ΤΡΟΦΕΣ – ΦΑΡΜΑΚΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ
Όλες οι λειτουργίες του οργανισμού μας, επηρεάζονται από τον θυρεοειδή αδένα, το δεύτερο σε μέγεθος αδένα του ανθρώπινου σώματος (μετά από το πάγκρεας).
Ο θυρεοειδής αδένας έχει σχήμα πεταλούδας βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του λαιμού, κάτω από το «μήλο του Αδάμ».
Μήλο του Αδάμ : Προεξοχή η οποία σχηματίζεται από τα δύο πτερύγια του θυρεοειδή χόνδρου του λάρυγγα. Η ονομασία του οφείλεται στο ότι ο πρωτόπλαστος Αδάμ δεν «κατάπιε» εντελώς το μήλο που του προσφέρθηκε και αυτό σχημάτισε την προεξοχή αυτή. Το «μήλο του Αδάμ» προεξέχει περισσότερο στους άνδρες από τις γυναίκες και η μεταβολή αυτή γίνεται στα αγόρια στην εποχή της εφηβείας τότε που αλλάζει και η «χροιά» (γίνεται πιο βραχνή) της φωνής τους.
Ο θυρεοειδής εμφανίζει ανατομικά 2 λοβούς (κάθε λοβός έχει διαστάσεις 5 – 3 – 1.5cm) ενώνονται μεταξύ τους με τον ισθμό (μοιάζει με κεφαλαίο Η). Ενίοτε υπάρχει και 3ος λοβός ο πυραμοειδής που αποτελεί προσεκβολή του αδένα προς τα άνω.
Η πρώτη ονομασία του αδένα ήταν «λαρυγγικός αδένας», την ονομασία «θυρεοειδή» την οφείλει στον Wartan που το έτος 1656 εξ’ αιτίας του σχήματος του που μοιάζει με ασπίδα – «θυρεό» (Σχήμα 1).
Σχήμα 1
Η πρώτη αναφορά παθήσεων του θυρεοειδή αδένα έγινε το έτος 1786, από τον Parry (Dr. Parry : Calleb Hiller 1755-1822) όπου πρώτος ανέφερε τον ορισμό υποθυρεοειδισμός – βρογχοκήλη.
Ο θυρεοειδής αδένας αποτελείται ανατομικά από πολλά μικροσκοπικά κυστίδια (θυλάκια) γεμάτα κολλώδη υγρό το οποίο περιέχει τις θυρεοειδικές ορμόνες με περιεκτικότητα υψηλού ιωδίου (ποσοστό 80% του Ιωδίου του οργανισμού βρίσκεται στο θυρεοειδή αδένα).
Ο θυρεοειδής αδένας παράγει 3 ορμόνες :
1. Την ΤΕΤΡΑΪΩΔΙΟΘΥΡΟΞΙΝΗ (Τ4)
2. Την ΤΡΙΩΔΙΟΘΥΡΟΞΙΝΗ (Τ3)
3. Την ΚΑΛΤΣΙΤΟΝΙΝΗ (CT*).
Η ποσότητα των ορμονών που εκκρίνονται από τον θυρεοειδή ρυθμίζονται από την υπόφυση (βλέπε Σχήμα 2) που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, μέσω της έκκρισης (TSH : θυρεοειδοτρόπου ορμόνης) με παλίνδρομη αλληλορύθμιση.
Σχήμα 2
*Καλτσιτονίνη (CT) : Ορμόνη που εκκρίνεται από τα C κύτταρα του θυρεοειδή αδένα, ρυθμίζει το ποσόν του Ca στο αίμα. Η CT εκκρίνεται όταν υπάρχουν αυξημένα επίπεδα ασβεστίου (Ca) στο αίμα – υπερασβεστιαιμία) με αποτέλεσμα : α) την αναστολή απορρόφησης Ca από τα οστά, οστεοβλάστες, οστεοκύτταρα, β) αύξηση της αποβολής Ca από τους νεφρούς.
Σχήμα 3
Οι παραπάνω δράσεις της CT δρουν ανταγωνιστικά στις δράσεις της παραθορμόνης (ορμόνης που ρυθμίζει Ca στο αίμα) και οδηγούν σε μείωση του Ca στο αίμα.
Εργαστηριακώς η μέτρηση της CT χρησιμεύει για τη διάγνωση του μυελοειδούς καρκινώματος του θυρεοειδούς που χαρακτηρίζονται από υπερέκκριση καλτσιτονίνης με φυσιολογικές τιμές Ca στο αίμα.
