ΞΗΡΟΣΤΟΜΙΑ (ΞΣΤ)

Η ξηροστομία = ξηρότητα του στόματος.

Τι είναι ξηροστομία; (ΞΣΤ)

ΞΣΤ, όπως δηλώνει και η λέξη είναι η ξηρότητα στόματος.

Η ξηροστομία προκαλείται από ελάττωση, μείωση της εκκρινόμενης ποσότητας σιέλου.

Συμπτώματα ΞΣΤ;

Τα υποκειμενικά συμπτώματα της ΞΣΤ είναι : αίσθηση τραχύτητας, τοπικής ξηρότητας του στόματος, υποκειμενική αίσθηση πλήρωσης του στόματος με κομμάτια από μπαμπάκι.

Συνήθως, όταν υπάρχει ξηροστομία (ουσιαστικά έλλειψη σίελου) επηρεάζονται άμεσα η ικανότητα προς ομιλία όπως και οι λειτουργίες της κατάποσης.

Επίσης, ευνοείται η δημιουργία τερηδόνας στα δόντια.

Επίσης, η ξηροστομία προκαλεί δυσοσμία στην αναπνοή.

Πολύ συχνά ΞΣΤ, προκαλείται από παθήσεις των σιελογόνων αδένων (αδένες οι οποίοι βρίσκονται στην περιοχή του στόματος και εκκρίνουν σίελο, ο οποίος : 1) συμμετέχει στην λειτουργία της κατάποσης, 2) συμβάλλει άμεσα στην πέψη των τροφών παράγοντας ένζυμα, 3) παράγει ουσίες όπως η λυσοζύμη και λακτοφερρίνη (αντιμικροβιακές ουσίες).

Οι σιελογόνοι αδένες με την έκκριση του σίελου που παράγουν αποτελούν ένα ανοσολογικό σύστημα το οποίο προστατεύει : 1) την στοματοφαρυγγική κοιλότητα από μικροβιακές λοιμώξεις (παραγωγή IgA - ανοσοσφαιρίνη Α)*, 2) παραγωγή IgG (ανοσοσφαιρίνη G)*, η IgG προστατεύει από την δημιουργία της ουλίτιδας, 3) το ανοσολογικό σύστημα του σιέλου προστατεύει την αδαμαντίνη ουσία των οδόντων πολύ αποτελεσματικά.

* Ανοσοσφαιρίνες (Immunoglobulius) αντισώματα - αμυντικά συστήματα του οργανισμού.

 

Θέσεις των μεγαλύτερων σιελογόνων αδένων

Τι είναι οι σιελογόνοι αδένες;

Ανατομικά 3 μεγάλα ζευγάρια σιελογόνων αδένων υπάρχουν στη στοματική κοιλότητα (βλ. σχήμα).

Αυτά είναι :

→ ΣΙΕΛΟΓΟΝΟΙ ΑΔΕΝΕΣ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΩΤΙΔΑ

• 1. (παρωτιδικοί στην γωνία της κάτω γνάθου).

→ ΣΙΕΛΟΓΟΝΟΙ ΑΔΕΝΕΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ

• 2. (υπογλώσσιοι).

→ ΣΙΕΛΟΓΟΝΟΙ ΑΔΕΝΕΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΝΑΘΟ

• 3. (υπογνάθιοι).

Μαζί με τις 3 μεγάλες ομάδες των σιελογόνων αδένων υπάρχουν και πολλοί άλλοι σιελογόνοι αδένες μικρότερου μεγέθους (600 - 100 συνολικά!!!) που βρίσκονται διασκορπισμένοι στο στόμα και στοματοφαρυγγική κοιλότητα (στην επιφάνεια των χειλιών, έσω επιφάνεια στα μάγουλα, οπίσθια επιφάνεια γλώσσας, φάρυγγα).

Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν ξηροστομία;

Η ξηροστομία δηλαδή η χρόνια μείωση, έλλειψη του σιέλου που εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες και οι επιπλοκές οι οποίες προκαλούνται από την ξηροστομία αυτή, είναι :

• Διαταραχές ομιλίας.

• Κατάποσης.

• Γεύσης.

• Δυσοσμία αναπνοής.

• Ανάπτυξη τερηδόνας και ουλίτιδας.

Η ξηροστομία προκαλείται :

1. Από χρήση φαρμάκων. Ποσοστό 80% των φαρμάκων που χορηγούνται προκαλούν ξηροστομία, όπως :

• Αντιϊσταμινικά.

• Διουρητικά.

• Αντικαταθλιπτικά.

• Ηρεμιστικά.

• Αντιϋπερτασικά.

• Αντισηπτικά στόματος.

• Αποσυμφορητικά ρινός.

Λήψη επίσης :

• Κοκαΐνης.

• Μαριχουάνας.

• Μεθαμφεταμίνης.

• Μεπεριδίνης.

όπως επίσης και υπέρμετρη χρήση αλκοόλης προκαλούν ξηροστομία.

2. Από διάφορα νοσήματα

• Σακχαρώδης διαβήτης (κυρίως στην έναρξη αλλά και απορρύθμιση του).

• Νόσος Parkinson.

• AIDs (λοίμωξη HIV).

• Κυστική ίνωση.

• Συνδρόμου Sjőgren : χρόνιο αυτοάνοσο νόσημα που προκαλεί χαρακτηριστική ξηρότητα στόματος, οφθαλμών, ματιών. Εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες μέσης ηλικίας, εμφανίζεται σαν πρωτοπαθές νόσημα ή συνοδεύει άλλα νοσήματα όπως : Ρευματοειδή Αρθρίτιδα - Αγγειΐτιδα - Συστηματικό Ερυθρηματώδη Λύκο (Σ.Ε.Λ.).

