Μ εμονωμένη εμφάνιση συστολικής (μεγάλη πίεση) πίεσης, χωρίς να συνοδεύεται από αύξηση της διαστολικής (μικρή πίεση) εμφανίζεται συνήθως πάνω από την ηλικία των 50 ετών είτε σαν αρχικό σύμπτωμα (de novo) είτε σαν εξέλιξη μακράς διάρκειας αρτηριακής υπέρτασης. Η εμφανιζόμενη αυτή αύξηση παράλληλα με την ηλικία συνοδεύεται με δομικές αλλοιώσεις αρτηριοσκλήρωσης των μεγάλων αγγείων - αρτηριών. Έτσι η αύξηση μη ελεγχόμενης αρτηριακής πίεσης αυξάνει ευθέως τον κίνδυνο καρδιαγγειακού επεισοδίού ενώ η σωστή ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης (συστολικής – διαστολικής) μειώνει αυτό τον κίνδυνο. Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει για τα άτομα μεγάλης ηλικίας, άτομα με χρόνια αρτηριακή υπέρταση, διότι οι ασθενείς αυτοί εμφανίζονται πολύ ευαίσθητοι στην χορήγηση φαρμακευτικής θεραπείας για την ρύθμιση της Α.Π.
Οι γνώσεις για τον καθορισμό και διάγνωση Α.Π. έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια.
Σύγχρονες μελέτες απέδειξαν ότι η Συστολική Πίεση Αίματος (Σ.Π.Α.) αυξάνεται μεταξύ των ετών 30-84. Η Διαστολική Πίεση του Αίματος (Δ.Π.Α.) αυξάνει μέχρι τα 50 έτη και εμφανίζει καθοδική πορεία μεταξύ 60-84.
Σήμερα για να χαρακτηριστεί ένα άτομο Υπερτασικό ακολουθούνται οι παρακάτω τιμές:
- Συστολική πίεση αίματος (Σ.Π.Α.) ≥ 140 – 150 mmHg
- Διαστολική πίεση αίματος (Σ.Π.Α.) ≥ 90 mmHg
Μη θεραπευτική αντιμετώπιση συστολικής ή διαστολικής πίεσης ή συνδυασμός αυτών, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων. Τα παραπάνω έχουν αποδειχτεί και στατιστικά. Έτσι, καρδιαγγειακά επεισόδια και θνητότητα παρατηρούνται στις ηλικίες 40-89 ετών για αύξηση 115 mm Hg της συστολικής πίεσης και 75 mm Hg όσον αφορά τη διαστολική πίεση. Στατιστικά επίσης στοιχεία δείχνουν ότι σε μεγάλες ηλικίες η Σ.Α.Π. είναι συχνότερη στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Πιθανή εξήγηση γι’ αυτό είναι η μετά την εμμηνόπαυση ορμονική στέρηση (είναι γνωστό ότι τα οιστρογόνα προστατεύουν τα αγγεία). Παρά το γεγονός αυτό, οι γυναίκες εμφανίζουν γενικά μικρότερο δείκτη θνησιμότητας στις μεγάλες ηλικίες (67 και πάνω από τους άνδρες. (Στατιστικό εύρημα που χρήζει διερεύνηση).
