομοίωση των αλλοιώσεων αυτών θα βοηθήσει τα άτομα των μεγάλων ηλικιών να προσαρμόσουν τον τρόπο διαβίωσης και καθημερινότητάς τους, ανάλογα με τις δυνατότητες της ηλικίας τους.
ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Η καρδιά η οποία δρα σαν αντλία και κυκλοφορεί το αίμα μέσα στα αγγεία του σώματος είναι ισχυρός μυς.
Έχει μέγεθος μεγάλης ανθρώπινης γροθιάς, ζυγίζει 300-400 γραμμάρια. Ανατομικά βρίσκεται στην κοιλότητα του θώρακα ανάμεσα στο δεξιό και αριστερό πνεύμονα πίσω και αριστερά από το στέρνο.
Ο μυς της καρδιάς λέγεται μυοκάρδιο και προστατεύεται από μεμβράνη το περικάρδιο.
Εσωτερικά η καρδιά χωρίζεται σε 4 κοιλότητες – δεξιό κόλπο – δεξιά κοιλία – αριστερό κόλπο – αριστερή κοιλία.
Η αριστερή κοιλία της καρδιάς με τις συστολές που κάνει στέλνει το αρτηριακό αίμα (εμπλουτισμένο με οξυγόνο), στην αορτή (μεγάλη αρτηρία), και με τις διακλαδώσεις σε όλο τον ανθρώπινο οργανισμό και το αίμα επανέρχεται με το φλεβικό σκέλος των αγγείων στις δεξιές κοιλότητες.
Το τοίχωμα της αριστερής κοιλίας είναι 2 – 3 φορές μεγαλύτερο από το πάχος των άλλων κοιλοτήτων της καρδιάς.
Στο άτομο που ζει 75 χρόνια η καρδιά στο διάστημα
αυτό διακινεί 250.000 τόνους αίματος.
Κατά την διάρκεια του μέσου όρου ζωής, η καρδιά
«χτυπάει» 2.5 δισεκατομμύρια φορές.
Η υγιής καρδιά διακινεί μία σταγόνα αίματος στο σύνολο του οργανισμού σε χρονικό διάστημα 24˝ (δευτερόλεπτα).
Με την πάροδο της ηλικίας ο καρδιακός μυς εμφανίζει μικρά δυσκαμψία και αύξηση του μεγέθους του.
Όμως ο όγκος παλμού (όγκος που διοχετεύει η καρδιά στη μονάδα του χρόνου) παραμένει σταθερός (φυσιολογικές τιμές 70 – 80 κ.εκ.)
Σε καταστάσεις έντονης συγκίνησης, άσκησης, τα ηλικιωμένα άτομα αυξάνουν τον όγκο του αίματος με κάθε συστολή της καρδιάς, ώστε να διατηρηθεί ακέραιος ο όγκος παλμού.
Στα άτομα μεγάλης ηλικίας η πίεση του αίματος και ο καρδιακός ρυθμός επανέρχονται σταδιακά και μετά από απαραίτητη πολλές φορές ανάπαυση, στις φυσιολογικές τιμές.
Τα αγγεία του σώματος (αρτηρίες και φλέβες), εμφανίζουν σκλήρυνση και λιγότερη ευαισθησία στο διάφορα ορμονικά ερεθίσματα.
Η δυσκαμψία και σκλήρυνση των αγγείων συντελεί άμεσα στην αύξηση της συστολικής πίεσης (παράλληλα με την ηλικία).
Έτσι ποσοστό 50% των ατόμων μεγάλης ηλικίας εμφανίζει χρόνια Υπέρταση.
Ο τρόπος ζωής, κληρονομικότητα, περιβαλλοντικοί παράγοντες, διατροφικοί λόγοι συντείνουν στην εμφάνιση της αυξημένης συστολικής πίεσης. Τα παραπάνω αποδεικνύονται σε στατιστικές παρατηρήσεις σε αγροτικούς πληθυσμούς όπου οι πληθυσμοί αυτοί δεν υποφέρουν από διαταραχές πίεσης, η διατροφή, η άσκηση, το καθαρό περιβάλλον αποτελούν συνήθειες ζωής.