• Σαρκοείδωση :

• Ιογενείς νόσοι.

• Αμυλοειδωση.

• Φυματιώση.

• Λέπρα.

Παροδική ξηροστομία προκαλείται από αφυδάτωση, αισθήματα πανικού, αγωνίας*.

3. Παθήσεις σιελογόνων αδένων

• Φλεγμονές (σιελοαδενίτιδα).

• Σιελόλιθοι (σιελολιθίαση).

• Όγκοι.

• Κύστεις.

• Ιογενείς λοιμώξεις (π.χ. Επιδημική Παρωτίτιδα)

4. Η χημειοθεραπεία και θεραπευτική ακτινοβολία τοπικά περιοχής λαιμού, τραχήλου, προκαλεί βλάβη των σιελογόνων αδένων.

Μετά την λήξη της χημειοθεραπείας επανέρχεται η λειτουργία των σιελογόνων αδένων, μετά την ακτινοθεραπεία ΟΧΙ.

* Οι Κινέζοι κατά την αρχαιότητα, γνώριζαν ότι η αγωνία και ο φόβος επιδρούν στην έκκριση σιέλου. Η γνώση αυτή χρησιμοποιήθηκε σαν «test της αλήθειας».

Έτσι, για να εξακριβώσουν αν κάποιο άτομο έλεγε την αλήθεια, έβαζαν ξερό ρύζι μέσα στο στόμα του και του υπέβαλλαν τις ερωτήσεις που ήθελαν. Αν το άτομο δεν μπορούσε να φτύσει το ρύζι που είχε στο στόμα του, αυτό αποτελούσε απόχρωσα απόδειξη ενοχής του (η ένοχη αγωνία του προκαλούσε έντονη ξηροστομία!!!).

5. Η μεγάλη ηλικία προκαλεί ξηροστομία (πτώση των συνολικών φυσιολογικών λειτουργιών του οργανισμού). Μεγάλος αριθμός ατόμων μεγάλης ηλικίας, εμφανίζουν ξηροστομία (κατά ποσοστό 20% εμφανίζουν μείωση παραγωγής σιέλου). Αν και η μεγάλη ηλικία μειώνει την έκκριση σιέλου ο γιατρός πρέπει να σκεφτεί και τα φάρμακα που χορηγούνται στα άτομα αυτά και τις κατηγορίες των οποίων προκαλούν ξηροστομία.

6. Το κάπνισμα προκαλεί ξηροστομία όπως και φυσικοί λόγοι - όπως το ροχαλητό - αναπνοή κατά τον ύπνο από ανοιχτό στόμα.

Πότε παραπέμπεται ο ασθενής με ΞΣΤ στον ειδικό γιατρό;

• Όταν εμφανιστούν μορφώματα - ογκίδια στις ανατομικές περιοχές (βλ. σχήμα) των σιελογόνων αδένων.

• Όταν διαπιστωθεί διόγκωση λεμφαδένων ομόρων στις περιοχές αυτές.

• Όταν τα μορφώματα αυτά πονάνε και διογκώνονται.

• Όταν το άτομο εμφανίσει πυρετό, ρίγη, αδυναμία διάνοιξης του στόματος, αδυναμία κατάποσης, αδυναμία ομιλίας, αδυναμία μάσησης.

Τι ερωτήματα θα σας υποβάλλει ο ειδικός γιατρός;

• Προηγούμενο ιατρικό ιστορικό.

• Αν καπνίζετε ή όχι.

• Τι φαρμακευτική θεραπεία ακολουθείτε και για ποια νοσήματα.

• Ποια δίαιτα ακολουθείτε.

Υπάρχει πρόληψη για την ΞΣΤ;

1. Αποφυγή καπνίσματος.

2. Υγιεινή διαιτητική αγωγή όπως :

• Αποφυγή ξηρών γευμάτων.

• Αποφυγή βρώσης πουλερικών.

• Αποφυγή βρώσης ψαριών χωρίς σάλτσα.

• Αποφυγή ρυζιού, δημητριακών.

• Αποφυγή μπανάνας.

• Αποφυγή μπισκότων, κέϊκ.

3. Κατανάλωση 8 - 10 ποτηριών νερού κάθε μέρα.

4. Συνοδεία τροφών με σούπες, σάλτσες, κρέμες.

5. Μάσηση τσίκλας (χωρίς ζάχαρη) ώστε να προκαλείται παραγωγή σιέλου (σταγόνες λεμονιού προκαλούν μεγάλη παραγωγή σιέλου).

6. Διατήρηση στοματικής υγιεινής (ξέπλυμα στόματος πριν και μετά τα γεύματα με νερό ή διάλυμα που αποτελείται από → ¼ νερό → 1 κουταλιά τσαγιού αλάτι → 1 κουταλιά τσαγιού μαγειρική σόδα) ΝΑ ΑΝΑΚΑΤΕΨΕΤΕ ΚΑΛΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ!!!

7. Πλύσιμο των δοντιών πρωΐ και βράδυ.

8. Χρήση οδοντικού νήματος.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΚΑΘΕ ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ, ΝΟΣΟΣ, ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΙΔΙΚΟΣ, ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΡΕΘΕΙ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΙΕΛΟ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΓΙΑΤΙ Ο ΣΙΕΛΟΣ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΑ ΙΔΙΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ - ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ.   ΕΤΣΙ, προσδιορισμός φαρμακευτικών ουσιών και εξαρτηματικών :   HIV (διάγνωση). Ορμονικοί προσδιορισμοί. Καρκίνος στοματικής κοιλότητας (διάγνωση). Καρκίνος στήθους (διάγνωση). Ιογενείς ηπατίτιδες (διάγνωση). ΟΛΑ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΑΝΙΧΝΕΥΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΙΕΛΟ