ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ (Π.Χ.Σ.)

Η παχυσαρκία σήμερα θεωρείται νοσογόνος κατάσταση.

Ο ορισμός της κοιλιακής παχυσαρκίας αναφέρεται στην περίμετρο μέσης που έχει όρια για άνδρες > 102 cm και για γυναίκες > 88 cm και θεωρείται αυτή “επικίνδυνος παράγοντας” για τις επιπλοκές της παχυσαρκίας, ενώ η ολική μάζα δείκτη σώματος προσδιορίζεται από την επιφάνεια και το βάρος του σώματος και ορίζει την Π.Χ.Σ. (ΔΜΣ = ΚΙΛΑ/m2).

Οι επιπλοκές που προκαλεί η παχυσαρκία περιλαμβάνουν πλήθος εκδηλώσεων από διάφορα συστήματα.

1. Καρδιαγγειακό σύστημα.
2. Εκδήλωση Σακχαρώδη Διαβήτη.
3. Διάφορες νεοπλασίες.
4. Χολολιθίαση.
5. Κίρρωση ήπατος, λιπώδη εκφύλιση ήπατος.
6. Οστεαρθροπάθεια.
7. Ψυχολογικές εκδηλώσεις.
8. Πρόωρο θάνατο.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΧΕΙ Η Π.Χ.Σ. ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ. (Το ευτύχημα είναι ότι οι πολλές από αυτές τις διαταραχές αναστρέφονται μετά την απώλεια βάρους).

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΑΔΕΝΑΣ

Οι θυρεοειδικές ορμόνες (TRH – TSH – θυρεοσφαιρίνη – ολική και ελεύθερη T4) δεν επηρεάζονται και δεν υπάρχουν διαφορές στις τιμές τους μεταξύ φυσιολογικών (νορμοβαρών) και παχύσαρκων ατόμων. Η T3 αυξάνεται και δεν αποδίδεται η αύξηση αυτή στην παχυσαρκία, αλλά στην αυξημένη ποσότητα πρόσληψης τροφής.

Έτσι έχει βρεθεί ότι η αύξηση ημερήσιας κατανάλωσης θερμίδων από 2000 στις 4000 Kcal έχει σαν αποτέλεσμα σημαντική αύξηση της T3.

Η αύξηση των επιπέδων της Τ3 ήταν ανεξάρτητη από την προέλευση της τροφής (λίπη, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες).

Η απώλεια σωματικού βάρους μετά από δίαιτα ή χειρουργική επέμβαση επαναφέρει τα επίπεδα Τ3 στα φυσιολογικά όρια.

ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ

Η προλακτίνη “καταπιέζει” την έκκριση γοναδοτροπικών, ερεθίζει την έκκριση γάλακτος από τους μαστούς. Η ορμόνη βρίσκεται κάτω από τον ανασταλτικό ντοπαμινεργικό έλεγχο (εμποδίζεται η έκκριση της από την εκ του υποθαλάμου έκκριση dopamine).

Τα υψηλότερα επίπεδα προλακτίνης βρίσκονται στο μέσο του ύπνου και τα χαμηλότερα το μεσημέρι. ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΤΗΣ ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗΣ, του 24ΩΡΟΥ δεν μεταβάλλονται στην παχυσαρκία αλλά υπάρχει μία μεταβολή στον κιρκάδιο ρυθμό έκκρισης της ορμόνης με χαρακτηριστική καθυστέρηση εμφάνισης της υψηλής έκκρισης στο μέσο του ύπνου.

ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ

Η αυξητική ορμόνη παράγεται με κιρκάδιο ρυθμό, εμφανίζει τις μεγαλύτερες αιχμές έκκρισης της, κατά τη διάρκεια του νυκτερινού ύπνου.

Η έκκριση της ορμόνης και τα συνολικά επίπεδα της κατά τη διάρκεια του 24ΩΡΟΥ, είναι ελαττωμένα στην παχυσαρκία.

Αυτό προκαλείται από αύξηση της ανασταλτικής δράσης της σωματοστατίνης.

Όλα τα παραπάνω αναστρέφονται μετά την απώλεια βάρους.

ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ – ACTH

Τα άτομα που εμφανίζουν κεντρικού τύπου παχυσαρκία εμφανίζουν κάποιο βαθμό δυσλειτουργίας του άξονα υποθάλαμος – υπόφυση – επινεφρίδια.

Φαίνεται να διατηρείται ο φυσιολογικός νυχθημερήσιος (κιρκάδιος ρυθμός) έκκρισης της κορτιζόλης και φυσιολογικά είναι και τα επίπεδα ελεύθερης κορτιζόλης του 24ΩΡΟΥ.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η διάφορο διάγνωση μεταξύ συνδρόμου Cushing και παχυσαρκίας δεν είναι εύκολη.

ΚΑΤΕΧΟΛΑΜΙΝΕΣ

Οι κατεχολαμίνες περιλαμβάνουν την αδρεναλίνη και την νοραδρεναλίνη.

Τα επίπεδα της αδρεναλίνης φαίνεται να είναι φυσιολογικά ή ελαττωμένα, ενώ οι τιμές της νοραδρεναλίνης είναι αυξημένες.