Η αρτηριακή πίεση αποτελεί ένα σύνδρομο που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Έτσι η συνύπαρξη Α/Π και Σ.Δ. (Σακχαρώδη Διαβήτη) χειροτερεύει προγνωστικά την πορεία και το προσδόκιμο επιβιώσεως του ατόμου. Η εμφάνιση συστολικής πίεσης και Σ.Δ.Π., παρατηρείται στατιστικά περισσότερο στις γυναίκες και βέβαια η καλή ρύθμιση σακχάρου αίματος και υπέρτασης μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επιπλοκών. Το stress που αναμφισβήτητα «συνοδεύει» τη σύγχρονη ζωή, η έλλειψη σωματικής άσκησης, οι συνήθειες τρόπου διατροφής, κατανάλωση αλατιού, επιφέρουν βλάβη στο μυϊκό χιτώνα των αγγείων προκαλώντας δυσκαμψία των αρτηριών, κυρίως της καρδιάς, του εγκεφάλου, των νεφρών και συντελούν στην εμφάνιση αυξημένης Α.Π. Έχει αποδειχτεί στατιστικά το εξής: Σε απομονωμένες ήσυχες κοινότητες ανθρώπων σε αγροτικές ή υποανάπτυκτες περιοχές δεν ισχύουν τα παραπάνω. Δηλαδή αν τα άτομα των κοινοτήτων αυτών μετοικήσουν σε περιοχές πόλεων που είναι ανεπτυγμένες με τον συνήθη χαοτικό τρόπο, κοινωνικά και πληθυσμιακά, εμφανίζουν αρτηριακή υπέρταση. Εξηγήσεις για αυτό είναι:
1Αυξημένο «stress των πόλεων»
2Αλλαγή διατροφικών συνηθειών
3Αλλαγή τρόπου διαβίωσης
4Μείωση, κατάργηση σωματικής άσκησης
Καταστάσεις που εμφανίζονται σε υπερτασικά ηλικιωμένα άτομα 1. Ορθοστατική Υπόταση (Ο.Υ.) Κατά την μεταβολή της θέσης του σώματος από την ύπτια στην όρθια θέση, παρατηρείται φυσιολογικά μικρή πτώση αρτηριακής πίεσης (υπόταση) που οφείλεται στη λόγω βαρύτητας λίμναση του αίματος στις φλέβες κυρίως των κάτω άκρων. Η επαναφορά της αρτηριακής πίεσης στα φυσιολογικά επίπεδα επιτελείται με συνδυασμό νευροενδοκρινολογικών μηχανισμών. Η Ο.Υ. εμφανίζεται περισσότερο στα ηλικιωμένα άτομα και συχνά προκαλεί πτώσεις επί του εδάφους και κατάγματα οστών. ΟΡΙΣΜΟΣ Ο.Υ. Πτώση της Συστολικής αρτηριακής πίεσης 20 mm Hg τουλάχιστον ή μείωση της Διαστολικής πίεσης κατά 10 mm Hg σε 3΄ παραμονής του ατόμου στην όρθια θέση. Στατιστικά Ο.Υ. εμφανίζεται σε ποσοστό 17% στις ηλικίες 65-74 και 20% στα 80-88 χρόνια. Η Ο.Υ. θεωρείται σήμερα οντότητα που έχει μεγάλη θνητότητα η οποία προκαλείται από πτώση επί του εδάφους, συγκοπτικά επεισόδια, καρδιαγγειακές «σιωπηλές» (χωρίς εμφανή κλινικά συμπτώματα) επιπλοκές. Όλες οι παραπάνω παθολογικές καταστάσεις προκαλούνται γιατί το ηλικιωμένο άτομο αδυνατεί να επαναφέρει την αρτηριακή πίεσή του στο φυσιολογικό λόγω στένωσης, σκλήρυνσης, αθηρωμάτωσης των αγγείων του (αρτηριών και φλεβών) ενώ η λειτουργικότητα και συσταλτικότητα του μυοκαρδίου εμφανίζεται μειωμένη λόγω ηλικίας ή συνυπαρχουσών παθήσεων (έμφρακτο μυοκαρδίου, στεφανιαία νόσος). Προσοχή επίσης πρέπει να δοθεί στα φάρμακα που επηρεάζουν την Αρτηριακή πίεση προκαλώντας μείωση του συνολικού όγκου του κυκλοφορούντος αίματος (Υποογκαιμία).
Τα φάρμακα αυτά είναι: α) Διουρητικά (μείωση όγκου αίματος) β) Νιτρώδη γ) Ανταγωνιστές ιόντων ασβεστίου (Ca).
Τα φάρμακα αυτά προκαλούν γενικευμένη αγγειοδιαστολή στα αγγεία και έμμεσα υποογκαιμία. Επίσης η υποογκαιμία και η εξ αυτής Ο.Υ. που εμφανίζεται σε παρατεταμένο κλινοστασισμό οφείλεται σε μειωμένους (ελαττωματικούς) λόγω ηλικίας, νευρορυθμιστικούς και ενδοκρινολογικούς μηχανισμούς. Η συχνότητα πρόκλησης Ο.Υ. από φάρμακα σε μεγάλης ηλικίας άτομα είναι 5-33% και μπορεί να καταλήξει σε συγκοπή ή πτώση επί του εδάφους. 11% των συγκοπτικών επεισοδίων στις μεγάλες ηλικίες αποδίδεται σε αλόγιστη χρήση φαρμάκων. Υπόταση (πτώση πίεσης) που εμφανίζεται μετά το γεύμα (Μετά το γεύμα υπόταση Μ.Γ.Υ.) Η υπόταση που φυσιολογικά εμφανίζεται 1-2 ώρες μετά τη λήψη γεύματος και οφείλεται στις μεταβολικές διεργασίες της πέψεως (αγγειοκινητικά πεπτίδια γαστρεντερικού συστήματος, αγγειοδιαστολή από έκκριση ινσουλίνης) μπορεί να οδηγήσει σε συγκοπτικά επεισόδια στα ηλικιωμένα (75-80 ετών) άτομα με υπέρταση. Συχνά εμφανίζεται η Μ.Τ.Υ. σε άτομα με ανεπαρκή έλεγχο Α/Π (μεγάλες διακυμάνσεις Α/Π κατά τη διάρκεια του 24ώρου).
Ρύθμιση Α.Π. σε μεγάλες ηλικίεςΗ άποψη που επικρατεί ότι δηλαδή η ρύθμιση της Α.Π. μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων δεν ισχύει απολύτως για τα υπέργηρα άτομα (80 χρονών και άνω). Αντίθετα μεγάλη μερίδα γιατρών (35%) πιστεύει ότι αφ’ ενός η αύξηση Α.Π. είναι φυσιολογικό επακόλουθο σε μεγάλες ηλικίες, αφ’ ετέρου το 25% των γιατρών ενστερνίζονται την άποψη ότι φαρμακευτική θεραπεία βλάπτει παρά ωφελεί τα άτομα των ηλικιών αυτών.
Ειδικές παρατηρήσεις Φάρμακα πρώτης επιλογής για ηλικιωμένα άτομα που εμφανίζουν Α.Π. είναι:
- Τα Διουρητικά
- Οι αναστολείς ιόντων ασβεστίου
Πρέπει να τονιστεί ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίζουν όλα τα φάρμακα που ρυθμίζουν την Α.Π. εμφανίζονται αυξημένες στις μεγάλες ηλικίες. Ελαττωμένο σωματικό βάρος, μείωση μυϊκής μάζας, διατροφικές συνήθειες, «φυσιολογική» γήρανση ζωτικών οργάνων (νεφροί, καρδιά, πνεύμονες) θεωρούνται εξηγήσεις για τα παραπάνω.
ΤΡΙΤΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΓΙΑ ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ είναι οι ανασταλτές του μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτασίνη.
Προσοχή στην εμφάνιση βήχα ξηρού επιμόνου που εμφανίζεται σε ποσοστό 10-20% μετά τη λήψη του φαρμάκου αυτού και συνήθως οδηγεί στη διακοπή του φαρμάκου από τον άρρωστο. Μερικές φορές η αλλαγή σε άλλο σκεύασμα της ίδιας κατηγορίας καταργεί την παρενέργεια αυτή. Συνεχής και αλότιστη χρήση διουρητικών φαρμάκων οδηγεί σε ηλεκτρολυτικές διαταραχές (πτώση καλίου – νατρίου), κυρίως σε θήλεα ηλικιωμένα άτομα. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΑ
1Να δίδεται το φάρμακο μία φορά την ημέρα
2Να αρχίζει ο γιατρός τη θεραπεία της Α.Π. από τις μικρότερες δυνατές δόσεις του φαρμάκου. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται προοδευτική ελεγχόμενη πτώση Α.Π. και πιθανώς λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου.
1Να σταθμίζει τις επιθυμητές και ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου (π.χ. χορήγηση Β΄ αναστολέων επί υπάρξεως στηθάγχης, σακχαρώδους διαβήτου, περιφερειακής αγγειακής νόσου) και να σκέπτεται τη συνύπαρξη άλλων συνοδών ασθενειών, πράγμα πολύ συχνό στα μεγάλης ηλικίας άτομα.
