ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ - ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΟΥΡΩΝ

Τα παλιά χρόνια ο κλινικός γιατρός για να κάνει διάγνωση ενός νοσήματος, στηριζότανε στην πείρα του και στις αισθήσεις του (όσφρηση - όραση - αφή - ακοή - ακόμα και γεύση!!!).

Έτσι στο Μεσαίωνα η επισκόπηση των ούρων τοποθετημένων σε μπουκάλι διαφανές και ο έλεγχος τους μακροσκοπικά στο φυσικό φώς, αποτελούσαν σοβαρό διαγνωστικό όπλο για τη διάγνωση των νοσημάτων.

Παρακάτω θα γίνει μια μικρή αναφορική ανασκόπηση με πληροφορίες και απόψεις, παρατηρήσεις, οι οποίες εγγίζουν τα όρια της «αφέλειας» αλλά αποτελούν ακόμα και σήμερα στοιχεία χρήσιμης κλινικής εμπειρίας.

• ΚΙΤΡΙΝΟ ΧΡΩΜΑ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ

Αποδίδεται στην παρουσία ουροχρώματος (χρωστικής). Η ουσία αυτή εκκρίνεται σε σταθερή ποσότητα και αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Thudicom τον 19^ο αιώνα.

Οι αλλαγές του «κλασσικού» αυτού χρώματος προέρχεται από αυξομειώσεις αυτής της ουσίας ή και από την παρουσία άλλων χρωστικών στα ούρα.

• ΑΝΟΙΧΤΟ ΚΙΤΡΙΝΟ ΧΡΩΜΑ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ

Πολλοί κλινικοί γιατροί θεωρούν ότι αυτό το χρώμα των ούρων είναι ένα πολύ καλός δείκτης ενυδάτωσης του συνόλου οργανισμού.

Φτάνουν ακόμα και να το συγκρίνουν με την ωσμωτικότητα πλάσματος των ούρων και με το ειδικό βάρος τους.

Επίσης, σε αρρώστους έχει αποδειχθεί στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ υφισταμένου χρώματος των ούρων, όγκου των ούρων, χρώματος ούρων και αναλογίας Νατρίου ούρων/πλάσματος.

Αραίωση των ούρων που προκαλεί τον ανοικτό κίτρινο χρωματισμό τους. Προκαλείται από χορήγηση διουρητικών φαρμάκων [Διουρητικά αγκύλης - θειαζίδες - συντηρητικά Κ (καλίου) - ωσμωτικώς δρώντα διουρητικά - κατανάλωση αλκοόλης - χρήση μαννιτόλης - σακχαρουρία - υπερσβεστιουρία].

Ο άποιος Διαβήτης προκαλεί παραγωγή μεγάλης ποσότητας «καθαρών ούρων».

Στην ασθένεια αυτή υπάρχει είτε μειωμένη σύνθεση και απελευθέρωση βασοπρεσσίνης από τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης (νευρογενής άποιος διαβήτης), είτε μειωμένη ανταπόκριση από τους νεφρούς στην φυσιολογική βασοπρεσσίνη που κυκλοφορεί (νεφρογενής άποιος διαβήτης).

Επίσης, ανοικτό κίτρινο χρώμα των ούρων προκαλείται μετά από πλύσεις μέσω καθετήρα της ουροδόχου κύστης.

• ΓΑΛΑΚΤΩΔΕΣ ΧΡΩΜΑ ΟΥΡΩΝ

Χαρακτηριστική εμφάνιση στην λιπιδουρία (λιπιδαιμία), χυλουρία (χυλαιμία) και λοιμώξεις ουροφόρων οδών που προκαλούν ουδετεροφιλία.

Χαρακτηριστικά στο νεφρωσικό σύνδρομο βρίσκονται στα ούρα υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης και άλλες λιποπρωτεΐνες σε μικρότερες ποσότητες, χυλουρία εμφανίζεται στα ούρα επί επικοινωνίας (συρίγγιο-τραυματισμός) λεμφικού συστήματος-αγγείων και ουροποιητικού συστήματος.

Επίσης γαλακτώδης άσπρα ούρα εμφανίζονται μετά από γενική αναισθησία με propofol (ηρεμιστικό και αναισθητικό φάρμακο).

Τα φωσφορικά άλατα όταν απεκκρίνονται από το ούρα σε αλκαλικό περιβάλλον προσδίδουν μία «νεφελώδη» θολερότητα σε αυτά αποδίδεται σε σχηματισμό άμορφων φωσφορικών κρυστάλλων και συγχέεται με τη γαλακτώδη χροιά.

Επίσης, γαλακτώδους εμφάνισης, χρώματος ούρα μπορεί να προκύψουν από ανάμειξη αλοιφών ή σκόνης που επαλείφονται από τα άτομα σε περιοχές περινέου και γεννητικές των κατακεκλιμένων και χωρίς μόνιμο καθετήρα ατόμων.

• ΡΟΖ ΧΡΩΜΑ

Μικρές ποσότητες ερυθρών αιμοσφαιρίων (αιματουρία) δίνουν ροδόχροα απόχρωση των ούρων.

Ελάχιστη ποσότητα αίματος κατά λίτρο (1 millilitre) προκαλεί και δημιουργεί ορατές αλλοιώσεις του χρώματος των ούρων.

Το αίμα μπορεί να προέρχεται από οποιοδήποτε ανατομικό του ουροποιητικού συστήματος (νεφροί - ουρητήρες - ουρήθρα - προστάτης αδένας).

Οι βλάβες του σπειράματος των νεφρών προκαλούν αιμορραγίες και εμφάνιση ερυθρών κυλίνδρων «δυσμορφικών» ερυθρών αιμοσφαιρίων που προέρχονται από την μηχανική παραμόρφωση τους δια μέσου των σωληναρίων του νεφρού.

Τα ούρα της σπειραματονεφρίτιδας εμφανίζουν χρώμα κόκκινο εώς χρώματος τσαγιού.

Η ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΑΙΜΑΤΟΥΡΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ ΕΞΟΝΥΧΙΣΤΙΚΑ!!!

Το ρόζ χρώμα των ούρων επίσης μπορεί να οφείλεται στην παρουσία κρυστάλλων ουρικού οξέος.

Επίσης, η ουσία propofol ασκεί ουρικοδιουρητική δράση και ο συνδυασμός χαμηλού pH ούρων και θερμοκρασίας σώματος (ουρίας) ευνοεί τον σχηματισμό κρυστάλλων.

• ΚΟΚΚΙΝΟ ΧΡΩΜΑ

Μαζική αιματουρία δημιουργεί βαθύ κόκκινο χρώμα στα ούρα και πρέπει τα αίτια της να διερευνώνται άμεσα (υπερηχογράφημα Νεφρών-Ουρητήρων-Κύστης - ΝΟΚ, κυστεοσκόπηση, ενδοφλέβια (IV) πυελογραφιά, C.T. άνω-κάτω κοιλίας).

Τα πιο συνηθισμένα αίτια μαζικής αιματουρίας είναι : α) Νεφρολιθίαση, β) λοίμωξη του ουροποιητικού, γ) Νεοπλασίες ουροποιητικού συστήματος.

Η εμφάνιση αιμοβαφών (κόκκινων) ούρων μπορεί να προέρχεται από αιμορροΐδες ή στις γυναίκες κατά την εμμηνορρυσία (ανάμειξη των ούρων).

Διάφορες φυτικές ουσίες (πατζάρια - μούρα σε όξινα ούρα και λάπαθο σε αλκαλικό περιβάλλον ούρων), δίνουν κόκκινο χρωματισμό των ούρων, όταν καταναλωθούν.

Εμφάνιση κόκκινης απόχρωσης ούρων μετά από τη βρώση παντζαριών εμφανίζεται στο 10% - 14% του πληθυσμού, είναι περισσότερον συχνή στο σύνδρομο δυσαπορρόφησης και στη σιδηροπενική αναιμία και οφείλεται στην παρουσία betacyanins.

Φάρμακα, που προκαλούν κόκκινα ούρα : → senna → anthcaquinone → phenolphlatein (περιέχεται στα καθαρτικά σκευάσματα) → doxorubicin → phenothiazides.

• ΟΥΡΑ ΜΕ ΧΡΩΜΑ ΤΣΑΓΙΟΥ

Η παρουσία αιμοσφαιρίνης και μυοσφαιρίνης παράγει οξειδωτικές αντιδράσεις, ειδικά σε όξινο περιβάλλον με παραγωγή του ειδικού χρώματος «τσαγιού».

Η αιμόλυση μπορεί να οφείλεται σε συγγενή αίτια, σε επίκτητα αίτια, μπορεί να συμβεί εντός του αγγείου (ενδαγγειακά) ή εκτός αυτού (εξωαγγειακά).

Η αιμόλυση χαρακτηρίζεται : 1) από μείωση της ΑΠΤΟΣΦΑΙΡΙΝΗΣ ορού, 2) αύξηση LDH, 3) αύξηση αιμοσφαιρίνης πλάσματος.

Η καταστροφή των μυϊκών ιστών, μυϊκών μαζών που προκαλεί μυοσφαιρινουρία, προκαλείται : 1) από την άμεση βλάβη των μυών (crush σύνδρομο - ηλεκτρικό shock - παρατεταμένη σωματική άσκηση), 2) αλλά και από άλλα αίτια : γενικευμένη σηψαιμία - μεταβολικά αίτια (υποθυρεοειδισμό - διαβητική κετοοξέωση - υπογλυκαιμία - υποφωσφαταιμία) - φλεγμονώδεις μυοπάθειες - τοξίνες (δάγκωμα φιδιών) - φάρμακα (στατίνες).

Τα διάφορα εμπορικά sticks με τα οποία γίνονται γρήγορη εκτίμηση της παρουσίας αιμοσφαιρίνης ή μυοσφαιρίνης, στα ούρα δίνουν θετική αντίδραση όταν αιμοσφαιρίνη (ελεύθερα ή εντός ερυθρών αιμοσφαιρίων) ή μυοσφαιρίνη με ιδιότητες περιξειδάσης καταλύουν την οξείδωση της ειδικής χρωμογόνου ουσίας τους.

Η ΤΕΛΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΙΜΑΤΟΥΡΙΑΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΕΥΡΕΣΗ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΕΡΥΘΡΩΝ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΩΝ ΣΤΑ ΟΥΡΑ

Η διαφορική διάγνωση της αιμοσφαιρινουρίας από τη μυοσφαιρινουρία γίνεται με την φυγοκέντρηση δείγματος ηπαρινισμένου αίματος.

Οι ασθενείς με μυοσφαιρινουρία έχουν φυσιολογική εμφάνιση πλάσματος ενώ οι ασθενείς με αιμοσφαιρινουρία εμφανίζουν βαθύ κόκκινης χρώσης πλάσμα.

Η θεραπεία με το αντιβιοτικό Μετρονιδαζόλη χρωματίζει με βαθύ κόκκινο καφέ εμφάνιση τα ούρα.

Τα σκευάσματα με περιεχόμενα povidone-iodine προκαλούν παραγωγή ούρων «σαν τσάι» (περιποίηση κατακεκλιμένων χειρουργικών ασθενών).

Στις πορφυρίες (κληρονομικές παθήσεις) εμφανίζεται κόκκινο-βυσσινί χρώμα ούρων κυρίως στην οξεία διαλείπουσα μορφή πορφυρίας.

Το χρώμα στην περίπτωση αυτή εξαρτάται και από φασματολογικό υπόστρωμα των πορφυρινών που αποβάλλονται (κυμαίνεται από ρόζ - κόκκινο - βυσσινί - καφέ σκούρο).

Πρόσφατη αιμορραγία από το ουροποιητικό μπορεί να μη δώσει κανένα στοιχείο χρώσης των ούρων αλλά τα ούρα χρωματίζονται, σκουραίνουν όταν παραμείνουν σε περιβάλλον φωτός, αέρα

• ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ ΧΡΩΜΑ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ

Η θεραπεία με το φάρμακο Rifampicin χρωματίζει σε πορτοκαλί-κόκκινο όλες τις σωματικές εκκρίσεις (ιδρώτας - ούρα).

Η παρουσία άμεσης χοληρυθρίνης στα ούρα προκαλεί την χαρακτηριστική σαν πορτοκαλί χρώμα χρώση των ούρων.

Χαρακτηριστικά με την ισχυρή δόνηση των σωληναρίου που περιέχεται η άμεση χολερυθρίνη παράγεται αφρός.

• ΜΠΛΕ - ΠΡΑΣΙΝΟ ΧΡΩΜΑ ΤΩΝ ΟΥΡΩΝ

Φάρμακα - ουσίες αποβάλλονται και προκαλούν το χρώμα αυτό των ούρων (ινδομεθακίνη - amitriptyline - triamterene - Listerine - flutamide και ενέσιμα διαλύματα περιέχοντα φαινόλη).

Χορήγηση propofol προκαλεί παρόμοια χρώση ούρων. Εργασίες έχουν δείξει ότι η κατά την έγχυση Propofol σε άτομα με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ή για χορήγηση γενικά καταστολής, προκαλούν μεταβολική οξέωση, ραβδομυόλυση, καρδιακή, νεφρική ανεπάρκεια.

Οι χρωστικές (indigo blue, indigo carmine, methylene blue) χρωματίζουν μπλέ-πράσινα τα ούρα όταν αποβάλλονται από τον οργανισμό.

Οι ουσίες αυτές περιέχονται σε διάφορα τρόφιμα και σε καλλυντικές ουσίες

Το methylene blue, έχει χορηγηθεί στην θεραπεία σηπτικού shock μεγάλης βαρύτητας.

Οι διάφορες αυτές ουσίες που περιέχονται σε καλλυντικά, τρόφιμα, επιδρούν αρνητικά στη λειτουργία των μιτοχονδρίων με αποτέλεσμα γαλακτική οξέωση και μείωση λειτουργικότητας των διαφόρων οργάνων.

Επίσης, οι λοιμώξεις των ουροφόρων από το μικρόβιο Pseudomonas aeruginosa, προκαλούν πρασινίζουσα χρώση των ούρων που οφείλεται στην απελευθέρωση της χρωστικής pyocyanin.

Στον χρόνιο αποφρακτικό ίκτερο επίσης εμφανίζονται μπλέ πράσινης απόχρωσης ούρα τα οποία προέρχονται από την χολοπρασίνη (προϊόν μεταβολισμού της χολερυθρίνης).

• ΠΟΡΦΥΡΑ - ΕΡΥΘΡΟΚΥΑΝΑ ΟΥΡΑ

Σε χρόνιους κατακεκλιμένους ασθενείς, οι οποίοι έχουν μόνιμο καθετήρα εμφανίζονται τέτοιου χρώματος ούρα.

Αυτό αποδίδεται στον αποχρωματισμό των πλαστικών τμημάτων του καθετήρα από την ουσία indirubin και λεπτούς κρυστάλλους μπλέ χρώματος από indigo μέσα στα ούρα.

Οι χρωστικές αυτές, προέρχονται από την ινδικανή (indoxyl sulfate). Η ινδικανή, προέρχεται από την μικροβιακή οξείδωση της τρυπτοφάνης της μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου.

Επίσης, ούρα με χρώμα πορφυροερυθροκυανών εμφανίζονται : 1) στο σύνδρομο δυσαπορρόφησης, 2) σε κάθε υπέρμετρη μικροβιακή ανάπτυξη, 3) στο σύνδρομο Hart nup : σπάνια ασθένεια μεταβολισμού τρυπτοφάνης.

Επίσης, η επίμονη διαρκής δυσκοιλιότητα είναι υπεύθυνη για τον χρωματισμό των ουροσυλλεκτών στους χρόνιους κατακεκλιμένους ιδρυματικούς αρρώστους

Μικροβιακή ζύμωση της ινδικανής από μικρόβια όπως η klebsiella και στελέχη του μικρόβιου Provictence, θεωρούνται παράγωγα του χαρακτηριστικού αυτού χρώματος των ούρων (purple urine bag syndrome).

• ΓΚΡΙ - ΜΑΥΡΟ ΧΡΩΜΑ ΟΥΡΩΝ

Η αμαύρωση των ούρων όταν εκτεθούν αυτά στον αέρα, χαρακτηρίζει την παρουσία ομογεντισικού οξέος στην αλκαπτονουρία. Αυτή η αλλαγή του χρώματος των ούρων προέρχεται από οξείδωση του ομογεντισικού οξέος, διεργασία που επιταχύνεται σε αλκαλικά ούρα.

Υπάρχει μία σπάνια νόσος όπου η ανεπάρκεια της ομογεντισικής οξείδασεις, έχει σαν αποτέλεσμα την άθροιση και απόθεση του αντίστοιχου οξέος στους διαφόρους ιστούς του σώματος με αποτέλεσμα γκρί-μαύρη χρώση χόνδρων-δέρματος (Ωχρονοσία). Προσπάθειες και αλλοιώσεις βαλβίδων καρδίας αποτελούν επιπλοκές της σπάνιας αυτής νόσου.

Σε ασθενείς με συστηματική διασπορά μελανώματος και σπάνια στα άτομα με νόσο Addison προκαλείται πολυμερισμός της ΜΕΛΑΝΙΝΗΣ με αποτέλεσμα χρώση γκρί-μαύρη των ούρων.

Ο μεταβολισμός του φαρμάκου κατά της υπέρτασης a-methyl-Dopa, δημιουργεί παραγωγή μελανογόνων ουσιών (κυρίως a-methyldopamine) και επί αλκαλικού περιβάλλοντος στα ούρα εμφανίζεται γκρί-μαύρη χροιά αυτών.

 

Ref : - Merck Man 18^th ed.

- Symptoms and Signs in Clin-med 1974

- Επεξήγηση και Κλινική Σημασία των εργαστηριακών εξετάσεων, Β. Αγγελόπουλος (1960).