Η αυξημένη πίεση αυξάνει τους κινδύνους για εγκεφαλικό, καρδιακό επεισόδιο όπως και εμφάνιση νεφρικής ανεπάρκειας.
Η απώλεια, εκφύλιση κυττάρων, η εναπόθεση λίπους και ινώδους ιστού, στα ερεθισματαγωγά συστήματα της καρδιάς, προκαλούν διαταραχές ρυθμού και αρρυθμίες.
Με την πάροδο της ηλικίας ελαττώνεται και η Παροχή αίματος σε διάφορα όργανα.
Έτσι υπάρχει ελάττωση της Παροχής αίματος στους νεφρούς (ακόμα και 50% μείωση), στο εγκέφαλο (15% - 20%).
Επίσης, τα καρδιακά φυσήματα που παράγονται από την κυκλοφορία τους αίματος και τη λειτουργία των βαλβίδων της καρδίας (αριστερός κόλπος συνδέεται με την αριστερή κοιλία με βαλβίδα με 2 γλωχίνες (μιτροειδής βαλβίδα). Ο δεξιος κόλπος συνδέεται λειτουργικά με την δεξιά κοιλία με βαλβίδα που αποτελείται από 3 γλωχίνες – τριγλώχινα) εμφανίζουν αύξηση.
Αυτό προκαλείται από εναπόθεση ασβεστίου στις βαλβίδες αυτές.
Επίσης οι τασεοϋποδοχείς που ρυθμίζουν την φυσιολογική πίεση του αίματος μέσα στα αγγεία επηρεάζονται από την ηλικία (γίνονται λιγότερο ευαίσθητοι) με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ζάλη και διαταραχές ισορροπίας με την αλλαγή θέσης του σώματος (κυρίως από την κατακεκλιμένη στην όρθια θέση) και να προκαλείται έτσι ορθοστατική υπόταση).
Για τον λόγο αυτό και για να αποφευχθούν οι πτώσεις επί του εδάφους η πρωϊνή ειδικά έγερση του ηλικιωμένου ατόμου από το κρεββάτι πρέπει να γίνεται τμηματικά με μετάβαση από την κατακεκλιμένη στην καθεσστηκνία θέση, παραμονή για μερικά λεπτά στη θέση αυτή και μετά έγερση στην όρθια θέση.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Περισσότερος χρόνος για τον καρδιακό ρυθμό και την πίεση αίματος για την επαναφορά τους στα φυσιολογικά επίπεδα απαιτείται στα άτομα μεγάλης ηλικίας, σε σύγκριση με τα νεώτερα άτομα.
2. Η αορτή και οι άλλες αρτηρίες του ανθρώπινου σώματος γίνονται λιγότερο εύκαμπτες και εμφανίζουν πάχυνση του τοιχώματός τους.
Οι αλλοιώσεις αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα αύξηση της συστολικής πίεσης του αίματος η οποία σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες όπως διατροφή, κληρονομικότητα, άσκηση, οδηγούν σε ανάπτυξη υπέρτασης.
3. Οι βαλβίδες οι οποίες ξεχωρίζουν του κόλπους από τις κοιλίες της καρδιάς όπως και η βαλβίδα της πνευμονικής αρτηρίας, εμφανίζουν πάχυνση και δυσκαμψία.
Οι αλλοιώσεις αυτές βαίνουν παράλληλα με την ηλικία και προκαλούν γένεση «φυσημάτων».
4. Το ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς ο «βηματοδότης» της καρδιάς εμφανίζει απώλεια κυττάρων με αποτέλεσμα εμφάνιση ινώδους ιστού και εναπόθεση λίπους.
Οι αλλοιώσεις αυτές οδηγούν σε μείωση του καρδιακού ρυθμού και καρδιακό αποκλεισμό.
ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ
Το κύτταρο αποτελεί την μικρότερη δομική μονάδα κάθε ζωής οργανισμού από μορφολογικής και λειτουργικής δομής.
Ο αριθμός των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος ενήλικα ανθρώπου υπολογίζεται σε εκατό τρισεκατομμύρια (1014).