Τα επίπεδα της CT ελέγχονται και μετά την εγχείρηση για νεοπλασία του θυρεοειδή αδένα (αν παραμένουν και στη μετεγχειρητική περίοδο αυξημένα, παραμένει η νεοπλασία που παράγει καλτσιτονίνη).
Μέλη της οικογένειας που εμφανίζει Ca θυρεοειδούς πρέπει να εξετάζονται περιοδικά με μετρήσεις CT Φ.Τ. καλτσιτονίνης άνδρες : 0.00 – 11,50pg/mL
Γυναίκες : 0.00 – 5.00pg/mL
Η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα ο οποίος αναλαμβάνει μέρος στο συνολικό μεταβολισμό του οργανισμού (βλέπε Σχήμα 4) και θεωρείται σαν η «κηροζίνη» του οργανισμού επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως :
Γενετική προδιάθεση
Μόλυνση περιβάλλοντος
Κατάχρηση ή μη κατανάλωση ορισμένων τροφών.
Λήψη ορισμένων φαρμάκων (αμιοδαρόνη – λίθιο – βενζαζόνη).
Σχήμα 4
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα περιλαμβάνουν :
1. Ανατομικές Παθήσεις
2. Λειτουργικές Παθήσεις
3. Αυτοάνοσα νοσήματα (βλέπε πίνακα).
ΠΙΝΑΚΑΣ – ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ
|
ΑΝΑΤΟΜΙΚΕΣ αφορούν |
ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΝΟΣΟΥΣ |
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ Αφορούν τρόπο λειτουργίας του αδένα |
|
- Μέγεθος - Σύσταση - Διόγκωση θυρεοειδούς (όζοι – νεοπλασίες) |
Παραγωγή αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων (καταστρέφουν τα κύτταρα του θυρεοειδούς Νόσος Hashimoto |
- Υπερλειτουργία (υπερθυρεοειδισμός) - Υπολειτουργία (υποθυρεοειδισμός) |
|
Νεοπλασίες θυρεοειδούς 10 νέες περιπτώσεις / 100.000 το χρόνο |
Επακολουθούν συνηθισμένες ερωτήσεις που αφορούν τη λειτουργία και τις παθήσεις θυρεοειδούς.
1. ΓΙΑ ΠΟΙΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΑΣ, ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΗΜΑΣΙΑ Ο ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΑΔΕΝΑΣ;
Με την θυροξίνη (Τ4) και τριωθυρονίνη (Τ3) ρυθμίζει λειτουργίες οι οποίες σχετίζονται με την κατανάλωση ενέργειας στους ιστούς (Λειτουργία καρδιάς – Γεννητικού συστήματος – Σκελετού).
Η άψογη λειτουργία του αδένα είναι απαραίτητη για την ενδομήτριο ζωή κατά την οποίαν οι θυρεοειδικές ορμόνες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του νευρικού και νοητικού επιπέδου του εμβρύου.
Επίσης οι ορμόνες του θυρεοειδή είναι απαραίτητες στην κύηση.
2. ΟΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΕΜΦΑΝΙΖΟΥΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ;
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς διαγιγνώσκονται πολύ πιο συχνά τα τελευταία χρόνια σε σχέση με παλιότερες εποχές. Υπάρχει λοιπόν αύξηση των παθήσεων του αδένα, αυτό βέβαια συζητείται : είναι η αύξηση αυτή πραγματική; Ποσοστό 50% του γενικού πληθυσμού άνω των 60 ετών έχει όζους στον αδένα.
Επίσης το 10% των γυναικών παρουσιάζει υποθυρεοειδισμό ή αυτή η αύξηση οφείλεται στην αλματώδη εξέλιξη των διαγνωστικών μέσων (υπερηχογράφημα – μέτρηση ορμονών στο αίμα).
Υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που αναφέρουν ότι η αύξηση αυτή είναι πραγματική και πιθανολογούν γι’ αυτό ότι συντείνουν : α) βλαπτικές ουσίες από το περιβάλλον, β) τρόφιμα, σύγχρονες διατροφικές συνήθειες, γ) μόλυνση της ατμόσφαιρας χωρίς να έχουν βρεθεί συγκεκριμένες ουσίες.
Σήμερα δεχόμαστε ότι οι λειτουργίες του θυρεοειδή αδένα επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, όπως :
Γενετική προδιάθεση
Μόλυνση περιβάλλοντος
Κατανάλωση μη καταλλήλων τροφών
Λήψη ορισμένων φαρμάκων (αιμιοδαρόνη – λίθιο – φαινολβουταζόνη).
3. ΠΟΙΑ ΑΤΟΜΑ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ;
Οι γυναίκες αναλογία 5% ενώ άνδρες 1%. Οι πιθανότητες εμφάνισης αυξάνονται παράλληλα με την ηλικία (στις γυναίκες οι θυρεοειδοπάθειες εμφανίζονται συνήθως στην εμμηνόπαυση).
Επίσης άτομα τα οποία διαβιούν σε περιοχές όπου λείπει από το καθημερινό σιτηρέσιο τους το ιώδιο και το σελίνιο εμφανίζουν συχνότερα βρογχοκήλη (αύξηση των ορίων του θυρεοειδή αδένα).
Επίσης άτομα τα οποία πάσχουν από νοσήματα αυτοάνοσου αιτιολογίας (σακχαρώδης διαβήτης – ρευματοειδής αρθρίτιδα – συστηματικός ερυθηματώδης λύκος) εμφανίζουν πιο συχνά αντισώματα κατά του θυρεοειδούς και θυρεοειδοπάθειες.
4. ΠΩΣ ΘΑ ΑΝΤΙΛΗΦΘΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΑΤΟΜΟ ΟΤΙ ΠΑΣΧΕΙ ΑΠΟ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ ΑΔΕΝΑ;
Πολλές παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα δεν έχουν συμπτώματα [π.χ. όζοι* : με την ψηλάφηση αναφέρεται ποσοστό ανεύρεσης 50% - 70% του πληθυσμού, σήμερα με το υπερηχογράφημα (U/S) η συχνότητα ανεύρεσης τους φτάνει το 80%. Επίσης ποσοστό 20% - 48% των ασθενών που έχουν ένα όζο που ψηλαφάται με το U/S διαπιστώνονται περισσότεροι του ενός όζους] 5% - 10% ποσοστό 5% - 10% από τους όζους μπορεί να υποκρύπτουν κακοήθεια.
*Όζοι : Ορατή ή ψηλαφητή μάζα του θυρεοειδή αδένα (ποσοστό 90% - 95% καλοήθη) βιοψία δια λεπτής βελόνης αποτελεί άριστο κριτήριο διάγνωσης.
5. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΝΕΩΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ ΑΔΕΝΑ;
Η φυσική πορεία εξέλιξης των αυτοάνοσων παθήσεων του θυρεοειδή αδένα είναι πολύ βραδεία, η αντιμετώπιση της θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας γίνεται με αντιοξειδωτικά φάρμακα*.
Αντιοξειδωτικά φάρμακα-ουσίες
Ουσίες – φάρμακα τα οποία προλαβαίνουν ή εμποδίζουν την οξείδωση.
Με τον τρόπο αυτό προφυλάσσουν τα κύτταρα και τους ίδιους τους οργανισμούς από τη βλαπτική επίδραση των ριζών οξυγόνου οι οποίες με την δραστηριότητα τους παίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της αθηροσκλήρυνσης και ορισμένων μορφών νεοπλασίας.
Για την αντιμετώπιση ορισμένων σπάνιων μορφών καρκίνου του θυρεοειδή αδένα, οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο χρησιμοποιούνται σήμερα νεότερα φάρμακα τα οποία στοχεύουν στην μοριακή διαταραχή και αποδιοργάνωση της νεοπλασίας με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
6. ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ Ο ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ;
Έχει ειδικά στις παρακάτω κατηγορίες : α) για άτομα τα οποία εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα όπως αύξηση, απώλεια σωματικού βάρους, ταχυκαρδία, εύκολη κόπωση, καταβολή δυνάμεων, β) άτομα με οικογενειακό ιστορικό, γ) στην κύηση σε όλες τις έγκυες γυναίκες, δ) σε μεγάλης ηλικίας άτομα που εμφανίζουν ανεξήγητα συμπτώματα.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ ΑΔΕΝΑ
1. Οι δύο δυσλειτουργίες του αδένα θεραπεύονται επιτυχώς με φάρμακα, σπάνια με χειρουργείο.
2. Οι όζοι του θυρεοειδούς αν είναι πολύ μεγάλοι και δημιουργείται πίεση τοπική ή κακοήθεια χειρουρούνται. Το ίδιο ισχύει με την βρογχοκήλη.
3. Στον καρκίνο του θυρεοειδή η χειρουργική αντιμετώπιση και κατόπιν χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου είναι κανόνας.
Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ
