ΜΑΣΤΟΚΥΤΤΩΣΗ (ΜΚΤ)
Ετερογενής ομάδα ασθενειών η οποία χαρακτηρίζεται από μεγάλη αύξηση και άθροιση των μαστοκυττάρων σε διάφορα όργανα και ιστούς του σώματος.
Φυσιολογική λειτουργία των μαστοκυττάρων είναι η σημαντική συμμετοχή τους στην άμυνα του οργανισμού με την απελευθέρωση ισχυρών «διαβιβαστών» που σχηματίζονται στα πρωτοπλασματικά κοκκία τους όπως και με την δημιουργία νέων «διαβιβαστών» (π.χ. λευκοτρίνες) από τα λιπίδια των κυτταρικών μεμβρανών. Η ΜΚΤ κατατάσεται στα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα.
Κύρια φυσιολογική λειτουργία των μαστοκυττάρων είναι η συμμετοχή τους στις κοινές αλλεργικές αντιδράσεις που προκαλούνται, μέσω των IGE αντισωμάτων της ανοσοσφαιρίνης Ε που «δεσμεύονται» από ειδικούς υποδοχείς της μεμβράνης των κυττάρων.
Η μαστοκύττωση εμφανίζεται σε 2 μορφές :
- 1. ΜΑΣΤΟΚΥΤΩΜΑ (καλοήθεις δερματικοί όγκοι) urticaria pigmentosa.
- 2. ΚΝΙΔΩΣΗ μελαγχρωματική (urticaria pigmentosa).
Η οποία χαρακτηρίζεται από πολλαπλές δερματικές αθροίσεις μαστοκυττάρων με χρώμα καφέ – κόκκινο – καφέ και βλατίδες – κηλίδες.
Οι δερματικές αυτές αλλοιώσεις προκαλούν κνησμό όταν μολύνονται και καταλήγουν φυσαλλιδώδεις.
Συστηματική μαστοκύττωση : Χαρακτηρίζεται από διήθηση μαστοκυττάρων στο δέρμα, λεμφαδένες, ήπαρ, σπλήνας, γαστρεντερική οδός, οστά.
Η δερματική εντόπιση της ΜΚΤ η οποία χαρακτηρίζεται από την παρουσία των χαρακτηριστικών κνησμώδων αλλοιώσεων, εμφανίζει το σημείο Darier : με τριβή ή και απλό ερεθισμό π.χ. δήγμα κουνουπιού εμφανίζεται πομφός.
Οι παιδικές ηλικίες συνήθως εμφανίζουν την δερματική μορφή ΜΣΤ ενώ οι ενήλικες όταν εμφανίσουν δερματικές εκδηλώσεις υπάρχει και βλάβη άλλων οργάνων (ήπαρ, σπλήνας κ.α.).
ΜΕΛΑΓΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΚΝΙΔΩΣΗ
ή (URTICAVIA PIGMENTOSA-UP)
ή ΜΟΝΗΡΕΣ ΜΑΣΤΟΚΥΤΤΩΜΑ
ή ΔΙΑΧΥΤΗ ΔΕΡΜΑΤΙΚΗ ΜΑΣΤΟΚΥΤΤΩΣΗ
Αποτελεί την πιο κοινή μορφή δερματικής μαστοκύττωσης, εμφανίζεται στο έμβρυο τους 3 πρώτους μήνες της ζωής του, σπάνια εμφανίζεται και σε ενήλικες.
Ποσοστό 25% με UP εμφανίζουν επίσης συμπτώματα από το γαστρεντερικό τους Σύστημα (Γ.Ε.Σ.), και συμπτωματολογία κνησμού – πυρετού – νυκτερινών ιδρώτων – αρθραλγιών – επιγαστρικών ενοχλημάτων – απώλεια σωματικού βάρους – διόγκωση ήπατος, σπλήνα – διόγκωση λεμφαδένων.
Σπάνιες εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνουν συγγενή ή επίκτητη πρόωρη πομφολυγώδη μορφή, ετερόπλευρο οίδημα του αιδοίου, ουλώδη αλωπεκία.
Η UP μπορεί να συνοδεύει το πολλαπλoύν μυέλωμα όπως και όγκους εκ των γεννητικών κυττάρων – όγκο Wiln’s.
Όγκο Wiln’s : Νευροβλάστωμα, κακοήθης εμβρυϊκός όγκος παιδικής ηλικίας.
UP : URTICARIA PIGMENTOSA
Η νόσος χαρακτηρίζεται από δερματικές αλλοιώσεις μεμονωμένες ή καθ’ ομάδας.
