Το ήπαρ ή συκώτι, είναι ένα ζωτικό όργανο που διαθέτουν όλα τα σπονδυλωτά.

Το ήπαρ εμφανίζει 4 λοβούς διαφορετικού μεγέθους και σχήματος.

Το ήπαρ φυσιολογικά έχει βάρος 1.4-1.6Kgr και αποτελεί περίπου το 2% του συνολικού βάρους του σώματος. Δέχεται 1500Ml/αίματος/min και καταλαμβάνει το δεξιό υποχόνδριο και τμήμα του ιδίως επιγαστρίου όπως και τμήμα του αριστερού υποχονδίου.

Το ήπαρ εμφανίζει 3 επιφάνειες (άνω-κάτω-οπίσθια).

Η άνω επιφάνειά του είναι υπόκυρτη και βρίσκεται ανατομικά στο δεξιό θόλο του διαφράγματος.

Στην κάτω επιφάνεια του δεξιού λοβού βρίσκονται οι πύλες του ήπατος που υποδέχονται την ηπατική αρτηρία και φλέβα.

Επίσης στην κάτω επιφάνεια του ήπατος υπάρχει η χοληδόχος κύστη όπου αποθηκεύεται από το χοληφόρο δένδρο η χολή*, η οποία πραάγεται συνεχώς όλο το 24ωρο από το ήπαρ και συλλέγεται στα χοληφόρα σωληνάρια τα οποία συνενώνονται και σχηματίζουν τον κοινό ηπατικό πόρο.

* ΧΟΛΗ : κιτρινωπό υγρό που αποτελείται από νερό - ανόργανα άλατα - χολερυθρίνη - χολικά οξέα - χοληστερόλη - αλκαλική φωσφατάση - βλέννα.

Ο κυστικός πόρος αποτελεί την επικοινωνία ης χοληδόχου κύστεως με τον κοινό ηπατικό πόρο.

Η χολή που παράγεται μπορεί να παροχετευθεί κατεθείαν στο 12δάκτυλο μέσω του κοινού ηπατικού πόρου, είτε να αποθηκευτεί προσωρινά στην χοληδόχο κύστη από όπου με ορμονικά ερεθίσματα διοχετεύεται στο έντερο κατά την λειτουργία της πέψης μέσω του κυστικού πόρου.

Ο κοινός ηπατικό πόρος και ο πόρος του παγκρέατος εκβάλλουν μαζί στο δεύτερο τμήμα του 12δακτυλου.

Το ήπαρ το οποίο προσομοιάζεται με ΧΗΜΙΚΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ του ανθρώπινου οργανισμού παράγει πολλές ουσίες, ορμόνες, ενώ η συμμετοχή του στην αμυντική και ορμονική λειτουργία του συνόλου οργανισμού είναι αναντικατάστατη.

Οι διάφορες λειτουργίες του ήπατος διενεργούνται από τα ηπατοκύτταρα.

Προς το παρόν παρά τις προόδους της τεχνολογικής και επιστήμης δεν έχει κατασκευαστεί τεχνητό όργανο ή συσκευή ικανή να υποκαταστήσει όλες τις λειτουργίες του ήπατος.

Κάποιες λειτουργίες υποκαθιστά η αιμοκάθαρση ήπατος μία πειραματική θεραπεία για την ηπατική ανεπάρκεια.

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΗΠΑΤΟΣ

Η λειτουργία αυτή επηρεάζεται από την παρουσία υδατανθράκων και αυξάνεται σημαντικά όταν το σάκχαρο του αίματος μειώνεται (π.χ. σε περίοδο μεγάλης ασιτίας) ή όταν υπάρχουν στον οργανισμό ποσότητες σακχάρου, οι οποίες δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν (λόγω έλλειψης ινσουλίνης) όπως συμβαίνει στον Σακχαρώδη Διαβήτη.

Τα κετονικά σώματα, στις περιπτώσεις της ασιτίας και του διαβητικού κώματος, αυξάνονται σε μεγάλο βαθμό (μέτρηση αυτών στο αίμα και ούρα).

Και στην περίπτωση της ασιτίας η αύξηση των κετονικών σωμάτων προέρχεται από την καύση των λιπών και ενώ ο οργανισμός έχει εξαντλήσει όλα τα αποθέματα υδατανθράκων που διαθέτει ενώ στην περίπτωση της απορρύθμισης του Σακχαρώδη Διαβήτη και εμφάνισης διαβητικού κώματος ο οργανισμός δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τους υδατάνθρακες που υπάρχουν λόγω έλλειψης ινσουλίνης. Με τον τρόπο αυτό μεταβολίζει και καταναλώνει τα λίπη, δεδομένου ότι τα λευκώματα είναι δομικά στοιχεία απαραίτητα για τον κάθε ανθρώπινο οργανισμό και δεν μεταβολίζονται, δεν καταναλώνονται παρά σε ακραίες προθανάτιες καταστάσεις.

2. Το ήπαρ συνθέτει παράγοντες πήξεως του αίματος :

• I (ινωδογόνο)

• II (προθομβίνη)

• V (προαξελερίνη)

• VII (προκομβερτίνη)

• IX (παρ. Christmas)

• X (Stuart - Bower)

• XI (προδρομ. Θρομβοπλαστίνης)

3. Στο πρώτο έτος εμβρυϊκής ζωής του ανθρώπου, το ήπαρ αποτελεί την κύρια θέση παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων. Περί την 32^η εβδομάδα της κύησης, ο μυελός των οστών αναλαμβάνει σχεδόν αποκλειστικά αυτή τη λειτουργία παραγωγής των ερυθροκυττάρων.

4. Το ήπαρ παράγει και εκκρίνει χολή, η οποία είναι απαραίτητη για τον μεταβολισμό των λιπών. Μέρος της παραγόμενης χολής παροχετεύεται απευθείας στην 2^η μοίρα του 12δάκτυλου μέσω του κοινού ηπατικού πόρου, το υπόλοιπο αποθηκεύεται προσωρινά στη χοληδόχο κύστη.

5. Το ήπαρ παράγει τον ινσουλινόμορφο αυξητικό παράγοντα 1 (IGF-1) ο οποίος είναι πρωτεϊνικής σύστασης ορμόνη που παίζει σημαντικό ρόλο στην σωματική αύξηση των παιδιών, συνεχίζει να έχει αναβολική δράση και στους ενήλικες.

6. Το ήπαρ παράγει την γλυκοπρωτεϊνική ορμόνη Θρομβοποιητίνη η οποία ρυθμίζει την παραγωγή των αιμοπεταλίων από τον μυελό των οστών.

ΑΛΛΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ

1. Αποδόμηση - αδρανοποίηση ορμονών όπως οιστρογόνα - κορτικοειδή - η θυροξίνη (ορμόνη του θυρεοειδή αδένα) - η ινσουλίνη.

2. Μετατροπή στο ήπαρ της αμμωνίας αίματος σε ουρία.

3. Το ήπαρ αποδομεί ή τροποποιεί τοξικές ουσίες.

4. Στα κύτταρα του ήπατος γίνεται η ένωση με γλυκουρανικό της χολερυθρίνης (ένζυμο γλυκουνορική τρανοφεράση) και μετατρέπεται η έμμεση χολερυθρίνη (δέσμευση με λευκωματίνη) σε άμεση χολερυθρίνη.

5. Πολλά φάρμακα ανδρανοποιούνται στο ήπαρ όπως π.χ. μορφίνη - ατροπίνη (μερική αδρανοποίηση) - βαρβιτουρικά σκευάσματα - ασπιρίνη - σουλφοναμίδες.

7. Το ήπαρ παράγει λευκωματίνη η οποία αποτελεί τα «οχήματα» με τα οποία συνδέονται οι ουσίες (φάρμακα - τοξίνες - ορμόνες) και με τον τρόπο αυτό κυκλοφορούν στο αίμα.

Σημείωση : Ο μέσος όρος τιμών της λευκωματίνης μειώνεται σταδιακά κάθε 10 χρόνια επιβίωσης του ανθρώπου π.χ. 3.97g/100 υπάρχει στα άτομα 40 ετών, ενώ 3.58g/100 βρίσκεται στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Η μείωση των τιμών αυτών της λευκωματίνης (αλβουμίνης) αποτελεί ιδιαίτερη σημασία διότι η μείωση των τιμών της αυξάνει έμμεσα την ποσότητα των φαρμάκων που δεν δεσμεύονται από αυτήν και κυκλοφορούν ελεύθερα στο αίμα (με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η τοξικότητά τους).

8. Το ήπαρ συνθέτει αγγειοτασινογόνο (ορμόνη επεύθυνη για την αύξηση της αρτηριακής πίεσης όταν ενεργοποιείται από την ρενίνη (ένζυμο που απελευθερώνεται όταν μειώνεται η αρτηριακή πίεση).

9. Το ήπαρ αποτελεί μαζί με τον σπλήνα μορφολογικά και λειτουργικά δομικό στοιχείο του Δικτυενδοθηλιακού Συστήματος (ΔΕΣ) του οργανισμού. Ουσιαστικά μιλάμε για το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού το οποίο περιλαμβάνει κύτταρα με ανοσολογική ικανότητα, τα οποία λειτουργούν σαν «κόσκινο» για τα βλαπτικά αντιγόνα, τα οποία μεταφέρουν στο ήπαρ μέσω της πυλαίας κυκλοφορίας του.

10. Το ήπαρ χρησιμεύει σαν «αποθήκη» για πλήθος ουσιών όπως γλυκόζης (υπό μορφή γλυκογόνου) - Βιταμίνης Α (με απόθεμα 1 -2 χρόνια) - Βιταμίνης D ( απόθεμα 1-4 μήνες) - Βιταμίνης Β₁₂ (για 1-3 χρόνια) - σίδηρο - χαλκό.

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΗΠΑΤΟΣ

Από τα προηγούμενα βγαίνει το συμπέρασμα για την λειτουργική μεταβολική πολύπλευρη λειτουργία του ήπατος στον ανθρώπινο οργανισμό.

Έτσι το ήπαρ «υποστηρίζει» σχεδόν κάθε ιστό-όργανο-σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού, με τις πολυδιάστατες λειτουργίες του.

Το ήπαρ όμως εμφανίζεται ευάλωτο σε πολλά νοσήματα, όπως : ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ (ηπατίτιδες Α - Β - C - D - E), ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟ (Λιπώδες ήπαρ), ΚΙΡΡΩΣΗ (ηπατική ανεπάρκεια) - ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ - ΒΛΑΒΕΣ ΑΠΟ ΧΡΗΣΗ ή ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ (χλωροπρομοζίνη - παρακεταμόλη - αντικαρκινικά φάρμακα).

Πολλές ασθένειες του ήπατος συνοδεύονται από ίκτερο (αυξημένα ποσά χολερυθρίνης).

Η χολερυθρίνη σχηματίζεται κατά την φυσιολογική αποδόμηση της αιμοσφαιρίνης η οποία περιέχεται μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια (τα οποία έχουν φυσιολογικό χρόνο ζωής 90-120 ημέρες). Κατά την καταστροφή των γερασμένων ερυθρών αιμοσφαιρίων παράγεται η χολερυθρίνη η οποία φυσιολογικά προσλαμβάνεται από το ήπαρ και αποβάλλεται με την έκκριση της χολής στο έντερο.

Αναφέρονται επίσης συγγενείς παθήσεις του ήπατος όπως : αρτησία των χοληφόρων οδών, η ανεπάρκεια της α1-αντιθρυψίνης κ.α.

ΣΥΝΗΘΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΒΛΑΒΗΣ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ

1. Αποχρωματισμός κοπράνων (απουσία κοπροχολίνης, η οποία προέρχεται από την χολερυθρίνη από τα κόπρανα). Κλινικό σημείο αποφρακτικού ίκτερου.

2. Αποβολή ούρων με χρώση «κονιάκ» (χολερυθρίνης παρουσία).

3. Ίκτερος : εναπόθεση χολερυθρίνης στους ιστούς και δέρμα με συνοδεία κνησμού.

4. Ασκιτής (συλλογή υγρού στην περιτοναϊκή κοιλότητα), οίδημα κάτω άκρων (ελάττωση παραγωγής αλβουμίνης).

5. Εκχυμώσεις - αιμορραγική διάθεση.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Έλεγχος βιοχημικής λειτουργίας ήπατος - Βιοψία.

Ο παρακάτω πίνακας περιλαμβάνει την ηπατομεγαλία (διόγκωση ήπατος) στην φυσική εξέταση ή ως ακτινολογικό εύρημα και τον αλγόριθμό της.

*ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΙ

• Ιογενείς ηπατίτιδες, Αλκοολικής - φαρμακευτικής αντιλογίας νόσοι

• Στεατοηπατίτιδα, Αυτοάνοσες ηπατοπάθειες

• Μεταβολικές νόσοι (αιμοχρωμάτωση, ν. Willson, ανεπάρκεια α1-αντιθρυψίνης.

+ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΙ

Συστηματικές παθήσεις με προσβολή ήπατος περιλαμβάνουν

• Αμυλοείδωση, Λέμφωμα

• Σαρκοείδωση, Tbc, Μύκητες.

CT = Αξονική τομογραφία

MRCP = Μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία

MRI = Μαγνητική τομογραφία

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