Ιογενείς λοιμώξεις - Ιοί

Οι ιοί είναι τα «μικρότερα» παράσιτα του ανθρώπινου οργανισμού, μεγέθους 0,02-0,03 μm στο κύτταρό τους, με παρουσία (ενδοκυτταρικώς) μοριακών σωματιδίων (υπό μορφήν κρυστάλλων πολλές φορές).

Οι ιοί έχουν ένα κεντρικό πυρήνα νουκλεϊνικού οξέος και εξωτερικό περίβλημα πρωτεΐνης ή λιπιδίων. Όταν συμβαίνει λοίμωξη ο ιός προσκολλάται στο κύτταρο του οργανισμού που προσβάλλεται από τον ιό. Ο πολλαπλασιασμός τους εξαρτάται απόλυτα από την ανάπτυξη των κυττάρων του οργανισμού που προσβάλλουν (μικρόβια – φυτά – ζώα). Το νουκλεΐνικό οξύ του πυρήνος του ιού (RNA – DNA) είναι το «βασικό» φλεγμονώδες στοιχείο, υλικό που διαπερνώντας τη μεμβράνη των υγιών κυττάρων αποκολλάται από το εξωτερικό περίβλημά του, αναδιπλούται μέσα στο κύτταρο με τη βοήθεια ειδικών ενζύμων και προκαλεί και διατηρεί τη φλεγμονή. Οι ιοί με RNA αναπαράγουν τα νουκλεϊνικά οξέα στο κυττόπλασμα ενώ οι DNA ιοί κάνουν το ίδιο μέσα στον πυρήνα. Με τις παραπάνω διεργασίες το υγιές κύτταρο πεθαίνει απελευθερώνοντας ιούς που συνεχίζουν τη μόλυνση των υγιών κυττάρων. Πολλές φορές λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς δεν εκδηλώνονται κλινικά και παραμένουν χωρίς συμπτώματα. Έτσι το RNA και το DNA παραμένουν στα κύτταρα, μέχρι ένα «ερέθισμα» να προκαλέσει έναρξη και εκδήλωση της λοίμωξης. Αυτή η λαθροβίωση διευκολύνει τη μετάδοση των ιογενών λοιμώξεων από πρόσωπο προς πρόσωπο (ο ιός του έρπητα εμφανίζει χαρακτηριστικά τις παραπάνω ιδιότητες). Οι περισσότεροι ιοί είναι «αόρατοι» στο κοινό μικροσκόπιο (μέγεθος 0,02-0,03 μm) αλλά ανιχνεύονται επιτυχώς με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο όπως και με βιοχημικές, βιοφυσικές μεθόδους. Όπως και όλα τα άλλα παράσιτα, οι ιοί διεγείρουν την παραγωγή αντισωμάτων του οργανισμού που προσβάλλουν. Μερικές εκατοντάδες διαφορετικοί ιοί προσβάλλουν τον οργανισμό του ανθρώπου. Όπως είπαμε παραπάνω πολλές φορές οι λοιμώξεις, οι φλεγμονές που προκαλούν οι ιοί, είναι «κρυφές» λοιμώξεις (που δεν εκδηλώνονται). Aν αυτό συνδυαστεί με την παγκόσμια εξάπλωση και συχνότητα προσβολής των ιογενών λοιμώξεων εύκολα γίνεται αντιληπτό το πρόβλημα της δημόσιας υγείας και το ιατρικο-κοινωνικό πρόβλημα που προκαλείται από τους ιούς. Οι ιοί μεταβιβάζουν τη φλεγμονή από άτομο σε άτομο με την αναπνευστική και εντερική οδό.

Η αντίδραση του ανθρώπου εξαρτάται:

1από την λειτουργία του ανοσολογικού του συστήματος (κακή ή καλή)

2από προηγούμενη ανοσοποίηση και επαφή με μικρόβια ή εμβολιασμούς

3από την καλή υγειονομική κατάσταση του ατόμου και την οργάνωση της δημόσιας υγείας

Δύο ιδιότητες των ιών πρέπει να τονιστούν ιδιαίτερα:

1Ογκογενετική ικανότητα ορισμένων ιών (δηλ. η δυνατότητα που διαθέτουν να δημιουργήσουν καρκίνους, νεοπλασίες,μ όπως HLΤV I και II, προκαλούν, προδιαθέτουν σε λευχαιμία, λεμφώματα, HLTV III προκαλεί το AIDS. Επίσης ο ιός Epstein–Barr συνοδεύει νεοπλασίες όπως «αφρικανικό λέμφωμα» και λεμφώματα που εμφανίζονται σε άτομα που έχουν κάνει μεταμόσχευση οργάνων και είναι ανοσοκατασταλμένα. Οι ιοί ηπατίτιδας Β και ηπατίτιδας C «προδιαθέτουν» σε ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Ο ερπητοϊός 8 (herpes virus 8) προδιαθέτει στο σάρκωμα Kaposi.

2Μεγάλη παρατεταμένη περίοδος επώασης ορισμένων ιών «Βραδείας εκδηλώσεως ιοί». [Περίοδος επώασης = το χρονικό διάστημα που παρεμβάλλεται από τη στιγμή που προσβάλλεται το άτομο μέχρι τη χρονική στιγμή που θα εκδηλώσει τη νόσο]. Η περίοδος επώασης σε ορισμένους ιούς φτάνει και τους 18 μήνες. Έτσι, πολλές από τις παθήσεις που εντοπίζονται στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ.) του ανθρώπου και παλιά ήταν αδιάγνωστες (εγκεφαλίτιδα από ερυθρά, υποξεία σκληρυνητική παρεγκεφαλίτιδα, υποξεία σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια – νόσος Greutzfeldt-Jacob) σήμερα είναι γνωστό πια ότι προκαλούνται από ιούς.

Διάγνωση

Στην πράξη είναι δύσκολη. Κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες όπως στις επιδημίες ερυθράς, ιλαράς, ανεμοευλογιάς ή επιδημίες influenza και αναδρομικές μελέτες έχουν χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση των ιώσεων.Τα ορολογικά «tests» που γίνονται κατά την οξεία αλλά και τη φάση αναρρώσεως είναι χρονοβόρα. Πιο γρήγορες διαγνώσεις γίνονται με τη χρήση P.C.R. (Polymerase Chain Reaction = Aντίδραση αλυσσωτής πολυμεράσης) ή tests με χρήση ειδικών αντιγόνων ιών. Επίσης χρήση ιστοπαθολογίας και ηλεκτρονικού μικροσκοπίου είναι χρήσιμη.

Θεραπεία

Κυκλοφορούν με επιτυχία φάρμακα κατά των ιών (φάρμακα κατά AIDS – κυτταρομεγαλοϊών). Οι Ιντερφερόνες είναι ουσίες που προέρχονται από μολυσμένα υγιή κύτταρα σαν απάντηση σε λοίμωξη από ιούς ή άλλα αντιγόνα. Κυκλοφορούν πολλές ιντερφερόνες που επιδρούν εμποδίζοντας τον μεταβολισμό του ιού χωρίς να διαταράσσουν το υπόλοιπο υγιές περιβάλλον.

Έτσι οι ιντερφερόνες που χρησιμοποιούνται σήμερα:

1στη χρόνια ηπατίτιδα Β ή C

2στη θεραπεία σαρκώματος Kaposi

3σε ιογενείς λοιώξεις αναπνευστικού

4στα οξυτενή κονδυλώματα

Εμβόλια – ανοσοσφαιρίνες

Εμβόλια που ενισχύουν, ερεθίζουν την φυσιολογική ανοσολογική κατάσταση του οργανισμού δίνονται:

1στη γρίπη

2στην ιλαρά

3στην παρωτίτιδα

4στη λύσσα

5στις ηπατίτιδες Α και Β

6στην ευλογιά

7στον κίτρινο πυρετό

Άνοσες σφαιρίνες έχουν περιορισμένη εφαρμογή. Εφαρμόζονται άλλες φορές μετά την λοίμωξη (λύσσα – ηπατίτιδα) ή βοηθητικά για τη θεραπεία.