Προσβάλλει τα άκρα του κορμού, τον κορμό, όχι παλάμες ή πατούσες ποδιών.
Οι δερματικές αλλοιώσεις διακρίνονται σε καφέ, ρόζ, χρωματισμούς, κίτρινα οζίδια ή πλάκες διαμέτρου > 1.0εκ.
Οι αλλοιώσεις αυτές μπορεί να συνηπάρχουν με φλύκταινες.
Μέσα στις δερματικές κηλίδες που μπορεί να συρρέουν κατά πλάκες με επικράτηση μαστοκυττάρων, οι αθροίσεις και η ενεργοποίηση των οποίων προκαλούν τα συμπτώματα της νόσου.
Η νόσος εμφανίζει εξάρσεις των δερματικών ευρημάτων συνοδού ερυθήματος, κνησμού (έκκριση ισταμίνης).
Αυτόματη υποχώρηση της νόσου παρατηρείται μερικές φορές ενώ η νόσος εμφανίζει σημείο Darier, όπως και δερμογραφισμό.
Η UT προκαλείται από ενεργοποιήσεις μεταλλάξεων του ΚιΤ γονιδίου.
Με ορισμένα ερεθίσματα, τα μαστοκύτταρα ελευθερώνουν «διαβιβαστές» (ισταμίνη, προσταγλανδίνες, τρυπτάση, λευκοτρίνες, υπαρίνη, κυτοκίνες).
Τα ερεθίσματα αυτά είναι :
Ø Ορισμένες τροφές
Ø Χρήση αλκοόλης
Ø Ναρκωτικά
Ø Σωματική άσκηση
Ø Μεταβολές θερμοκρασίας
Ø Ουσίες για ακτινογραφίες
Ø Σαλικυλικά (ασπιρίνη)
Ø Μορφίνη
Ø Φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην αναισθησία και προανασθητική αγωγή
Ø Δήγματα υμενόπτερων
Ø Δήγματα οφεων
Ø Τραυματισμοί δέρματος
Ø Πολυμυξίνη Β
Ø Μη στεροειδή
Αντιφλεγμονώδη φάρμακα
Ø Θειαμίνη
Ø Κινίνες
Ø Οπιοειδή
Ø Δεξαμεθηνίοι
Ø Δεξτράνη
Ø Σκοπολαμίνη
Ø Κωδεῒνη
Η UT δεν διαφέρει μεταξύ φύλων – γένους – εθνικότητας.
Μερικές φορές η νόσος έχει οικογενές αναμνηστικό.
ΠΑΘΟΛΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
Τα περισσότερα προδρομικά κύτταρα των μαστοκυττάρων εκφράζουν CD34, διαθέτοντας υποδοχείς ΚΙΤ (CD117) και επίσης υποδοχείς Fc-γ, RIT.
CD34 : Δείκτης αιμοποιητικού προγονικού κυττάρου και ενδοθηλιακών κυττάρων. Άλλη ονομασία : δενδριτικά διάμεσα κύτταρα.
CD117 ή πρωτο-ογκονίδιο c-KΙT ή τυροσίνης κινάσης ΚΙΤ. Είναι υποδοχείς πρωτεϊνικής κινάσης που κωδικοποιείται στον άνθρωπο από ΚΙΤ γονίδιο.
Fc-γ-RIT : Οι Fcγ receptous για IgG συνδέουν συγγενή και επίκτητη ανοσία μέσω των «εκτελεστικών κυττάρων» με σχηματισμό ανόσων συμπλεγμάτων τα οποία ενεργοποιούνται από τον stem cell factor (SCF) : παράγοντα πολυδύναμου κυττάρου ο οποίος προάγει την ανάπτυξη και ωρίμανση των κυττάρων αυτών προλαμβάνοντας της απόπτωσή τους.
Απόπτωση – apoptosis : φυσιολογικός θάνατος κυττάρων
Τα κύτταρα μυελού οστών, τα κερατινοκύτταρα κύτταρα ενδοθηλίων, ινοβλάστες, παραγωγικά κύτταρα Sertoli παράγουν φυσιολογικά SCF.
Οι αιτιοπαθογενετικοί μηχανισμοί που προκαλούν την μαστοκύττωση (δερματική, ενδοματική) γενικά, αφορούν μεταλλάξεις του ΚΙΤ.
