Πρόληψη και θεραπεία νεφρολιθίασης

Αιτιολογία

Η δημιουργία μιας πέτρας στα νεφρά είναι το αποτέλεσμα μιας φυσικοχημικής αντίδρασης στα ούρα, καθώς αυτά δημιουργούνται σταγόνα-σταγόνα στα νεφρά. Όταν τα ούρα που παράγονται είναι πυκνά και κορεσμένα για διάφορες δυσδιάλυτες ουσίες όπως το οξαλικό ασβέστιο, το ουρικό οξύ και η κυστίνη, στο κατάλληλο περιβάλλον ιόντων υδρογόνου (κλίμακα pH), δημιουργούνται κρύσταλλοι αυτών των ουσιών, οι οποίοι σταδιακά μεγαλώνουν για να δημιουργήσουν αυτό που εμείς αντιλαμβανόμεθα ως πέτρες στα νεφρά. Η ποσότητα στα ούρα αυτών των δυσδιάλυτων ουσιών η ποσότητα των ούρων που παράγουμε, το pH των ούρων και η ύπαρξη ή έλλειψη στα ούρα ουσιών που ευνοούν την κρυσταλλοποίηση, καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό ποιοι άνθρωποι θα δημιουργήσουν πέτρες στα νεφρά τους. Σ’ άλλα άτομα, μεγάλη σημασία έχει μια ανωμαλία στην ανατομία του ουροποιητικού συστήματος, όπως ο πεταλοειδής νεφρός, ο πολυκυστικός νεφρός και οι στενώσεις στην πυελο-ουρητηρική συμβολή, στους ουρητήρες ως επίσης και στην ουροδόχο κύστη από μεγένθυνση του προστάτη στους άνδρες. Η χρόνια ουρολοίμωξη, συχνότερη σε γυναίκες, ευνοεί επίσης την ανάπτυξη πετρών από στρουβίτη (μίγμα αλάτων, μαγνησίου, αμμωνίου και φωσφατικών).

Συμπτώματα

Ενάντια σε ό,τι συχνά διαδίδεται, οι πέτρες των νεφρών μπορεί να παραμείνουν ασυμπτωματικές και σταδιακά να καταστρέψουν τα νεφρά. Μια μικρή πέτρα παραμελημένη στον ουρητήρα μπορεί να κάνει σημαντική βλάβη στο νεφρό. Συνήθως όμως η πέτρα, ανάλογα του πού είναι, προκαλεί μια σειρά από ενοχλήσεις και προβλήματα όπως:

• Πόνο και βάρος στη δεξιά ή αριστερή πλευρά ή πίσω στη νεφρική περιοχή.
• Οξύ κολικό του νεφρού, δηλαδή πόνο που αρχίζει από τη νεφρική περιοχή πίσω και κινείται πλάγια μπροστά και προς τα κάτω προς τη βουβωνική περιοχή και το άνω μέρος του μηρού.
Ένα ενοχλητικό αίσθημα επιθυμίας για συχνή ούρηση κάθε λίγα λεπτά.
• Αιματουρία (=αίμα στα ούρα) είτε αντιληπτή στο απλό μάτι (=μακροσκοπική) είτε αντιληπτή μόνο με ανάλυση ούρων (=μικροσκοπική).
• Απόφραξη του ουρητήρα ή μέρους του νεφρού με στάση των ούρων, υδρονέφρωση (=φούσκωμα) του νερού, πόνο και σταδιακή υπολειτουργία και ατροφία του νεφρού.
• Επαναλαμβανόμενες ή συνεχείς ουρολοιμώξεις με κίνδυνο γενικευμένης μόλυνσης στο αίμα.

Τύποι λίθων του νεφρού

Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι υπάρχουν πολλαπλοί τύποι λίθων των νεφρών και η αιτιολογία και ορθή θεραπεία τους διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. Καμιά πέτρα νεφρού δεν πρέπει να πετάσσεται χωρίς να γίνει η ορθή ανάλυση για διαπίστωση της σύνθεσής της, π.χ.

• Οξαλικό ασβέστιο/φωσφόρος. Η πλέον συχνή, σκαθαρωτή, πέτρα. Διαπιστώνεται εύκολα στην απλή ακτινογραφία (=Ακτινοσκιερή). (65-75%).
• Καθαρό ουρικό οξύ. Μη ακτινοσκιερή πέτρα. Πιστοποιείται ευκολότερα με ηχογραφία του νεφρού. Η αλκαλοποίηση των ούρων είναι βασική προϋπόθεση για διάλυση της πέτρας και για επιτυχή μακροχρόνια προληπτική θεραπεία. (10-15%).
Στρουβίτης. Μείγμα μαγνησίου, αμμωνίου και φωσφατικών. Είναι το αποτέλεσμα χρόνιας μόλυνσης με ένα βακτηρίδιο που διασπά την ουρία των ούρων, συνήθως Πρωτεύς mirabilis (10-15%).
• Κυστίνη. Ασυνήθιστη κληρονομική ασθένεια, που οδηγεί σε νεφρολιθίαση σε νεαρά ηλικία (Λιγότερο από 1%).
• Μεικτοί λίθοι. π.χ. ασβέστιο με ουρικό οξύ.

Αντιμετώπιση

Η υποψία πέτρας στα νεφρά πρέπει να σας οδηγήσει στον ιατρό σας για επιβεβαίωση της διάγνωσης και συμβουλή για την ορθή μακροχρόνια αντιμετώπισή της. Σε κάθε ασθενή με πέτρα στα νεφρά πρέπει:

1. Να γίνεται μια μελέτη με ακτινογραφίες και αναλύσεις αίματος και ούρων για τη διαπίστωση της αιτίας που οδήγησε στη λιθίαση όπως, ιδιοπαθής υπερασβεστιουρία, πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός, ανωμαλίες μεταβολισμού ουρικού οξέος, χρόνια ουρολοίμωξη, κυστινουρία κ.ά.

2. Κάθε πέτρα να υποβάλλεται σε ανάλυση για διαπίστωση της σύστασής της.

Να λαμβάνεται η ορθή απόφαση κατά πόσο απαιτείται:

A. απλή παρακολούθηση με καλύτερη δίαιτα και περισσότερο νερό

B. ειδική δίαιτα και χρήση φαρμάκων για διάλυση της πέτρας όπως στις πλείστες περιπτώσεις από ουρικό οξύ

Γ. χρήση εξωσωματικής λιθοθρυψίας

Δ. εγχείρηση για αφαίρεση της πέτρας και διόρθωση τυχόν ανατομικής ανωμαλίας του ουροποιητικού συστήματος.

3. Η θεραπεία (δίαιτα και φάρμακα) να συνεχίζεται και μετά την επιτυχή λιθοθρυψία ή χειρουργική αφαίρεση της πέτρας για να προληφθεί η επανάληψη της πέτρας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε μολυσματικές πέτρες από στρουβίτη όπου η αντισηπτική θεραπεία του ουροποιητικού συστήματος πρέπει να συνεχισθεί για μήνες και χρόνια μετά την επιτυχή αφαίρεση του λίθου, αλλιώς η πέτρα ξαναδημιουργείται γρήγορα.