Σκλήρυνση κατά πλάκας (Σ.Κ.Π.) - Multiple Sclerosis (M.S.)
| Κ.Ν.Σ.
H
Σ.Κ.Π. είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη νόσος της λευκής ουσίας Κ.Ν.Σ. (Κεντρικού Νευρικού Συστήματος) στην οποία παρατηρώντας διάλυτες εστίες, αλλοιώσεις της λευκής ουσίας του εγκεφάλου και σπονδυλικής στήλης και χαρακτηρίζεται από απομυελίνωση των παραπάνω συστημάτων.Η παρουσία των ιστολογικών αλλοιώσεων και ο εκτοπισμός τους έχουν σαν αποτέλεσμα ποικίλα και διάφορα νευρολογικά συμπτώματα και σημεία τα οποία συμπτώματα, εμφανίζουν κλινικές και εργαστηριακές εξάρσεις και υφέσεις.
ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ Σ.Κ.Π.Άγνωστα. Γενικά η νόσος εμφανίζει αντυάνοση βάση* και προκαλείται από ανοσολογικά αίτια. Επίσης σαν αίτια της Σ.Κ.Π. ενοχοποιώντας ερπετοϊοί ή ρετροϊοί του ανθρώπου που ενεργοποιούμενοι, προκαλούν ανοσολογική απάντηση που έχει σαν αποτέλεσμα την έναρξη των αλλοιώσεων που χαρακτηρίζει την Σ.Κ.Π.
Επίσης 1) η εμφάνιση οικογενειακής προδιάθεσης και 2) η ανέκρεση στη νόσο HLA (Human Leurocyto Antigen) DR2 3) η σημαντική επίδραση του περιβάλλοντος (Η Σ.Κ.Π. εμφανίζεται περισσότερο συχνά στα εύκρατα παρά στα τροπικά κλίματα (1: 2000 άτομα αναλογία στα εύκρατα 1:10.000 στα τροπικά κλίματα) χαρακτηρίζουν όλα μαζί το πολυπαραγωγικό «profile» της νόσου.
Επίσης αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η χώρα και το γεωγραφικό πλάτος που έζησε τα πρώτα 15 χρόνια το άτομο έχει σημασία για την εμφάνιση Σ.Κ.Π. Δηλαδή ζώντας σε εύκρατο κλίμα τα πρώτα του 15 χρόνια το άτομο έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσει Σ.Κ.Π. από το άτομο που πέρασε τα αντίστοιχα αυτά χρόνια σε τροπικά κλίματα.
Επίσης 1) η εμφάνιση οικογενειακής προδιάθεσης και 2) η ανέκρεση στη νόσο HLA (Human Leurocyto Antigen) DR2 3) η σημαντική επίδραση του περιβάλλοντος (Η Σ.Κ.Π. εμφανίζεται περισσότερο συχνά στα εύκρατα παρά στα τροπικά κλίματα (1: 2000 άτομα αναλογία στα εύκρατα 1:10.000 στα τροπικά κλίματα) χαρακτηρίζουν όλα μαζί το πολυπαραγωγικό «profile» της νόσου.
Επίσης αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η χώρα και το γεωγραφικό πλάτος που έζησε τα πρώτα 15 χρόνια το άτομο έχει σημασία για την εμφάνιση Σ.Κ.Π. Δηλαδή ζώντας σε εύκρατο κλίμα τα πρώτα του 15 χρόνια το άτομο έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσει Σ.Κ.Π. από το άτομο που πέρασε τα αντίστοιχα αυτά χρόνια σε τροπικά κλίματα.
ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΝΕΚΡΟΤΟΜΙΚΑ ΣΥΡΗΜΑΤΑ Κ.Π.Σ.Τοπικές αλλοιώσεις παρατηρούνται που χαρακτηρίζονται από απομυελίνωση και καταστροφή της ολιγοδενδρογλοίας (συστατικό Κ.Ν.Σ.) και περιαγγειακή φλεγμονή. Οι αλλοιώσεις αυτές είναι διάσπαρτες στο Κ.Ν.Σ. (οπτικά νεύρα - γέφυρα -παρεγκεφαλίδα πλάγια και οπίσθια κέρατα νωτιαίου μυελού) και χαρακτηρίζουν την Κ.Π.Σ. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω αλλοιώσεις αφορούν τη λευκή ουσία του εγκεφάλου. ( Ο ανθρώπινος εγκέφαλος στη δομή του εμφανίζει λευκή και φαία ουσία)
ΕΠΙΔΗΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ Κ.Π.Σ.Η νόσος προσβάλλει 85.000 άτομα στην Αγγλία - 350.000 άτομα στην Αμερική. 1,1 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως και θεωρείται διεθνώς το περισσότερο κοινό αίτιο πρόκλησης αναπηρίας νευρολογικής προέλευσης στους νεαρούς ενήλικες.
Στη διάγνωση, αντιμετώπιση, θεραπεία Κ.Π.Σ. λαμβάνουν μέρος ιατρικές, κοινωνικές υπηρεσίες φυσικοθεραπείας, ψυχολογικής υποστήριξης.
Σήμερα είναι αποδεκτό και θεωρείται απαραίτητη η συμμετοχή, πληροφόρηση και ενημέρωση του ασθενούς με Κ.Π.Σ. στο σύνολο πρόβλημα αντιμετώπισης της νόσου. Η Κ.Π.Σ. εμφανίζεται σε διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες από τους άνδρες. Η ηλικία προσβολής κυμαίνεται από 20-40 ετών. Σπάνια εμφανίζεται από τα 2 πρώτα χρόνια της ζωής όπως επίσης και στην ηλικία των 80 ετών. Μεγαλύτερη συχνότητα εμφανίζεται η Κ.Π.Σ. στη Σκωτία στα νησιά Orkney με πληθυσμό 250.000 - 500.000 ατόμων.
Επίσης υψηλά ποσοστά προσβολής Κ.Π.Σ. εμφανίζει η Βόρεια Ευρώπη, Βόρειος Αμερική, Καναδάς. Αντιθέτως η συχνότητα εμφάνισης Κ.Π.Σ. είναι χαμηλή στην Ιαπωνία (2-100.000) και γενικά στην Μέση Ανατολή.
Γενικά πιστεύεται ότι για την εκδήλωση της νόσου σημασία διαδραματίζουν τα πρώτα 15 χρόνια της ζωής ενός ατόμου στο γεωγραφικό του χώρο (π.χ. η παραμονή του σε εύκρατα κλίματα ευνοεί την εμφάνιση της νόσου). Αλλαγή κατοικίας και γεωγραφικού πλάτους μετά την ηλικία των 15 ετών δεν μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Γενικά η Κ.Π.Σ. εμφανίζεται περισσότερο στα εύκρατα κλίματα.
Στη διάγνωση, αντιμετώπιση, θεραπεία Κ.Π.Σ. λαμβάνουν μέρος ιατρικές, κοινωνικές υπηρεσίες φυσικοθεραπείας, ψυχολογικής υποστήριξης.
Σήμερα είναι αποδεκτό και θεωρείται απαραίτητη η συμμετοχή, πληροφόρηση και ενημέρωση του ασθενούς με Κ.Π.Σ. στο σύνολο πρόβλημα αντιμετώπισης της νόσου. Η Κ.Π.Σ. εμφανίζεται σε διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες από τους άνδρες. Η ηλικία προσβολής κυμαίνεται από 20-40 ετών. Σπάνια εμφανίζεται από τα 2 πρώτα χρόνια της ζωής όπως επίσης και στην ηλικία των 80 ετών. Μεγαλύτερη συχνότητα εμφανίζεται η Κ.Π.Σ. στη Σκωτία στα νησιά Orkney με πληθυσμό 250.000 - 500.000 ατόμων.
Επίσης υψηλά ποσοστά προσβολής Κ.Π.Σ. εμφανίζει η Βόρεια Ευρώπη, Βόρειος Αμερική, Καναδάς. Αντιθέτως η συχνότητα εμφάνισης Κ.Π.Σ. είναι χαμηλή στην Ιαπωνία (2-100.000) και γενικά στην Μέση Ανατολή.
Γενικά πιστεύεται ότι για την εκδήλωση της νόσου σημασία διαδραματίζουν τα πρώτα 15 χρόνια της ζωής ενός ατόμου στο γεωγραφικό του χώρο (π.χ. η παραμονή του σε εύκρατα κλίματα ευνοεί την εμφάνιση της νόσου). Αλλαγή κατοικίας και γεωγραφικού πλάτους μετά την ηλικία των 15 ετών δεν μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Γενικά η Κ.Π.Σ. εμφανίζεται περισσότερο στα εύκρατα κλίματα.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΞΑΡΣΗ - ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ Κ.Π.Σ.Διάφορες λοιμώξεις π.χ. ιώσεις προκαλούν έξαρση και αναζωπύρωση - υποτροπή της νόσου. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι λοιμώξεις κυρίως του ουροποιητικού και αναπνευστικού συστήματος μπορεί να συμβούν κατά τη διάρκεια της πορείας της Κ.Π.Σ. Επίσης συζητήθηκε πολύ ο ρόλος της χρήσεως εμβολίων (αντιγριππικό εμβόλιο - εμβόλιο κατά της ηπ. Β) στους αρρώστους με Κ.Π.Σ. Σήμερα η χορήγηση των παραπάνω εμβολίων θεωρείται απόλυτα ασφαλής, αβλαβής και χωρίς προβλήματα.
Το φυσικό τραύμα - οποιοσδήποτε τραυματισμός όπως και το ψυχολογικό stress μπορεί να προκαλέσουν αναζωπύρωση της νόσου. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για την Κ.Π.Σ. στην κύηση (δηλ. τι επίπτωση έχει η εγκυμοσύνη στην πορεία, εξέλιξη, υποτροπές της Κ.Π.Σ.). Η πιθανότητα υποτροπής της Κ.Π.Σ. μειώνεται κατά την κύηση, ειδικά κατά το 3ο τρίμηνο ενώ αυξάνει κατά τους 3 πρώτους μήνες μετά τον τοκετό. Επίσης ο θηλασμός του μικρού όπως και η επισκληρίδιος αναισθησία δεν επηρεάζουν την Κ.Π.Σ.
Σαν συμπέρασμα βγαίνει ότι η Κ.Π.Σ. δεν αποτελεί απαγορευτικό στοιχείο για μια γυναίκα που έχει τη νόσο και επιθυμεί να κάνει παιδιά.
Το φυσικό τραύμα - οποιοσδήποτε τραυματισμός όπως και το ψυχολογικό stress μπορεί να προκαλέσουν αναζωπύρωση της νόσου. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για την Κ.Π.Σ. στην κύηση (δηλ. τι επίπτωση έχει η εγκυμοσύνη στην πορεία, εξέλιξη, υποτροπές της Κ.Π.Σ.). Η πιθανότητα υποτροπής της Κ.Π.Σ. μειώνεται κατά την κύηση, ειδικά κατά το 3ο τρίμηνο ενώ αυξάνει κατά τους 3 πρώτους μήνες μετά τον τοκετό. Επίσης ο θηλασμός του μικρού όπως και η επισκληρίδιος αναισθησία δεν επηρεάζουν την Κ.Π.Σ.
Σαν συμπέρασμα βγαίνει ότι η Κ.Π.Σ. δεν αποτελεί απαγορευτικό στοιχείο για μια γυναίκα που έχει τη νόσο και επιθυμεί να κάνει παιδιά.
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Κ.Π.Σ. ΣΥΜΠΩΜΑΤΑ Κ.Π.Σ.Η κλινική εικόνα της Κ.Π.Σ. και τα συμπτώματα ποικίλλουν και εξαρτώνται από την εντόπιση των αλλοιώσεων που προκαλεί η νόσος στο Κ.Ν.Σ. και μπορεί να είναι:
1Απώλεια αισθητικότητας - παραισθησίες στα άκρα, στον κορμό, στο πρόσωπο (ποσοστό 37%)
2Οφθαλμογικές διαταραχές - πόνοι στα μάτια - παροδική τύφλωση - οπτική νευρίτιδα (ποσοστό 36%)
3Αδυναμία - μυϊκή κούραση (ποσοστό 35%) που επηρεάζεται από υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος, από την πολλή συχνά συνυπάρχουσα κατάθλιψη, από τις διαταραχές ύπνου που συνοδεύουν τη Κ.Π.Σ.
4Παραισθησίες δηλ. αλλοίωσης, μη αξιολόγηση ερεθισμάτων π.χ. ερεθισμός χεριού ή ποδιού με μια καρφίτσα αλλά και αλλοίωσης, μετατροπή του φυσιολογικού ερεθίσματος που προκαλείται από το νυγμό της καρφίτσας (ποσοστό 21%)
5Διπλωπία: εικόνα ενός αντικειμένου εις διπλούν (ποσοστό 15%).
6Ατοξικό βάδισμα (ποσοστό 11%)
7Ίλιγγοι -ζάλη (ποσοστό 6%)
8Διαταραχές λειτουργίας - κενώσεων ουροδόχου κύστεως - δεζουαλική ανικανότητα - Δυσκοιλιότητα (ποσοστό εμφάνισης 2-3%) και οφείλονται όλα τα παραπάνω στην προσβολή της σπονδυλικής στήλης από την Κ.Π.Σ.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ Κ.Π.Σ.Η διάγνωση της Κ.Π.Σ. παραμένει ένα δύσκολο διαγνωστικό πρόβλημα. Πρέπει να υπάρχει 1) μεγάλη εμπειρία του γιατρού για να αξιολογήσει την πλειάδα και πολυμορφία των κλινικών εκδηλώσεων της Κ.Π.Σ. 2) για να αποκλείσει άλλες παθήσεις που δίνουν παρόμοια κλινική εικόνα. Υπάρχουν διαγνωστικά κριτήρια που είναι παραδεκτά διεθνώς. Αυτά είναι:
Το βασικότερο πάντως στοιχείο για τη διάγνωση της Κ.Π.Σ. παραμένει η MRI (Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου) όπου σκιαγραφούνται οι αλλοιώσεις της λευκής ουσίας του εγκεφάλου ( 2 ή περισσότερες) πολλές φορές με χρήση ειδικής ενδοφλέβιου σκιαγραφικής ουσίας gadolinium: φάρμακο που χρησιμοποιείται στην μαγνητική τομογραφία - αγγειογραφία (MRA) και ενισχύει την αντιθετική σκιαγράφηση των τοπικών ιστών. Τα αποτελέσματα της MRI εγκεφάλου συνήθως συνδυάζονται με τα αποτελέσματα της οσφυονωτίας παρακέντησης (λήψη εγκεφαλονωτιαίου υγρού - Ε.Ν.Υ. από την σπονδυλική στήλη του ασθενούς) με χαρακτηριστική εμφάνιση στην ηλεκτροφόρηση του Ε.Ν.Υ. ολιγοκλονικών ταινιών.
Η διάγνωση της Κ.Π.Σ. ορίζεται:
1ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ Κ.Π.Σ. 10 -59 έτη συνήθως.
2ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ( κλινικά και εργαστηριακά) προσβολής συμμετοχής του Κ.Ν.Σ. και ειδικά της λευκής ουσίας αυτού.
3ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΒΛΑΒΩΝ δύο ή περισσότερες μη γειτονικές ανατομικές βλάβες στον εγκέφαλο.
4ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΒΛΑΒΩΝ δύο ή περισσότερες μη γειτονικές ανατομικές βλάβες στον εγκέφαλο.
5ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΑΠΟ ΕΜΠΕΙΡΟ ΝΕΥΡΟΛΟΓΟ
Το βασικότερο πάντως στοιχείο για τη διάγνωση της Κ.Π.Σ. παραμένει η MRI (Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου) όπου σκιαγραφούνται οι αλλοιώσεις της λευκής ουσίας του εγκεφάλου ( 2 ή περισσότερες) πολλές φορές με χρήση ειδικής ενδοφλέβιου σκιαγραφικής ουσίας gadolinium: φάρμακο που χρησιμοποιείται στην μαγνητική τομογραφία - αγγειογραφία (MRA) και ενισχύει την αντιθετική σκιαγράφηση των τοπικών ιστών. Τα αποτελέσματα της MRI εγκεφάλου συνήθως συνδυάζονται με τα αποτελέσματα της οσφυονωτίας παρακέντησης (λήψη εγκεφαλονωτιαίου υγρού - Ε.Ν.Υ. από την σπονδυλική στήλη του ασθενούς) με χαρακτηριστική εμφάνιση στην ηλεκτροφόρηση του Ε.Ν.Υ. ολιγοκλονικών ταινιών.
Η διάγνωση της Κ.Π.Σ. ορίζεται:
1Σαν κλινικώς βέβαιη
2Πιθανή
3Δυνατόν να είναι Κ.Π.Σ.
ΑΥΤΟΑΝΟΣΙΑ - ΑΥΤΟΑΝΟΣΟ ΝΟΣΗΜΑ Είναι η κατάσταση εκείνη κατά την οποία ο ανθρώπινος οργανισμός παύει να «αναγνωρίζει» κύτταρα, όργανα (π.χ. ερυθρά αιμοσφαίρια, κύτταρα Κ.Ν.Σ., σαν «δικά του» και στρέφεται εναντίον τους με τελικό αποτέλεσμα την καταστροφή τους.