Η πιο κοινή μετάλλαξη που συμβαίνει και αφορά την ενεργοποίηση μετάλλαξης στο codon,
|
Condon : (κωδικόνιο) είναι αλληλουχία τριών νουκλεοτιδίων τα οποία σχηματίζουν μεταξύ τους μονάδα γενετικού κώδικα σε RNA ή DNA. |
και συνήθως υποκατάσταση του ασπαρτικού οξέος με βαλίνη ή άλλο αμινοξύ που έχει σαν αποτέλεσμα πρόκληση, ενεργοποίση των υποδοχέων που έχουν ήδη αναφερθή.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ UP
- · Βιοψία δέρματος (ανεύρεση στο ιστολογικό υλικό 40 φορές περισσότερα του φυσιολογικου μαστοκύτταρα)
- · Μεταλλάξεις ΚΙΤ (μπορεί να ανιχνευθεί στο δείγμα).
- · Αν υπάρχει κλινική υποψία συστηματικής μαστοκύττωσης, συνίσται μυελόγραμμα.
- · Μέτρηση τρυπτάσης (ανεύρεση τιμής > 20ng/ml) αποτελεί σοβαρή ένδειξη για συστηματική μαστοκύττωση.
- · Ποσοστό 25% των ατόμων με UP εμφανίζουν συμπτωματολογία από Γ.Ε.Σ.
Η διάγνωση της δερματικής μαστοκύττωσης πρέπει να περιλαμβάνει 1 μείζον και 1 ελάσσον κριτήριο.
ΜΕΙΖΟΝ ΚΡΙΤΗΡΙΟ > τυπικές αλλοιώσεις δέρματος.
ΕΛΛΑΣΟΝ ΚΡΙΤΗΡΙΟ > μοριακή τεχνική (ανεύρεση μετάλλαξης ΚΙΤ στο κοδόνιο 816 του πάσχοντος δέρματος).
Δ.Δ. : Οι αλλοιώσεις δέρματος της UP (κιτρινόχρεες κηλίδες) μοιάζουν με ξάνθωμα ή ελαστικό ψευδοξάνθημα, ξανθοκοκκιωματική μαστοκύττωση.
Ο δερμογραφισμός που εμφανίζεται στην μαστοκύττωση δέρματος ή αύξηση των ηωσινόφιλων κυττάρων στο περιφερικό αίμα, ο επίμονος κνησμός ή πομφιλογώδης εμφάνιση μοιάζει με το σταφυλοκοκκικό αποφυλιδωτικό δερματικό σύνδρομο - staphylococcal saddled skin syndrome (SSSS).
Η δερματική μορφή μαστοκύττωσης συνοδεύει :
α) Το πολλαπλούν μυέλωμα
β) Όγκους των γεννητικών κυττάρων ωοθήκες
γ) Όγκους Wiln’s
δ) Λοίμωξη HIV
ε) Αμφιτερόπλευρη νευροαισθητική απώλεια ακοής
ζ) Νεανικό ξανθοκοκκίωμα.
Η πυμφαλυγώδης μαστοκύττωση μπορεί να διαγνωστεί με εκτέλεση επιχρίσματος tzank (Tzanksmear) ή Tzanck test.
Απόξεση βάσης έλκους για αναζήτηση των ομονύμων κυττάρων. Μερικές φορές αναφέρεται σαν ανεμευλογιάς δερματικό test – test δερματικού έρπητα.
|
Τα Tzanck cells είναι ακανθοκύτταρα και βρίσκονται σε λοιμώξεις :
Σήμερα το test αυτό έχει αντικατασταθεί με την άμεσο ανοσοφθαρισμό ο οποίος με βιοχημικό τρόπο ανιχνεύει το αντιγόνο και εντοπίζει αυτό σε θέσης του κυττάρου.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η Θεραπεία κάθε μορφής (δερματική ή συστηματική) μαστοκύττωσης περιλαμβάνει :
α) Έλεγχο της αποκοκκίωσης των μαστοκυττάρων
β) αποκλεισμό τον πολλαπλασισμό των μαστοκυττάρων (PUVA θεραπεία – UVAI φωτοθεραπεία).
Στην συστηματική μαστοκύττωση χορηγούνται αναστολείς τυροσινικής κινάσης σκ. Imatinib που δεν μπλοκάρει την κοινή μετάλλαξη KITD81GT.
Επίσης χρησιμοποιούνται κλασσικά – τα αντιϊσταμινικά – το Disodium cromogtycate – τα κορτικοειδή αλλά και τελευταία (πειραματικά δεδομένα) αναστολείς των προσταγλανδινών.
Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ
Ref. : - Βικιπαίδεια
- N.Z. Dermatology Review
- Gen. Rare Dis.
