ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΗΠΑΤΟΣ - ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΟΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ

Το ήπαρ το οποίο ονομάζεται «χημικό εργοστάσιο» του ανθρώπινου οργανισμού είναι αδένας μικτός, αποτελείται από τα ηπατικά κύτταρα, έχει βάρος 1,4-1,6Kgr που αποτελεί ποσοστό 20% του συνολικού βάρους του σώματος.

Εμφανίζει μεγαλύτερες διαστάσεις στα νεογνά και έμβρυα ενώ ο όγκος του ελαττώνεται όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος.

Εμφανίζει 3 επιφάνειες (άνω – κάτω - οπίσθια) και με τον δρεπανοειδή σύνδεσμο χωρίζεται σε 2 λοβούς (αριστερό – δεξιό πιο μεγάλο).

			[* Διάφραγμα : Μεμβράνη – ανατομικός σχηματισμός ο οποίος χωρίζει το κύτος της κοιλίας από το κύτος του θώρακος]
	Υπόκυρτη και βρίσκεται στο δεξιό θόλο του διαφράγματος*
	Που έρχεται σε επαφή με το έντερο (12δάκτυλο) δεξιό νεφρό, δεξιά κολική (εντερική καμπή)

Το ήπαρ δέχεται 1500ml/αίματος/κατά λεπτό. Οι λειτουργίες που επιτελεί είναι πολλαπλές και η συνολική λειτουργία του ανθρωπίνου οργανισμού εξαρτάται από την λειτουργική και ανατομική του ακεραιότητα.

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ

Η στενή επαφή του αίματος με τα ηπατικά κύτταρα όπως και η πλούσια αιμάτωσή του διευκολύνει την ταχεία μεταφορά των προϊόντων του μεταβολισμού του συνόλου οργανισμού του ανθρώπου.

Εκτός από τα κύτταρα Kufpler (μακροφάγα κύτταρα) που έχουν εξειδικευμένη λειτουργία τα υπόλοιπα κύτταρα του ήπατος είναι αδιαφοροποίητα και ικανά να επιτελέσουν πολλές λειτουργίες όπως στο :

1. 1. ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ

Το σπουδαιότερο όργανο για την διατήρηση της φυσιολογικής τιμής του σακχάρου αίματος.

Μετατρέπει τη γλυκόζη – φρουκτόζη – γαλακτόζη σε γλυκογόνο. Επίσης όταν συμβεί υπογλυκαιμία (πτώση του σακχάρου αίματος) υδρολύει το γλυκογόνο σε γλυκόζη.

Οι μηχανισμοί αυτοί αποτελούν εσωτερικές λειτουργίες του οργάνου αλλά επηρεάζονται από πολλούς εξωηπατικούς παράγοντες (ινσουλίνη – αδρεναλίνη – θυροξίνη – κορτιζόλη – γλυκογόνη).

2. 2. ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ

Το πιο σπουδαίο όργανο για τον μεταβολισμό (απαμίνωση*) των πρωτεϊνών.

* Απαμίνωση, αποικοδόμηση (αφαίρεση από αμινοξέα) στοιχείο απαραίτητο για τον παραπέρα μεταβολισμό τους.

Με τον τρόπο αυτό γίνεται και η σύνθεση της ουρίας η οποία αποβάλλεται μετά τον σχηματισμό της από τα νεφρά.

Παράγοντες πήξεως του αίματος όπως προθρομβίνης ινωσυγόνο – παράγοντες V – VII – IX – X συνθέτονται στα κύτταρα του ήπατος. Ενώ απαραίτητα για τον οργανισμό λευκώματα (λευκωματίνη – α – β σφαιρίνες) συνθέτονται επίσης στο ήπαρ. Το 1^ο τρίμηνο της εμβρυϊκής ζωής, παράγει το ήπαρ ερυθροκύτταρα – την 23^η εβδομάδα ο μυελός οστών αναλαμβάνει την παραγωγή αυτή. Το ήπαρ επίσης παράγει την ορμόνη ΘΡΟΜΒΟΠΟΙΗΤΙΝΗ (γλυκοπρωτεϊνική ορμόνη που ρυθμίζει την παραγωγή των αιμοπεταλίων από τον μυελό των οστών). Το ήπαρ επίσης παράγει τον ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΜΟΡΦΟ ΑΥΞΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ 1 (IGF-1) που είναι μία πολυπεπτιδική πρωτεϊνική ορμόνη με σημαντικό ρόλο στην σωματική αύξηση στα παιδιά και αναβολική δράση στους ενήλικες.

Οι γ΄ σφαιρίνες (αντισώματα) επίσης παράγονται από τα κύτταρα του ήπατος (Δ.Ε.Σ. = Δίκτυο Ενδοθηλιακό Σύστημα : ετερογενές άθροισμα κυττάρων με κοινή ιδιότητα την ικανότητά τους να  προσλαμβάνουν και να καταστρέφουν σώματα – μικρόβια και άλλους βλαπτικούς παράγοντες για τον οργανισμό με την λειτουργία της φαγοκυττάρωσης).

Σχεδόν όλες οι πρωτεΐνες που ανιχνεύονται στο πλάσμα εξαρτώνται από την λειτουργία του ήπατος.

3. 3. ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΛΙΠΩΝ - ΛΙΠΙΔΙΩΝ

Η χοληστερόλη συντίθεται στο ήπαρ και εστεροποιείται. Εστεροποιηση : αντίδραση ενός οξέος με μία αλκοόλη για τον σχηματισμό ενός εστέρα και νερού.

Η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια κυκλοφορούν στο αίμα σαν λιποπρωτεΐνες.

4. 4. ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ ΤΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ

Οι λιποδιαλυτές Βιταμίνες A,P,E,K ή  K,E,D,A (για τους χαρτοπαίκτες!! το θυμούνται καλύτερα έτσι), εξαρτώνται στην απορρόφησή τους από την φυσιολογική λειτουργία του ήπατος [ειδικά της χολής που παράγεται σε συνεχή ροή από τα κύτταρα του ήπατος (600-800ml) και αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη].

Η χολή αποτελείται κατά ποσοστό 80% από χολικά άλατα (φυσικοί ιοντικοί διαλύτες απαραίτητοι στην μεταφορά και έκκριση λιπιδίων) και από ηλεκτρολύτες, λιπίδια, κ.α.

Οι βιταμίνες ADEK, B₁₂ – φυλλικό οξύ αποθηκεύονται στο ήπαρ.

Η Βιταμίνη Κ είναι απαραίτητη για την παραγωγή προθρομβίνης και παράγοντα VII (παράγοντες πήξεως αίματος).

Επίσης το νικοτινικό οξύ και ανευρίνη (Β₁ Βιταμίνη – Θειαμίνη) σχηματίζονται στο ήπαρ. Υδροδιαλυτή βιταμίνη, ονομάστικε ανευρίνη γιατί η έλλειψη της προκαλεί νευρολογικές διαταραχές.

ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΟΡΜΟΝΩΝ

Τα οιστρογόνα, κορτικοειδή και άλλες στεροειδές, ορμόνες συνδέονται, μεταφέρονται και αδρανοποιούνται στο ήπαρ με συνδεόμενες με γλυκοουρανικό οξύ και αποβάλλονται στα ούρα.

Η θυροξίνη (ορμόνη θυρεοειδούς) και α΄ βασοπρεσσίνη (βασοπρεσσίνη ή αντιδιουρητική ορμόνη) συντίθεται στον υποθάλαμο και αποθηκεύεται στον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης και κυκλοφορεί στο αίμα. Τελευταία η ορμόνη αυτή θεωρείται σαν το «βιολογικό ρολόϊ» του εγκεφάλου, καθορίζοντας τον κιρκάδιο κύκλο δηλαδή τον κύκλο ύπνου, εγρήγορσης, περιοδικές μεταβολές στη θερμοκρασία του σώματος, την παραγωγή ορμονών, την αναγέννηση των κυττάρων και άλλες μεταβολικές λειτουργίες.

Η έκθεση σε έντονο φυσικό ή τεχνητό φως τις ώρες που το βιολογικό ρολόϊ θεωρεί ότι είναι νύχτα, αποσυντονίζει τους κιρκάδιους ρυθμούς και προκαλούνται σοβαρές παρενέργειες π.χ. το τζετ-λαγκ (νόσος ταξιδιωτών) καθώς και η εργασία σε κυλιόμενες βάρδιες μπορεί να αυξήσουν το κίνδυνο Υπέρτασης – Παχυσαρκίας – Μεταβολικών Διαταραχών.

Όλα τα παραπάνω επιτυγχάνονται με μπλοκάρισμα των υποδοχέων της βασοπρεσσίνης στον εγκέφαλο έτσι ώστε το «βιολογικό ρολόϊ» να μηδενίζεται «να αλλάζει ώρα» με ταχύτερους ρυθμούς.

ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

Πολλά φάρμακα συνδέονται στα ηπατικά κύτταρα όπου τελούνται αντιδράσεις βιομετατροπής (αύξηση της απέκκρισης – απενεργοποίηση ή μετριασμός της βιολογική δράσης τους – παραγωγή ενεργών χημικών παραγώγων).

Έτσι η μορφίνη – ατροπίνη – μερικώς καταστρέφονται στο ήπαρ – η αμμωνία μετατρέπεται σε ουρία – τα βαρβιτουρικά γίνονται φαρμακολογικά ανενεργά. Επίσης η ασπιρίνη, σουλφουμίδες, ακεταμινοφαίνη είναι τέτοια παραδείγματα.

Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ

Ref.: - Στοιχεία Φυσιολογίας, Ν. Καλλιακμάνης

- Merck Man 19^th ed.