Περισσότερα από 1000 φάρμακα, που είναι φοβερά εντυπωσιακός αριθμός ενοχοποιούνται για δημιουργία ηπατοπαθειών, που υπάγονται στις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων αυτών.
Πρέπει εξ αρχής να αναφερθεί ότι κάθε φάρμακο, μιμείται όλο το φάσμα των ηπατικών παθήσεων από την οξεία ηπατίτιδα έως το νεόπλασμα ήπατος.
Η τοξικότητα των φαρμάκων αποδίδεται :
α) Στην ΑΜΕΣΗ ΔΡΑΣΗ του φαρμάκου ή των μεταβολιτών αυτού πάνω στα κύτταρα του ήπατος (ηπατοτοξικότητα). Η άμεση αυτή τοξική ενέργεια του φαρμάκου εμφανίζεται σπάνια και τούτο διότι τα φάρμακα που την προκαλούν δεν κυκλοφορούν ή αποσύρονται αμέσως από την κυκλοφορία. Η ηπατοτοξικότητα όμως αυτή του φαρμάκου, μπορεί να παρατηρηθεί μετά από τη λήψη της φαρμακευτικής ουσίας, σε μεγάλες δόσεις (π.χ. χορήγηση παρακεταμόλης).
β) Η τοξικότητα του φαρμάκου αποδίδεται στην ιδιοσυγκρασία (αντίδραση στα πλαίσια υπερευαισθησίας του ατόμου στο φάρμακο ή στους μεταβολιτές αυτού). Η αντίδραση αυτή δεν εξαρτάται από :
1) Από την δόση του φαρμάκου,
2) Είναι αδύνατη η αναπαραγωγή της αντίδρασης αυτής. Οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, ένζυμο, πολυμορφυσμό, ηλικία του ατόμου, φύλο, θρέψη, δόση και διάρκεια αυτής.
Τα είδη της ηπατικής βλάβης που προκαλείται από τα φάρμακα φαίνεται στον ΠΙΝΑΚΑ 1.
Γενικά το 1% των περιπτώσεων χρόνιας ηπατοπάθειας είναι φαρμακευτικής αιτιολογίας.
*Σε χρόνια φαρμακευτική ηπατίτιδα μπορεί να διαρκέσει > 6 μήνες, αύξηση ALT και γGT > 12 μήνες μετά την διακοπή της ουσίας.
ΗΠΑΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ με ΠΥΛΑΙΑ ΥΠΕΡΤΑΣΗ : Λήψη Μεθοτρεξάτης – υψηλών δόσεων Βιταμίνης Α.
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΗΠΑΤΟΠΑΘΕΙΩΝ ΑΠΟ ΛΗΨΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ
ΦΥΛΗ :
H μαύρη φυλή και οι Ισπανόφωνοι εμφανίζουν ευαισθησία στην Ισονιζίδη. Το φάρμακο μεταβολίζεται μέσω ενζύμων κυττοχρώματος Ρ-450 και η δράση του μπορεί να διαφέρει σε κάθε άτομο.
ΗΛΙΚΙΑ :
Σπάνιες είναι οι ηπατικές επιπλοκές από λήψη φαρμάκων στις παιδικές ηλικίες αντιθέτως. Τα άτομα μεγάλης ηλικίας έχουν : α) μειωμένη κάθαρση του φαρμάκου, β) η πολυφαρμακία που χρησιμοποιούν εννοεί αλληλοεπιδράσεις και αυξάνει τις παρενέργειες των φαρμάκων, γ) η ελάττωση λόγω ηλικίας της αιμάτωσης του ήπατος, δ) η ελλειπής σίτιση, ε) πολλαπλές νοσηλείες στα νοσοκομεία «εννοούν» την υπατοτοξικότητα.
ΦΥΛΟ :
Οι ηπατικές αντιδράσεις στη λήψη φαρμάκων εμφανίζονται περισσότερο συχνά στις γυναίκες. Παραδείγματα : Η χορήγηση Halothane – Nitrofurax – Sulindac στατιστικά εμφανίζει παρενέργειες εκ του ήπατος στις γυναίκες ενώ χορήγηση amoxiacillin – clavulanic acid (augmentin) στους άνδρες.