Αυτό οφείλεται στην αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος που προκαλείται και συνοδεύει την παχυσαρκία.

Επίσης, στην παχυσαρκία σημειώνεται ελάττωση της απάντησης της αδρεναλίνης σε παράγοντες που προκαλούν διέγερση αυτής όπως είναι η υπογλυκαιμία μετά χορήγηση ινσουλίνης ή μετά από μυϊκό έργο, άσκηση.

Ρενίνη – Αλδοστερόνη

Το βιολογικό σύστημα ρενίνης – αγγειοτευσίνης – αλδοστερόνης υπερδραστηριοποιείται στα παχύσαρκα άτομα.

Αυτό αποτελεί το γενεσιουργό αίτιο δημιουργίας υπέρτασης, στην παχυσαρκία.

Η αλδοστερόνη εμφανίζεται αυξημένη στην παχυσαρκία, ενώ η ρενίνη είναι συνήθως φυσιολογική.

Υπάρχει επίσης θετική συσχέτιση μεταξύ Δ.Μ.Σ. (δείκτης μάζας σώματος) και του λόγου αλδοστερόνης προς δραστικότητα ρενίνης.

Παραθορμόνη - Οστοκαλτσίνη

Η παραθορμόνη αυξάνεται στην παχυσαρκία αλλά το επίπεδο ασβεστίου παραμένει σε φυσιολογικά όρια στον ορό του σώματος.

Δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός παρατηρείται στην παχυσαρκία, όπως επίσης αναφέρεται αύξηση της οστεοκαλτσίνης.

ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ

Η τεστοστερόνη βρίσκεται στον οργανισμό σε δύο μορφές :

• 1η μορφή : τεστοστερόνη που συνδέεται με σφαιρίνη.
• 2η μορφή : ελεύθερη τεστοστερόνη που είναι και η βιολογικά δραστική, αντιστοιχεί στο 20% της ολικής τεστοστερόνης.

Στην παχυσαρκία ανευρίσκονται χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης και Δείκτου Μάζας Σώματος (Δ.Μ.Σ.).

Οι παχύσαρκοι άνδρες δεν έχουν ελαττωμένο μέγεθος όρχεων, δεν εμφανίζουν ελάττωση σπερματογένεσης ή libido ή συμπτώματα υπογοναδισμού.

Αυτό αποδίδεται στο ότι το ποσόν της ελεύθερης τεστοστερόνης που είναι το βιολογικά δραστικό τμήμα της ορμόνης είναι φυσιολογικό στους παχύσαρκους άνδρες.

Σε μεγάλου βαθμού παχυσαρκία όπου το σωματικό βάρος υπερβαίνει το 200% ελαττώνεται και το ποσόν της ελεύθερης τεστοστερόνης.

Τα επίπεδα των οιστρογόνων (οιστραδιόλη – οιστρόνη) είναι αυξημένη στην παχυσαρκία λόγω της μετατροπής στον λιπώδη ιστό περιφερικά της τεστοστερόνης και ανδροστενεδιόνης σε οιστραδιόλη και οιστρόλη αντιστοίχως.

Γενικώς, τα επίπεδα των οιστρογόνων έχουν ευθεία συσχέτιση με το βάρος του σώματος και το ποσοστό του λιπώδους ιστού.

Τα αυξημένα επίπεδα των οιστρογόνων δεν προκαλούν κανένα σημειό θηλεοποίησης στους παχύσαρκους, και τα οιστρογόνα επανέρχονται στα φυσιολογικά επίπεδα μετά την προγραμματισμένη απώλεια σωματικού βάρους.

Οι γοναδοτροπίνες (LH, FSH) είναι φυσιολογικές στα παχύσαρκα άτομα.

Βέβαια σε μεγάλη παχυσαρκία η LH εμφανίζεται ελαττωμένη (επηρεασμός από τα υψηλά επίπεδα των οιστρογόνων).

Σε μεγάλου βαθμού παχυσαρκία υφίσταται βαθμός υπογοναδοτροφικός υπογοναδισμός που βελτιώνεται μετά την απώλεια σωματικού βάρους.

ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΕ ΠΑΧΥΣΑΡΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Οι παχύσαρκες γυναίκες σε ποσοστό μεγαλύτερο από τις γυναίκες που έχουν φυσιολογικό βάρος σώματος εμφανίζουν το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών που περιλαμβάνει α) διαταραχές έμμηνου ρύσεως β) αυξημένη τριχοφυΐα γ) ακμή δ) μείωση γονιμότητας ε) Σακχαρώδη Διαβήτη.

Στις υπέρβαρες γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση υπάρχουν υψηλά επίπεδα οιστρογόνων υπερβολικά για την βιολογική ηλικία τους.

Αυτό αποδίδεται στην αυξημένη δραστηριότητα του ενζύμου αρωματάσης του λιπώδους ιστού που προκαλεί μετατροπή ανδρογόνων σε οιστρογόνα.

Σε παχύσαρκες γυναίκες οι οποίες δεν εμφανίζουν σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών τα επίπεδα γοναδοτροφινών LH – FSH είναι φυσιολογικά.

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