Οστεοπόρωση (Ο.Σ.Π.)
- Οστεοβλάστες, που είναι κύτταρα που παράγουν το υπόστρωμα, το καλούπι, τη μήτρα του οστού και έχουν σαν έργο τους την παραγωγή οστών
- Οστεοκλάστες, που έχουν σαν έργο τους την αποδόμηση του οστού.
Τα κύτταρα α και β εξαρτώνται λειτουργικά από ορμόνες (όπως η παραθορμόνη που παράγεται από τους παραθυροειδείς αδένες και από άλλες ουσίες όπως κυττοκίνες και βιταμίνη D.
Η λειτουργία των α και β κυττάρων βρίσκεται σε πλήρη μεταβολική ισορροπία στα φυσιολογικά οστά. Σαν Οστεοπόρωση ορίζεται μια προοδευτικά εξελισσόμενη μεταβολική νόσος, κατά την οποία η μήτρα, το καλούπι του οστού, που παράγεται από τους οστεοβλάστες και που αποτελείται από κολλαγόνο συνδετικό ιστό, εμφανίζεται ελαττωμένη, ενώ το μέγεθος του οστού παραμένει φυσιολογικό.
Η Ο.Σ.Π. επίσης προκαλεί απώλεια και του φλοιού των οστικών δοκίδων του οστού που φυσιολογικά χαρακτηρίζουν το οστούν με τελικό αποτέλεσμα αυξημένη και προοδευτική αραίωση του οστού με τελική διαταραχή της κατασκευής και αρχιτεκτονικής του φυσιολογικού οστού. Οι αλλοιώσεις βάρους και στήριξης που προκαλεί η Ο.Σ.Π. στο σκελετό του ανθρώπου προκαλούν κατάγματα μετά από μικρό ή ασήμαντο τραυματισμό, που εντοπίζονται κυρίως στη θωρακική, οσφυϊκή μοίρα, σπονδυλική στήλη, καρπούς, ισχίο.
Οξείς ή χρόνιοι πόνοι χαρακτηρίζουν την Ο.Σ.Π. Ειδικά η Ο.Σ.Π. χαρακτηρίζεται από τα «άλγη εκ στάσεως», δηλαδή το άτομο με Ο.Σ.Π. μένοντας αρκετό χρονικό διάστημα ακίνητο (π.χ. καθιστό) εμφανίζει άλγη – πόνους κατά την αρχή της επαναφοράς σε κίνηση του σώματός του (σε όρθια θέση). Μεγαλύτερη πυκνότητα οστικής μάζας παρατηρείται γύρω στην ηλικία των 20 χρόνων. Η Μαύρη φυλή έχει υψηλότερη οστική μάζα από την Λευκή και την Ασιατική φυλή. Οι άνδρες έχουν μεγαλύτερη οστική πυκνότητα από τις γυναίκες. Στο διάστημα αυτό υφίσταται ισορροπία. Τα επόμενα 10 χρόνια συνεχίζει να αυξάνεται. Κατόπιν η οστική μάζα αρχίζει να μειώνεται με ρυθμό 0,3-0,5% ετησίως.
Η Ο.Σ.Π. εκδηλώνεται σαν πρωτοπαθής ή δευτεροπαθήςΠρωτοπαθής Οστεοπόρωση (Π.Ο.Σ.Π.) Το 95% της Π.Ο.Σ.Π. είναι πρωτοπαθές και εμφανίζει 3 τύπους. Ιδιοπαθής Ο.Π.Σ. Όχι πολύ συχνή. Εμφανίζεται και σε παιδιά και εφήβους και των δύο φύλων με φυσιολογική γενετήσιο λειτουργία.Μετά την εμμηνόπαυση Ο.Π.Σ. Αποδίδεται σε αυξημένη δραστηριότητα των οστεοκλαστών και προσβάλλει κυρίως τις ινώδεις δοκίδες των οστών. Εμφανίζεται μεταξύ 51-75 ετών. Η Ο.Σ.Π. αυτή είναι 6 φορές συχνότερη στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Αποδίδεται στην έλλειψη οιστρογόνων. Καθυστέρηση έναρξης εμμήνου ρύσεως – πρόωρη εμμηνόπαυση, κανένας τοκετός αυξάνουν τον κίνδυνο του τύπου Ι της οστεοπόρωσης. Στους άνδρες χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης που αυξάνουν τη δραστηριότητα των οστεοκλαστών προκαλεί τύπου Ι Ο.Σ.Π. Τύπος ΙΙ Ο.Π.Σ.
1Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
2Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
3Φάρμακα (κορτιζόνη, φαινυτοΐνη – κάπνισμα – βαρβιτουρικά – ηπαρίνη)
4Ενδοκρινολογικές νόσοι (υπερπαραθυρεοειδισμός – υπερθυρεοειδισμός – υπογοναδισμός – σακχαρώδης διαβήτης)
5Υπερβιταμίνωση βιταμίνης Α
6Κλινοστατισμός – ακινητοποίηση (παραπληγία)
7Παθήσεις ήπατος
8Σύνδρομο δυσαπορρόφησης
9Κακοήθειες (νεοπλασίες)
10Ρευματοειδής αρθρίτιδα
11Σαρκοείδωση
12Παρατεταμένη απώλεια ατμοσφαιρικής βαρύτητας (εύρημα ταξιδιών στο διάστημα)
1Βιοχημικές εξετάσεις (Ca – D – παραθορμόνη ορού)
2Μέτρηση της 25-υδροξυβιταμίνης D που εκφράζει την βιταμίνη D, πρέπει να γίνεται σε άτομα με πιθανή οστεοπόρωση.
3Απεικονιστικές εξετάσεις: Εκτίμηση οστικής πυκνότητας, συνήθως στην περιοχή του ισχίου και σπονδυλικής στήλης.
- T score ≥ -1.0 Normal
- T score -1.0-2,5 «οστεοπενία» υπάρχει
- T score < -2.5 οστεοπόρωση υπάρχει
- T score < -2.5 με κάταγμα – σοβαρή οστεοπορωση
Εξέταση συνίσταται με DEXA κάθε 5 χρόνια για -1.0 έως -1.5, κάθε 3-5 χρόνια για γυναίκες με score -1.5 έως 2.0 και κάθε 1-2 χρόνια για scores κάτω του -2.0.
Φάρμακα για Ο.Σ.Π.
Α΄ Διφωσφορικές (bisphosphorates) ουσίες, που μειώνουν τον κίνδυνο των καταγμάτων.
Χορηγούνται άπαξ μηνιαίως ή εβδομαδιαίως ουσίες:
1.Alendronate 70 mgr μια φορά την εβδομάδα (χάπια, διάλυμα)
2.Risodronate 35 mgr από το στόμα μια φορά εβδομαδιαίως.
3.Ibandromate sodium 150 mgr άπαξ μηναίως.
4.Zoledronic acid (νεότερη ουσία). Χορήγηση κάθε 6-12 μήνες ενδοφλεβίως.
Β΄ Γεννητικές ορμόνες. Χορήγης οιστρογόνων σε μικρές δόσεις συνιστάται στις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες πριν εκδηλωθεί η Ο.Σ.Π.
Γ΄ Εκλετικές ρυθμιστές των οιστρογονικών υποδοχέων (Raloxifene). Προσοχή: Αυξάνουν τον κίνδυνο θρομβώσεων.
Δ΄ Kalcitonin Salmon (καλσιτονίνη σολωμού). Χορηγείται δια εισπνοής ή με ένεση.
Ε΄ Χορήγηση βιταμίνης D και Ca (ασβεστίου) και συνδυασμός με το φάρμακο Teribazatide που αυξάνει τον κολλαγόνο ιστό.
Συνιστάται επίσης λογική άσκηση και διαιτητική αγωγή με πολλά λευκώματα, θερμίδες, ουσίες με Ca και βιταμίνη D.