ΛΗΨΗ ΑΛΚΟΟΛΗΣ :
Η λήψη αλκοόλης μεταβάλλει τον μεταβολισμό του φαρμάκου και «ευαισθητοποιεί» το ήπαρ. Η αλκοόλη προκαλεί έλλειψη γλουταθειοδίνης (προστατευτική ουσία), καθιστώντας το ήπαρ ευάλωτο.
ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΗΠΑΤΟΣ :
Προϋπάρχουσες ασθένειες ήπατος είναι φυσικό να επιβαρύνουν και αποδίδεται σε ελάττωση του P-450. H προσαρμογή των δόσεων πρέπει να γίνεται στα άτομα με ηπατοπάθειες (π.χ. άτομα με HIV – συνλοίμωξη ηπατίτιδας Β – ηπατίτιδας C εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ηπατικής βλάβης και χρήζουν ειδικής προσαρμογής της φαρμακευτικής αγωγής τους).
ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ :
Γενετικές μεταβολές στο σύστημα ενζύμου Ρ-450 έχουν σαν αποτέλεσμα ανώμαλες αντιδράσεις στα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων και των ιδιοσυγκρασικών αντιδράσεων (π.χ. η ουσία debrisoquine που είναι φάρμακο κατά των καρδιακών αρρυθμιών εμφανίζει μειωμένο μεταβολισμό σε ύπαρξη ανωμαλίας του Ρ-450). Η μετάλλαξη του γονιδίου μπορεί να προσδιοριστεί με την αντίδραση αλυσωτής πολυμεράσης (P.C.P.).
Επίσης άλλοι παράγοντες μπορεί να «ευννοήσουν» την εμφάνιση ηπατοπάθειας στα φάρμακα όπως :
α) Στην ύπαρξη νοσημάτων όπως – AIDs – μειωμένη θρέψη – παρατεταμένη νηστεία (θρησκευτικοί – οικονομικοί λόγοι), οι οποίες προκαλούν μείωση των εφεδρειών γλουταθειόνης του οργανισμού).
β) Η βιοδιαθεσιμότητα του φαρμάκου (φάρμακα με βραδύ μεταβολισμό έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης ηπατοπαθειών.
γ) Τα μεγάλης ηλικίας άτομα είναι ευάλωτα στη χρήση Acetaminophen – halothane – INH ενώ τα νεαρά άτομα στη χορήγηση Salicylates – Valproracid.
δ) Στα άτομα με νεφρική ανεπάρκεια η χορήγηση tetracycline, allopurinol προκαλεί ηπατοπάθειες, σε άτομα που πάσχουν από Σακχαρώδη Διαβήτη η χορήγηση Niacin, Methotrexate ευνοεί τις ηπατίτιδες εκ φαρμάκων στο AIDs. Τα φάρμακα Dapsone, Trimithoprin – Sulfamethoxazole ευνοούν την εμφάνιση ηπατοπαθειών σε άτομα με ηπατίτιδα C τοξικές ενέργειες εμφανίζει η χορήγηση στις συνήθεις δόσεις των φαρμάκων ibuprofen, rifonavir, flutamide.
Η πιο κοινή βλάβη που προκαλείται στο ήπαρ από κατανάλωση φαρμάκων είναι η ζωνοειδής βλάβη (ιστολογικό εύρημα) που είναι νεκρώσεις του ηπατικου παρεγχύματος οι οποίες εμφανίζονται κατά ζώνες.
Ο τύπος αυτής της ηπατοκυτταρικής βλάβης, χαρακτηρίζεται από μεγάλη αύξηση ALT, προκαλεί σοβαρές διαταραχές που καταλήγουν συχνά σε οξεία νέκρωση του ήπατος [φάρμακα που προκαλούν τις αλλοιώσεις αυτές είναι : - Paracetamol – Carbon Tetrachloride (τετραχλωράθρηξ)].
Διακρίνονται επίσης 3 ΤΥΠΟΙ ΦΛΕΓΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ (ΗΠΑΤΙΤΙΔΕΣ) :
1ος ΤΥΠΟΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑΣ ΑΠΟ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΤΟ ΗΠΑΡ
Εμφανίζει ο τύπος τη φαρμακευτικής αυτής ηπατίτιδας ιστολογική εικόνα που μοιάζει με την εικόνα της οξείας ιογενής ηπατίτιδας (φάρμακα που την προκαλούν : Halcthance – ΙΣΝ – Phenytoin).
2ος ΤΥΠΟΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑΣ ΕΚ ΦΑΡΜΑΚΩΝ
Ιστολογική εικόνα : εμφάνιση αθροισμάτων νέκρωσης του ήπατος με διήθηση λεμφοκυτταρική.
3ος ΤΥΠΟΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑΣ
Χρόνια ηπατίτιδα : α) με ιστολογικά, β) ορολογικά δεδομένα που μοιάζουν με εκείνα α) και β) της αυτοάνοσης ηπατίτιδας (φάρμακα υπεύθυνα : Methyl-Dopa, Diclafenas).
ΕΙΚΟΝΑ ΧΟΛΟΣΤΑΤΙΚΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑΣ ΜΕ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΗΠΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ Η ΧΟΡΗΓΗΣΗ χλωροπρομαζίνης – Fludoxacillin. Σε ορισμένες περιπτώσεις η ιστολογική εικόνα αυτής της ηπατίτιδας μοιάζει με την εικόνα της πρωτοπαθούς χολικής κίρρωσης η οποία χαρακτηρίζεται από προϊούσα καταστροφή των ηπατικών πόρων (ερήμωση χοληφόρων οδών).
Φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν Ηπατική πελίωση (χαρακτηριστικές λίμνες αίματος), κοκκιωμάτωση, φλέβοαποφρακτική νόσο (σύνδρομο απόφραξης τω κολποειδών του ήπατος).
Αντιβιοτικά (κεφτριαξόνη) μπορεί να προκαλέση μικρολιθίαση που εκδηλώνεται με κολικό δεξιού υποχονδρίου ή κλινική εικόνα οξείας χολοκυστίτιδας.
Οζώδης υπερπλασία ήπατος εκδηλώνεται μετά λήψη οιστρογόνων, οζαθειοθρίνης.
Αδενώματα ήπατος : Εμφανίζουν μετά χρόνια λήψη οιστρογόνων, αναβολικών, ανδρογόνων. Συνήθως είναι χωρίς συμπτώματα, σπάνια αναφέρονται περιπτώσεις αυτόματης ρήξης στην κοιλότητα του περιτοναίου. Τα αδενώματα συνήθως υποστρέφουν μετά την διακοπή του υπεύθυνου φαρμάκου. Νεοπλάσματα ήπατος : οιστρογόνα, αναβολικά, στεροειδή.
Ηπατοτοξικότητα επίσης προκαλεί και η αύξηση και συσσώρευση των τριγλυκεριδίων είτε με την ιστολογική εικόνα των μικρών φυσαλλίδων [μικροφυσαλλιδώδης στεατοηπατίτιδα (παράδειγμα φαρμάκου : aspirin - σ. Reye’s, Tetracycline, Ketoprofen), ή μακροφυσαλλιδώδης μορφή (παράδειγμα φαρμάκου : ακεταμινοφαίνη, methotrexate)].
Η εναπόθεση και διήθηση του ήπατος από φωσφολιπίδια μπορεί να δημιουργήσει ιστολογική εικόνα όμοια με την κληρονομική διαταραχή των φωσφολιπιδίων [νόσος Tay-Sachs : (Βρεττανός γιατρός νευρολόγος 1858 – 1944)]. Η πιο σοβαρή και συχνή από τις ασθένειες που προκαλούντα από εναποθέσεις λιπιδίων στους νευρικούς ιστούς του εμβρύου. Κυρίαρχος νόσος στους Εβραίους Ασκενάζι 1:25].
Βλάβες στο ενδοθήλιο των αγγείων του ήπατος, με εμφάνιση φλεβο-αποφρακτικών στοιχείων προκαλούν οι χορηγήσεις χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (βρόμβωση ηπατικών φλεβών), όπως και τα αντισυλληπτικά κατανάλωση μανιταριών – αφλατοξίνες – προϊόντα εναλλακτικής ιατρικής) (κινέζικες συνταγές φαρμάκων – Jiu Bu Huan, Ma-Huang, Show Wu Plan).
Νεοπλασίες ήπατος (ηπατοκυτταρικό Ca, αγγειοσάρκωμα αδένων) μπορεί να προκληθούν μετά από χορήγηση φαρμάκων, τοξίνων όπως :
Vinyl Chloride
Anabolic steroid
Arsenic
Thorotrast.
ΠΑΘΟΛΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΒΛΑΒΩΝ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ
Οι μηχανισμοί αυτοί περιλαμβάνουν 2 σκέλη :
α) Ηπατοτοξικότητα
β) Εξωκυττάριους μηχανισμούς.
ΗΠΑΤΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ προκαλείται από :
α) Σύνδεση του φαρμάκου με ενδοκυτταρικές πρωτεḯνες, προκαλεί ελάττωση του επιπέδου ΑΤΡ, που οδηγεί στην διαταραχή της λειτουργίας του κυττάρου. Διαταραχή σύνδεσης των ινιδίων ακτίνης στην επιφάνεια του κυττάρου προκαλεί διάσταση και ρήξη της μεμβράνης του κυττάρου.
β) Διάσπαση των «μεταφορέων» πρωτεḯνης. Φάρμακα τα οποία προσβάλλουν την μεταφορά πρωτεϊνών στους σωληνοειδείς σχηματισμούς της φυσιολογικής κυκλοφορίας της χολής στο χοληφόρο δένδρο επίσης διακόπτοντας έτσι την κυκλοφορία της χολής, που θα έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση χολόστασης και ηπατοτοξικότητας. Διακοπή φυσιολογικής λειτουργίας των αντλιών που μεταφέρουν και συμμετέχουν στο μεταβολισμό του φαρμάκου.
γ) Ανεργοποίηση των κυτταρολυτικών Τ κυττάρων. Δισθενείς συνδέσεις του φαρμάκου με το Ρ-450 ενζυμικό σύστημα, δρούν σαν ανοσογόνο ερέθισμα το οποίο ενεργοποιεί τα Τ κύτταρα και τις κυττοκίνες προκαλώντας ανοσολογική απάντηση.
δ) Η απόπτωση των ηπατικών κυττάρων. Ενεργοποίηση των οδών, μονοπατιών της απόπτωσης προκαλείται από τον παράγοντα νέκρωσης όγκου (tumor necrosis factor) α-υποδοχέα των Fas πυροδοτεί τον καταρράκτη των ενδοκυττάριων μονοπατιών caspases και θα έχει σαν αποτέλεσμα επίσπευση του προγραμματισμένου φυσιολογικού θανάτου του κυττάρου.
Fas : Υποδοχέας του παράγοντα νέκρωσης του όγκου. Επάγει την απόπτωση.
Caspases : Οικογένεια πρωτέασων (≈19) που ενεργοποιούνται με διμερισμό και προκαλούν εξειδικευμένη απόπτωση.
ε) Διαταραχή λειτουργίας μιτοχονδρίων. Ορισμένα φάρμακα αναστέλλουν τη λειτουργία με διπλή επίδραση, α) στην παραγωγή ενέργειας, β) οξείδωσης αναστέλλοντας τη σύνθεση του δινουκλεοτιδίου νικοτιναμίδης αδενίνης και της δινουκλεοτίδης φλαβίνης αδενοσίνης, με αποτέλεσμα την μείωση παραγωγής ΑΤΡ.
στ) Οι ιδιοσυγκρασικές αντιδράσεις προς τα φάρμακα με τις οποίες προκαλούνται οι βλάβες του ήπατος διαιρούνται : α) σε εκείνες που κατατάσσονται στις αντιδράσεις υπερευαισθησίας ή ανοσοαλλεργίες, β) στις μεταβολικές – ιδιοσυγκρασικές αντιδράσεις.
Αντίδραση Υπερευαισθησίας : Κλασσικό παράδειγμα η ΦΑΙΝΥΤΟΪΝΗ που προκαλεί κλινικές εκδηλώσεις – πυρετού – εξανθήματος – ηωσινοφιλίας με περίοδο εκδήλωσης 1 – 4 εβδομάδες.
Αντίδραση μεταβολική – ιδιοσυγκρασική : Προκαλείται δια μέσου μεταβολιτών του φαρμάκου. Εκδηλώσεις χρονικές ποικίλουν από 7 ημέρες → 1 χρόνο. Εμφανίζονται σε μικρό ποσοστό των ατόμων που θεραπεύονται με το φάρμακο αυτό και δεν παρατηρούνται κλινικές εκδηλώσεις υπερευαισθησίας. Κλασσικό παράδειγμα στην κατηγορία αυτή είναι η ΙΣΟΝΙΑΖΙΔΗ (ΙΣΝ).
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΘΕΙ ΟΤΙ Η ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΚΔΗΛΩΘΕΙ ΜΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΠΑΘΟΛΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ.
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΤΟ ΗΠΑΡ
Το ήπαρ, το αποκαλούμενο «εργοστάσιο του ανθρώπινου οργανισμού» μεταβολίζει κάθε φάρμακο ή τοξίνη που προσλαμβάνει ο οργανισμός του ανθρώπου.
Τα περισσότερα φάρμακα είναι λιποφιλικά (διαλυτά στα λίπη) και απορροφούνται από τις μεμβράνες όλων των κυττάρων.
Στο ήπαρ μετατρέπονται σε υδροφιλικά (διαλυτά στο νερό) με βιοχημικές αντιδράσεις στο ηπατικό κύτταρο που διαδράμουν 2 στάδια.
1ο ΣΤΑΔΙΟ : Το φάρμακο αποκτά πολικότητα μέσω οξείδωσης ή υδρόλυσης. Τα ένζυμα του κυτοχρώματος Ρ-450 καταλύουν το στάδιο αυτό. Πολλές φορές οι αντιδράσεις αυτές δημιουργούν τους μεταβολιτές του φάρμακου που είναι πολύ περισσότερο τοξικές από το αρχικό φάρμακο.
Το Ρ-450 αποτελείται από αιμοπρωτεḯνες που εδράζονται στο ενδοπλασμικό δίκτυο του ήπατος.
50 τον αριθμό ένζυμα στο Ρ-450 έχουν βρεθεί που απαρτίζουν 10 ομάδες (1 – 2 -5 ομάδες οι πιο σημαντικές για τον μεταβολισμό των φαρμάκων.
Κάθε ένζυμο του συστήματος Ρ-450 μπορεί να μεταβολίσει πολλά φάρμακα.
Φάρμακα που συνδέονται με το Ρ-450 μπορεί να ασκούν ανταγωνισμό ή και συνέργεια του μεταβολισμού άλλου συγχορηγούμενου φαρμάκου με τελικό αποτέλεσμα αντιδράσεις φαρμακευτικές.
ΣΥΝΕΡΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΕΜΦΑΝΙΖΟΥΝ ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ :
Phenoharbital – Phenytoin – Carbamazepine – Primidone – Rifampin – Aminine – Omeprazole ενισχύει Ρ-450 1Α2.
ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ασκούν τα φάρμακα :
Amiodezine – Cimetidine – Erythromycin – Grape Fruit – ΙΣΝ – Ketoconazole – Sulfonamide.
ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΗΠΑΤΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ
Ηπατοτοξικότητα προκαλείται από φάρμακα : α) όπου σπάνια βλάπτουν την λειτουργία του ήπατος (ασπιρίνη, στατίνες, ηπαρίνη) στις συνηθισμένη δοσολογία, β) από φάρμακα τα οποία «φημίζονται» για την φαρμακευτική ηπατίτιδα που προκαλούν (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το φάρμακο rifamprin που μπορεί να εμφανίσει χολοστάση, αύξηση χολερυθρίνης και μόνον χωρίς άλλα συμπτώματα.
Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα τέτοια φάρμακα :
1. ΑΚΕΤΑΜΙΝΟΦΑΙΝΗ : Η ηπατοτοξικότητα της οφείλεται κυρίως στον τοξικό μεταβολιτή NAPQ1. Η δράση αυτή ενισχύεται από την ταυτόχρονη με τη λήξη φαρμάκου αλκοόλης. Δόση 7-10γρ. προκαλεί νέκρωση ήπατος ενώ 4 – 8 γρ. σε αλκοολικά άτομα έχουν την ίδια ενέργεια.
2. ΑΜΟΞΥΣΙΛΛΙΝΗ : Προκαλεί η χορήγηση της ελαφρά αύξηση SGOT – SGPT χωρίς άλλα ευρήματα. Επίσης έχει παρατηρηθεί ίκτερος, χολόσταση, οξεία ηπατοκυτταρική νέκρωση.
3. ΑΜΙΟΔΑΡΟΝΗ : Διαταραχές ηπατικής λειτουργίας (αύξηση τρανσαμινασών, ηπατομεγαλία, κεραυνοβόλος ηπατίττιδα) που εμφανίζεται μετά 12μηνη χορήγηση του φαρμάκου αλλά και σε (διάστημα 1 μήνα). Εξαρτάται από την δοσολογία του φαρμάκου. Διαφορική διάγνωση θα γίνει σπάνια από την αλκοολική ηπατίτιδα. Εμφάνιση κοκκιωμάτων από λήψη αμιοδαρόνης εμφανίζεται στο ήπαρ. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι επειδή το φάρμακο έχει μεγάλο χρόνο επιβίωσης μπορεί να παραμείνει στο ήπαρ για πολλούς μήνες και μετά την διακοπή της θεραπείας. Το μόριο της αμιοδαρόνης περιέχει ιώδιο που προκαλεί αύξηση απεικονιστικής πυκνότητας στο C.T. Scanning, που δεν σχετίζεται με την βλάβη του ήπατος.
4. ΧΛΩΡΟΠΡΟΜΑΖΙΝΗ (Chloropramazine) : Το φάρμακο μπορεί να προκαλέσει βλάβες ήπατος που «μιμούνται» λοιμώδη ηπατίτιδα με ευρήματα εργαστηριακά αποφρακτικού ίκτερου. Οι βλάβες εμφανίζονται μετά 2 – 4 εβδομάδες από την χορήγησητου φαρμάκου και υποχωρούν μετά την διακοπή του φαρμάκου.
5. ΣΙΠΡΟΦΛΟΞΑΣΙΝΗ (Ciprofloxacin) : Χολόσταση, ίκτερος εμφανίζεται μετά χορήγηση επαναλαμβανόμενων δόσεων του φαρμάκου. Ποσοστό 1,9% των ατόμων εμφανίζουν αύξηση SGOT – 0,8% αύξηση της αλκαλικής φωσφατάσης, 0,3% ποσοστό αύξηση χολερυθρίνης (παροδικός ίκτερος). Τα ευρήματα αυτά υποχωρούν μετά τη διακοπή του φαρμάκου.
6. DICLOFENAC : Τα άτομα μεγάλης ηλικίας και δει τα θηλέα άτομα εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στις ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου στη λειτουργία του ήπατος (SGOT – χολερυθρίνη – γGT) σε ποσοστό 2% τους πρώτους 2 μήνες θεραπείας. Οριακές αυξήσεις τρανσαμινάσων έχουν σημειωθεί σε ποσοστό 15% των ατόμων που χρησιμοποιούν το φάρμακο. Σε παρατεταμένη λήψη του φαρμάκου πρέπει η μέτρηση των τρανσταμινασών να γίνεται 4 – 6 εβδομάδες, από την αρχή της θεραπείας, ενώ έχουν αναφερθεί και κεραυνοβόλες ηπατίτιδες.
7. ΕΡΥΘΡΟΜΥΚΙΝΗ (Erythromycin) : Αύξηση ενζύμων ήπατος, ηπατοκυτταρικός ίκτερος, χολοστατικός ίκτερος (η πιο συχνή επιπλοκή μετά 2 – 3 εβδομάδες από την έναρξη θεραπείας. Η έναρξη θεραπείας με ερυθρομυκίνη η οποία μεταβολίζεται στον Ρ-450 σύστημα συνοδεύεται από αλλοιώσεις, συγκέντρωσης και θεραπειών άλλων φαρμάκων με τον ίδιο μεταβολιστή.
8. FLUCONAZOLE : Προκαλεί ελαφρές αλλοιώσεις στη λειτουργία ήπατος (SGOT, SGPT, γGT) – ηπατίτιδα εκ φαρμάκου – χολοσατικό ίκτερο, κεραυνοβόλο ηπατίτιδα, οι οποίες συνήθως υποχωρούν μετά την διακοπή του φαρμάκου. Γενικά η ηπατοτοξικότητα του φαρμάκου δεν έχει σχέση με την δόση του φαρμάκου, διάρκεια της θεραπείας, φύλο, ηλικία του ατόμου. Θανατηφόρες επιπλοκές συμβαίνουν σε άτομα με προϋπάρχουσα ηπατική ή νεφρική βλάβη.
9. ΙΣΝ : ΙΣΟΝΙΑΖΙΔΗ : Σοβαρή θανατηφόρα ηπατίτιδα έχουν αναφερθεί με την χρήση του φαρμάκου αυτού. Η βλάβη του ήπατος εξαρτάται από την ηλικία, κατανάλωση αλκοόλης. Αύξηση μέτρια των SGOT – SGPT μπορεί να εμφανιστεί στους 3 πρώτους μήνες της θεραπείας (ποσοστό 10% - 20%). Η δοσολογία του φαρμάκου και ο έλεγχος της λειτουργίας του ήπατος πρέπει να γίνεται (ειδικά στα άτομα άνω των 35 ετών) στην αρχή της θεραπείας, ακόμα και διακοπή θεραπείας γίνεται όταν η τιμή των τρανσαμινάσων αυξάνει 3 – 5 φορές πάνω από τις φυσιολογικές τιμές. Ασθενείς που εμφανίζουν συμπτώματα όπως ανεξήγητη ανορεξία, ναυτία, εμετούς, υπέρχρωση ούρων, εξανθήματα, ίκτερο, παραισθησίες άκρων, διάρκειας άνω των 3 ημερών. Κοιλιακή ευαισθησία πρέπει να διακόπτουν το φάρμακο.
10. ΜΕTHYL-DOPA : Αντιϋπερτασικό φάρμακο, δεν χορηγείται σε παθήσεις ήπατος. Έλεγχος ηπατικής λειτουργίας 6 – 12 εβδομάδες θεραπείας. Πυρετός μπορεί να εμφανιστεί στους 3 πρώτες εβδομάδες της θεραπείας με το φάρμακο. Η εμφάνιση μετά τη χορήγηση του φαρμάκου κεραυνοβόλου ηπατίτιδας μετά από χορήγηση Methy-Dopa αποδίδεται σε αντιδράσεις υπερευαισθησίας του ατόμου προς το φάρμακο.
11. ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ : Η χορήγησή τους προκαλεί ενδοηπατική χολόσταση με εμφάνιση ίκτερου και γενικευμένου κνησμού. Άτομα με ιστορικού ιδιοπαθούς ίκτερου κυήσεως, εμφάνιση κνησμού κατά την εγκυμοσύνη, γενικά οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών είναι πλέον επιρρεπής στην ηπατοτοξικότητα του φαρμάκου. Καλοήθη νεοπλάσματα – σπάνια κακοήθη ήπατος, απόφραξη ηπατικών φλεβών έχουν σημειωθεί μετά θεραπεία με αντισυλληπτικά χάπια. Επίσης η χορήγηση των φαρμάκων αυτών σε καπνιστές γυναίκες νεαρής ηλικίας αυξάνει τους κινδύνους εμφράγματος.
12. ΣΤΑΤΙΝΕΣ : Αναστολείς HMG – GOA ρεδουκτάσης : Αύξηση τρανσαμινάσων φορές του φυσιολογικοού παρατηρείται σε ποσοστό 1% των ατόμων που χρησιμοποιούν τα φάρμακα αυτά. Στην περίπτωση αυτή συνιστάται παρακολούθηση (κλινική και εργαστηριακή). Γενικά η χορήγηση των φαρμάκων αυτών πρέπει να μη γίνεται σε προϋπάρχουσα βλάβη ήπατος και αλκοολισμού.
13. RIFAMPIN : Συνήθως χορηγείται με συνδυασμό ΙΣΝ. Προκαλεί ελαφράς μορφής ηπατίτιδα (στα πλαίσια αντίδρασεις υπερευαισθησίας) – χολόσταση – έλεγχος τρανσαμινάσων SGPT/SGOT πρέπει να γίνεται στην έναρξη της θεραπείας και μετά 2 – 4 εβδομάδες. Αύξηση της τιμής χολερυθρίνης παρατηρείται και αποδίδεται στον ανταγνωνισμό που κάνει το φάρμακο στον μεταβολισμό της χολερυθρίνης. Η μικρή αύξηση της τιμής χολερυθρίνης και των τρανσαμινάσων αποτελεί αίτιο διακοπής του φαρμάκου.
14. VALPROIC ACID : Μικροφυσαλλιδώδης στιάτωση του ήπατος έχει παρατηρηθεί στη χορήγηση → αλκοόλης → ασπιρίνης → valproid acid → αμιοδαρόνης → pizoxicam → stavudine → didanosine → μεγάλες δόσεις τετρακυκλικών. Επίσης παρατεταμένη χορήγηση με – methotrexate – INH – enalapril – valproic acid οδηγεί σε κίρρωση ήπατος. Το φάρμακο δεν χορηγείται σε προϋπάρχουσα ηπατική βλάβη. Ηπατική ανεπάρκεια έχει αναφερθεί σε άτομα τους πρώτους 6 μήνες θεραπείας. Έλεγχος ηπατικής λειτουργίας προ και στους πρώτους 6 μήνες θεραπείας.
15. ΧΡΗΣΗ ΒΟΤΑΝΩΝ : Εμφανίζει ποικίλου βαθμού τοξικότητα στο ήπαρ π.χ. Senecio/crotalaria (Bush teas) προκαλούν φλεβοαποφρακτική νόσο.
16. GERMANDET : Στο τσάϊ χρησιμοποιείται για τις αντιχολενεργικές αντισυπτικές ενέργειες που διαθέτει. Ίκτερος και αύξηση των τρανσαμινάσων μπορεί να εμφανιστεί μετά 2 μήνες χρήση, υποστρέφουν με τη διακοπή λήψης της ουσίας.
17. CHAPARRAL : Χρησιμοποιείται για απώλεια σωματικού βάρους, νεοπλασιών, δερματολογικές παθήσεις. Η χρήση του μπορεί να προκαλέσει ίκτερο και κεραυνοβόλο ηπατίτιδα.
18. CHINESE HERBS : → Jin Bu Huan (Elycopodium Serratum) → Iuchin-ko-to → Ma Huang (Ephedra equiselina). Η κατανάλωση τους έχει συνδεθεί με ηπατοτοξικότητα.
19. ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ : → Έκσταση : σαν αμφεταμίνη διεγερτικό προκαλεί ηπατίτιδα και κίρρωση ήπατος → Κοκαḯνη : αυξάνει ηπατικά ένζυμα – Ιστολογικά το ήπαρ εμφανίζει κίρρωση και μικροφυσαλλίδες, αλλοιώσεις.
Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ
Ref. : - Merck Man 19th ed.
Δελτίο Ετ. Μελ. Ήπατος