Ο συνολικός αριθμός των κυττάρων σε διάστημα 70 ετών (από την γονιμοποίηση του ωαρίου μέχρι τον θάνατο του κυττάρου) ανέρχεται σε 12 τετράκις εκατομμύρια με τον υπολογισμό της αναγέννησης των περισσοτέρων κυττάρων σε αντικατάσταση αυτών που καταστρέφονται.
Οι διάφοροι οργανισμοί διακρίνονται σε μονοκύτταρους (αμοιβάδες) και σε πολυκύτταρους (άνθρωπος).
Τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού αθροίζονται σε ομάδες και δημιουργούν τους ιστούς του ανθρώπινου σώματος.
Σε κάθε ιστό τα κύτταρα που τον αποτελούν εκτελούν τις βασικές λειτουργίες τους (αναπνοή, πέψη, αναπαραγωγή), αλλά σύμφωνα με τον ιστό που ανήκουν τα κύτταρα εκτελούν και επιτελούν εξειδικευμένη λειτουργία (π.χ. νευρικός ιστός : παραγωγή και μετάδοση της νευρικής ώσης – διέγερσης, μυϊκός ιστός : σύσπαση, βράχυνση μυών).
Άθροισμα ιστών αποτελούν διάφορα όργανα του ανθρώπου
Τα όργανα επιτελούν ειδικές καθορισμένες λειτουργίες (στόμαχος : πέψη τροφών). Τα όργανα υποστηρίζονται από περιτονίες, τένοντες, οστά, χόνδρους, άλλους ιστούς).
Όλα τα όργανα του ανθρωπίνου σώματος χάνουν μέρος της λειτουργικότητας τους με την πάροδο του χρόνου.
Οι αλλοιώσεις αυτές αρχίζουν και τελειώνουν στο κύτταρο, το οποίο αποτελεί την δομική και λειτουργική μονάδα όλου του σώματος (ιστών και οργάνων).
Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει 4 βασικούς τύπους ιστών.
ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ : ο ιστός αυτός στηρίζει και «δένει» τους άλλους ιστούς μεταξύ τους.
ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΣ ΙΣΤΟΣ : επενδύει τα βαθύτερα (μη επιφανειακά) στρώματα του οργανισμού. Το εξωτερικό τοίχωμα του γαστρεντερικού σωλήνα είναι επιθηλιακός ιστός.
ΜΥΪΚΟΣ ΙΣΤΟΣ :
Γραμμωτοί μύες – κινήσεις εθελούσιες.
Λείοι μυϊκές ίνες : ακούσιες κινήσεις (στομάχι και άλλα όργανα πεπτικού).
Καρδιακός μυς : σύνολο γραμμωτών και μυϊκών ινών (ακούσια κίνηση).
ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ : αποτελείται από νευρώνες και λειτουργεί μεταβιβάζοντας ερεθίσματα από και προς διαφόρους ιστούς του σώματος (σπονδυλική στήλη – εγκέφαλος – περιφερικά νεύρα).
Με την πάροδο του χρόνου το κύτταρο χάνει μέρος της ικανότητάς του για διαίρεση και πολλαπλασιασμό ή ακόμα και όταν πολλαπλασιάζεται εμφανίζει ανώμαλο πολλαπλασιασμό.
Χρωστικές εναποτίθενται μέσα στο κύτταρο (π.χ. λιποφουσκίνη – λίπη).
Κύριες αλλαγές που εμφανίζει το κύτταρο και οι ιστοί που αποτελούνται από κύτταρα, είναι :
ΑΤΡΟΦΙΑ : Συρρίκνωση κυττάρων = ατροφία του αντίστοιχου οργάνου. Αποτελεί «φυσιολογική» εξέλιξη της συνολικής γήρανσης του οργανισμού εμφανίζεται σε όλους τους ιστούς του σώματος, πλέον εκδήλωση στου μυς στο σκελετού, την καρδιά, εγκέφαλο, μαστούς.
Τα αίτια της ατροφίας του κυττάρου είναι άγνωστα, αποδίδεται η ατροφία σε περιορισμένη χρήση, ελάττωση έργου, μείωση αιμάτωσης, τροφοδοσίας του κυττάρου όπως και μειωμένο ορμονικό ή νευρικό ερεθισμό του κυττάρου που εμφανίζει ατροφία.
ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ : Μεγέθυνση του κυττάρου η οποία προκαλείται από την αύξηση των πρωτεϊνών που βρίσκονται στο τοίχωμα και στα όργανα του κυττάρου (μιτοχόνδρια – ριβοσωματικά) και όχι από το υγρό περιεχόμενο του κυττάρου.
ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ : Αύξηση του αριθμού των κυττάρων, που προκαλείται από αύξηση της διαίρεσης τους. Η υπερπλασία συνήθως συμβαίνει σαν αντιστάθμισμα απώλειας κυττάρων και επιτυγχάνει την αναγέννηση οργάνων και ιστών (π.χ. δέρματος – ήπατος – μυελός ιστών).
Ειδικά η αναγεννητική ικανότητα του ύπατος είναι τεράστια. Μπορεί να αναπληρωθεί πάνω από το 70% μέσα σε 2 εβδομάδες μετά από προηγηθείσα κάκωση.
Υπάρχουν όμως και ιστοί οι οποίοι στερούνται της αναγεννητικής αυτής ικανότητες (π.χ. οστά – χόνδροι – μυς πέριξ των εντέρων).
Ιστοί οι οποίοι πολύ σπάνια και σχεδόν ουδέποτε αναγεννιούνται, είναι :
Νεύρα.
Μυς σκελετού.
Καρδιακός μυς.
Φακός του οφθαλμού.
Σε περίπτωση βλάβης των ιστών αυτών αναπτύσσεται ουλώδης ιστός στις θέσεις της βλάβης τους.
ΔΥΣΠΛΑΣΙΑ : Σχήμα, μέγεθος εμφανίζεται μη ομαλά (άτυπη υπερπλασία).
Η δυσπλασία παρατηρείται πολύ συχνά στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας και του αναπνευστικού δένδρου.
ΝΕΟΠΛΑΣΙΑ : Σχηματισμός όγκων κακοήθων ή καλοήθων.
Τα νεοπλασματικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται γρήγορα, άναρχα και χωρίς ρυθμό και εμφανίζουν ανώμαλα σχήματα και λειτουργίες.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ
Διάφορες θεωρίες έχουν ειπωθεί για να εξηγήσουν «φυσιολογικά» επερχόμενη με την Πάροδο των ετών, γήρανση του ανθρώπινου οργανισμού.
Έτσι : αναφέρεται σαν θεωρία η μακροχρόνια έκθεση σε υπεριώδεις ακτινοβολία και υποπροϊόντα του μεταβολισμού, ενώ άλλοι θεωρούν ότι η συνολική εξέλιξη του γήρατος κατευθύνεται από τα γονίδια.
Πάντως η γήρανση αποτελεί σύνθετη διεργασία η οποία διαφέρει στους διαφόρους λαούς αλλά και στα διάφορα όργανα του οργανισμού.
Πολλοί γεροντολόγοι πίστευαν ότι αυτές οι διεργασίες και οι αλληλοεπιδράσεις που υπάρχουν μεταξύ τους, οφείλονται στην κληρονομικότητα – συνθήκες περιβάλλοντος – άσκηση – διατροφή – προηγηθείσες ασθένειες.
Σαν παράδειγμα ορισμένα συστήματα του οργανισμού αρχίζουν να «γερνάνε» από την ηλικία των 30 ετών και άλλα πολύ αργότερα.
Επίσης, οι διεργασίες γήρανσης εκδηλώνονται με διαφορετικούς ρυθμούς και έκταση στους ανθρώπους ακόμα και της ίδιας ηλικίας.
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ «ΚΑΛΩΝ» ή «ΚΑΚΩΝ» ΓΗΡΑΤΕΙΩΝ.
Επίσης, διαταραχές γενικά του καρδιακού ρυθμού και εκτακτοσυστολική αρρυθμία συνοδεύουν τις παραπάνω αλλοιώσεις.
Οι τασεοϋποδοχείς που ελέγχουν την πίεση του αίματος με την πάροδο της ηλικίας γίνονται λιγότερο ευαίσθητοι, με αποτέλεσμα αλλαγές θέσεων του σώματος και ειδικά αυτοτελές να προκαλούν ζάλη, ιλίγγους από την επερχόμενη ορθοστατική υπόταση.
Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ
